به گزارش همشهری آنلاین، طی تقریبا ۲ ماه گذشته، ۲ پلتفرم خارجی واتساپ و اینستاگرام به‌علت مسائل امنیتی به دستور نهادهای عالی امنیتی مسدود شدند.
پیش از ناآرامی‌های اخیر هم بحث‌های رسمی و غیررسمی در مورد فیلتر اینستاگرام مطرح شده بود که هیچ‌گاه جامه واقعیت نپوشید تا آنکه رئیس‌جمهوری در اظهارات انتخاباتی خود، فیلتر اینستاگرام را به‌طور جدی رد کرد. بنابراین، سابقه اظهارنظرها در مورد فیلتر اینستاگرام از ۲بخش موافق و مخالف تشکیل شده و این در حالی است که به‌نظر می‌رسد با نوعی اختلاف یا سردرگمی در تصمیم‌گیری برای فیلترینگ پلتفرم‌ها و به‌ویژه اینستاگرام روبه‌رو هستیم.
این سردرگمی در تصمیم‌گیری بیشترین آسیب را به کسب وکارهای خرد و کاربران بلاتکلیف وارد می‌کند. به‌عبارت دیگر، شاید «عدم‌تصمیم‌گیری، بدتر و زیانبارتر از تصمیم غلط است» سخن گزافی نباشد.
چراغ سبز برای رفع فیلتر
احمد نادری، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در جلسه پرسش و پاسخی که در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران برگزار شد، درمورد اینکه مجلس برای موضوع فیلترینگ چه اقدامی کرده است، گفت: «ما(بخشی از مجلس به ریاست قالیباف به‌طور ویژه) هم پیگیر رفع فیلترینگ هستیم.»
عضو هیأت‌رئیسه مجلس با اشاره به اینکه قالیباف شخصا، به‌طور مستقیم و به نمایندگی از بخش زیادی از مجلس به شکل جدی پیگیر رفع فیلتر اینستاگرام و واتساپ بوده و هستند، ادامه داد: «البته بخشی از جلسات محرمانه است و بیان جزئیات صلاح نیست، اما بحث‌های بسیار جدی درباره برداشته‌شدن فیلترینگ مطرح شده است.»
نادری در این جلسه سیاست فیلترینگ به شکل فعلی را جوابگو ندانست و به تجربه‌های مشابه و ناموفق پیشین، مانند ممنوعیت ویدئو و ماهواره در دهه‌های۶۰ و ۷۰ و سپس فیلتر تلگرام در سال ۹۶ و راه‌اندازی تلگرام طلایی از سوی یک نهاد داخلی اشاره کرد.
به‌گفته او «بحث جدی ما این است که باید به سیاست‌های جدیدتر بیندیشیم و نحوه مواجهه را مبتنی بر فهم مسئله به‌روزرسانی و جدید کنیم.»
پیش از این هم، علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت در دیدار با تعدادی از دانشجویان گفت: «نهادهای امنیتی ذی‌صلاح اینستاگرام را در مقطع موقتی موجود به‌خاطر اقدامات تروریستی اینستاگرام فیلتر کردند.» اگرچه او به این نکته هم اشاره کرد که «فیلترینگ به‌گونه‌ای تدبیر شد که مردم از پیام‌رسان خارجی به پیام‌رسان داخلی کوچ کنند، البته این فیلتر مسکن مقطعی است و سیاست دولت در حوزه فضای مجازی شبکه ملی اطلاعات است».
همچنین وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در مراسمی به این موضوع اشاره کرده بود که «در شرایط فعلی در مورد محدودیت اینستاگرام تصمیم‌گیری با مراجع امنیتی است اما باید پلتفرم‌های داخلی آنقدر خوب و باکیفیت باشند تا حتی اگر اینستاگرام باز شد، قابلیت رقابت با آن را داشته باشند». این در حالی است که وزیر ارتباطات در جای دیگری صحبت از رفع فیلتر اینستاگرام و واتساپ تنها درصورت ایجاد نمایندگی در کشور کرده است.
فیلتر بماند
این در حالی است که بخشی از مسئولان معتقدند که اینستاگرام و واتساپ به دلایل امنیتی و بعضا اخلاقی باید فیلتر بمانند.
به‌عنوان مثال، «حسین نوش‌آبادی»، نماینده مردم ورامین در مجلس با اشاره به اینکه دشمنان خدمات مسئولان و کارهای مهمی را که انجام گرفته با سیاه‌نمایی در فضای مجازی و حقیقی وارونه جلوه می‌دهند، معتقد است که فیلتر رسانه‌های معاند در فضای مجازی یک خواسته ملی است. به‌گفته او «ما از فیلترکردن شبکه‌های اجتماعی استقبال نمی‌کنیم اما امروز به اجبار و با توجه به بهره‌برداری دشمن از این فضا، آن را محدود کرده‌ایم. این پیام‌رسان‌ها باید طبق ضوابط و قوانین کشور ما فعالیت کنند. دشمنی‌های انجام‌گرفته در این فضا و پیام‌رسان‌ها برای براندازی است».
همچنین علی‌اصغر عنابستانی، نماینده سبزوار و عضو کمیسیون بررسی طرح موسوم به صیانت، اگرچه اظهار امیدواری کرده بود که با آرام‌شدن فضا، محدودیت پلتفرم‌های فیلترشده رفع شود، اما در عین حال معتقد است که «اینگونه نمی‌شود که ما بگوییم چون پلتفرم‌های خارجی بستر ایجاد شغل در کشور شدند پس هر آسیبی به کشور بزنند و ما هم جرأت نداشته باشیم با آنها برخورد کنیم و کاری انجام دهیم.»
مصطفی میرسلیم، نماینده مردم تهران در مجلس هم در واکنش به سؤالی مبنی بر اینکه به‌نظر شما آیا اینستاگرام و واتساپ باید همچنان فیلتر باشند یا رفع فیلتر شوند، گفته است: «مردم ما به‌خوبی می‌دانند که برخی از شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام به هیچ‌وجه از نظر ارزش‌ها قابل دفاع نیستند.» با این حال، «علی‌الاصول قرار نیست شبکه‌های اجتماعی که فیلتر شده است، به‌صورت دائمی مسدود بماند».
برزخ تصمیم‌گیری
اکنون و در پی آرام‌شدن فضای کشور، به‌نظر می‌رسد که زمان تصمیم‌گیری برای تعیین تکلیف مردم، کسب‌وکارها و فعالان حوزه فناوری اطلاعات فرا رسیده است. مردم در برزخ فیلتر بودن و نبودن پلتفرم‌ها قرار دارند. درحالی‌که بخش قابل‌توجهی از اقتصاد دیجیتال، هم در بخش خصوصی و هم در بخش دولتی از فیلترینگ دچار آسیب شده است، مسئولان و نهادهای ذی‌صلاح باید در این مورد تصمیم قطعی بگیرند. اتخاذ تصمیم براساس سیاست‌های کاربردی و درنظرگرفتن همه جوانب اعم از حوزه اقتصاد و امنیت ملی خسارات این حوزه‌ها را به حداقل می‌رساند. همچنین توجه به این نکته ضروری است که حوزه اقتصاد و امنیت، جزیره‌های منفک از یکدیگر نیستند. مرکز ملی فضای مجازی، بازار سالانه اینستاگرام را ۷۰هزار میلیارد تومان اعلام کرده است که برای نمونه، تنها اپراتورها در پی فیلتر اینستاگرام ۳۰هزار میلیارد تومان زیان می‌کنند. همچنین کسب‌وکارهای خرد (مشاغل خانگی و زیرپله‌ای) ۴۱۵هزار صفحه را در اینستاگرام به‌خود اختصاص داده‌اند.