به گزارش همشهری آنلاین، نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، در حاشیه نشست گروه۲۰ در اندونزی، بازگشت به دیپلماسی برای پایان دادن به جنگ روسیه و اوکراین را خواستار شد. مودی در افتتاحیه این مراسم خطاب به رهبران جهان گفت: «بارها گفته‌ام که باید راهی برای بازگشت به مسیر آتش‌بس و دیپلماسی در اوکراین پیدا کنیم؛ جز این راهی نداریم.» زمزمه‌ها درباره لزوم آغاز مذاکرات صلح میان روسیه و اوکراین و حتی بررسی چگونگی شروع این گفت‌وگوها مدتی است که جدی‌تر شده است. برخی تحلیلگران، عقب‌نشینی روسیه از شهر خرسون را شکستی تمام‌عیار برای مسکو می‌خوانند و معتقدند که بهترین زمان برای فشار وارد کردن به مسکو برای عقب‌نشینی از خاک اوکراین فرا رسیده است. اما برخی دیگر، عقب‌نشینی روس‌ها از این شهر را کاملا محاسبه‌شده، سازمان‌یافته، استراتژیک و بدون تلفات سنگین ارزیابی می‌کنند. اما گروه سومی هم هستند که معتقدند وضعیت جنگ به یک مرحله بن‌بست رسیده و پیشروی‌های روسیه و اوکراین در یک منطقه، به‌معنای عقب‌نشینی احتمالی آنها در یک منطقه دیگر است. به اعتقاد این گروه، بن‌بست در جبهه‌های جنگ اوکراین بهترین زمان برای پیشبرد راهکارهای دیپلماتیک به‌منظور پایان دادن به بزرگ‌ترین جنگ چند دهه اخیر اروپاست.
مذاکرات پشت پرده‌ای که آشکار شد
آنچه گمانه‌زنی‌ها نسبت به قریب‌الوقوع بودن آغاز مذاکرات برای پایان جنگ اوکراین را تقویت کرد، تأیید خبر مذاکرات روسیه و آمریکا به میزبانی ترکیه بود. دیمتری پسکوف، سخنگوی ریاست‌جمهوری روسیه، روز سه‌شنبه تأیید کرد که روسای نهادهای اطلاعاتی روسیه و آمریکا در آنکارا در حال مذاکره هستند.
خبر این مذاکرات را نخستین بار روزنامه روسی «کامرسانت» بدون اشاره به اهداف آن منتشر کرد؛ امری که باعث شد تا مقام‌های آمریکایی بگویند که هدف از مذاکرات در آنکارا، نه حل‌وفصل جنگ اوکراین که گفت‌وگو بر سر جلوگیری از استفاده تسلیحات هسته‌ای توسط روسیه است. با این حال، با درنظر گرفتن اخبار جسته و گریخته در ۲ ماه اخیر، از جمله فشار واشنگتن بر کی‌یف برای اعلام تمایل به مذاکره با روسیه و تمایل برخی از مشاوران ارشد کاخ سفید برای پایان دادن به جنگ، نمی‌توان مذاکره رو دررو هیأت‌های بلندپایه روسی و آمریکایی را کاملا از تلاش برای پایان دادن به جنگ یا حداقل جلوگیری از بحرانی‌تر شدن شرایط درصورت به‌کار رفتن تسلیحات هسته‌ای جدا کرد.
به‌ویژه اینکه خبر مذاکرات دوطرف تقریبا ۳ هفته پس از آن منتشر شد که آنتونی بلینکن، وزیرخارجه آمریکا، گفت: «واشنگتن تمام مسیرهای احتمالی برای پیشبرد دیپلماسی را در نظر خواهد گرفت اما تاکنون مسکو هیچ نشانه‌ای از تمایل به شرکت در مذاکرات معنادار از خود نشان نداده است.» حال به‌نظر می‌رسد که شرایط تغییر کرده؛ چرا که دیمتری پسکوف، سخنگوی ریاست‌جمهوری روسیه، در واکنش به انتشار خبر مذاکره با آمریکایی‌ها در آنکارا گفته که این نشست به درخواست واشنگتن و پذیرش آن از سوی روسیه آغاز شده است.
مقام‌های روس نیز در ماه‌های اخیر بارها به تمایل مسکو برای آغاز مذاکرات اشاره کرده‌اند. همین ۲ هفته پیش بود که سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، گفت: «روسیه مایل است تا با آمریکا یا ترکیه درباره راه‌های پایان دادن به جنگ مذاکره کند اما مسئله اینجاست که تاکنون هیچ پیشنهاد جدی‌ای دریافت نکرده است.» درست در همان روزها بود که سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه با همتایان آمریکایی، فرانسوی و انگلیسی خود تماس تلفنی برقرار کرد. وزارت دفاع روسیه در آن زمان اعلام کرد که محور این مذاکرات تلفنی، جنگ اوکراین بوده است.
روزنامه نیویورک‌تایمز با اشاره به اهمیت نشست آنکارا نوشته که تصمیم دولت آمریکا برای فرستادن ویلیام برنز برای مذاکره با هیأت روسیه‌ای در ترکیه نشان‌دهنده اهمیت این مذاکرات برای واشنگتن است. ویلیام برنز دیپلمات کار کشته‌ای است که طی ۲ دوره سفیر آمریکا در روسیه بوده و اکنون هدایت سازمان «سیا» را بر عهده دارد. او یکی از باتجربه‌ترین مقام‌های دولت بایدن، در امور روسیه به شمار می‌رود و شناخت نسبتا خوبی از طرف مقابل دارد؛ کسی که احتمالا می‌تواند مذاکرات را به خوبی مدیریت کند.
میانجیگری هند؛ دوست شرق و غرب
گذشته از آغاز مذاکرات روسیه و آمریکا، تحرکات و اقدامات میانجی‌های احتمالی مذاکرات صلح روسیه و اوکراین نیز در ماه‌های اخیر بیشتر شده است. دهلی‌نو را به واسطه ارتباط نزدیک با مسکو از محتمل‌ترین گزینه‌ها برای میانجیگری به‌منظور پایان دادن به جنگ اوکراین می‌دانند. هند ازجمله کشورهایی است که با توجه به روابط نزدیک با روسیه می‌تواند نقش مهمی در آغاز احتمالی مذاکرات صلح داشته باشد. همین هفته گذشته بود که هیأتی هندی به رهبری وزیر خارجه این کشور به مسکو سفر کرد. در آستانه این سفر جنت یلن، وزیر خزانه‌داری آمریکا، گفت که دهلی‌نو می‌تواند به شرط رعایت تعیین سقف قیمتی، هر چقدر که می‌خواهد از روسیه نفت بخرد. برخی ناظران این اظهارات را به چراغ سبز واشنگتن به دهلی‌نو برای میانجیگری احتمالی به‌منظور پایان دادن به جنگ اوکراین تعبیر کرده‌اند.
هند هم‌اکنون بعد از چین دومین واردکننده بزرگ نفت روسیه است. دهلی نو تاکنون در چند مورد دخالت‌های مؤثری در جنگ اوکراین داشته است. ، نیویورک‌تایمز نوشته که غیر از ترکیه، هند نیز نقش مهمی در ترغیب روسیه برای پذیرش توافق ارسال غلات داشته است. همچنین زمانی که نیروهای روسیه شهر زاپروژیا در جنوب اوکراین را بمباران می‌کردند و نگرانی‌های جامعه جهانی نسبت به آسیب دیدن نیروگاه هسته‌ای این شهر به‌شدت بالا گرفته بود، این هندی‌ها بودند که توانستند روسیه را متقاعد کنند که حملات را متوقف کند.
حال با توجه به سخنان دیروز نارندرا مودی در نشست گروه۲۰ که از لزوم بازگشت به دیپلماسی سخن گفته، دیپلمات‌ها و کارشناسان سیاست خارجی از نزدیک این مسئله را دنبال می‌کنند که آیا هند می‌تواند از اهرم منحصر به فرد خود به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین متحدان شرق و غرب استفاده کرده و دوطرف به‌ویژه مسکو را برای پایان دادن به جنگ ترغیب کند؟
رویکرد عملگرایانه آنکارا
علاوه بر نخست‌وزیر هند، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، نیز گفته که روسیه مایل است به جنگ اوکراین پایان دهد. اردوغان که پیش تر نیز در جریان توافق روسیه و اوکراین برای صادرات غلات میانجیگری کرده بود گفته که ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه، این روزها «ملایم‌تر» شده و در مقایسه با گذشته موضع نرم‌تری نسبت به‌احتمال مذاکره با اوکراین دارد؛ اظهاراتی که با انتشار خبر مذاکرات روسیه و آمریکا در آنکارا به‌نوعی تأیید شده است.
ترکیه در طول جنگ اوکراین در ۹ماه گذشته همواره ارتباط خود را با مسکو و کی‌یف حفظ کرده است. پس از تماس تلفنی اردوغان با ولادیمیر پوتین بود که روسیه اعلام کرد که ارسال محموله‌های غلات از اوکراین را بار دیگر از سر خواهد گرفت. ترکیه همچنین برای مبادله زندانیان میان روسیه و اوکراین میانجگیری کرده و اکنون قصد دارد تا راه‌های پایان دادن به جنگ را نیز بررسی کند.
فاطما تانیس بالین کارشناس روابط بین‌المللی ترکیه‌ای، می‌گوید: «ترکیه در طول جنگ همواره از اوکراین حمایت کرده بدون اینکه بخواهد مواضع ضدروسیه اتخاذ کند.»
ترکیه نه‌تنها از همراهی با تحریم‌های ضدغربی روسیه خودداری کرده که مراودات تجاری دوطرفه خود با روسیه را نیز به‌شدت افزایش داده است؛ اقدامی که انتقاد متحدان غربی آنکارا را به‌دنبال داشته و حتی برخی وفاداری این کشور به پیمان ناتو را نیز زیر سؤال برده‌اند.
وب‌سایت خبری تحلیلی ان‌پی‌آر می‌نویسد: ترکیه امیدوار است که بتواند همانطور که دوطرف را ترغیب کرد تا بر سر ارسال غلات به توافق برسند، بتواند روسیه و اوکراین را وادار کند که برای پایان جنگ پشت میز مذاکره بنشینند.
آنکارا در نخستین قدم، باید بتواند روسیه را متقاعد کند که حمله به مناطق غیرنظامی را متوقف کند؛ چرا که این حملات نه‌تنها احتمال آغاز مذاکرات را تضعیف می‌کند، بلکه می‌تواند باعث تشدید فشارهای غرب بر ترکیه برای در پیش گرفتن موضع متفاوت در برابر مسکو شود.