همشهری آنلاین - گروه سیاسی: روابط ایران و چین و سند همکاری‌های ۲۵ ساله پس از سفر رییس جمهور این کشور به عربستان همچنان در میان افکار عمومی محل بحث است. حتی سفر معاون نخست وزیر چین به ایران و تاکید بر تمامیت ارضی کشور نیز تاثیر چندانی به ابهامات در مواضع اخیر رییس جمهور چین نداشته است.
همه این‌ها نیز در شرایطی است که منابع آگاه از سفر رییس جمهور به چین در دو ماه پیش رو خبر می‌دهند. اما اینکه فصل جدید روابط چین با اعراب تا چه میزان بر مراودات سیاسی و اقتصادی این کشور با ایران تاثیر می‌گذارد سوالی است که از جواد منصوری سفیر اسبق ایران در چین پرسیدیم.
این دیپلمات پیشین ایرانی تاکید کرد که نباید فریب بیانیه‌ها را خورد و باید توجه به عملکردها در روابط خارجی داشت.
سفر رییس جمهور چین به عربستان چه نشانه‌هایی از سیاست‌های فعلی این کشور در روابط خارجی دارد و آیا حاکی از تغییر رویکرد چین در قبال ایران است؟
به طور معمول اساس و عامل تعیین‌کننده روابط خارجی کشورها منافع ملی است و هر دولتی موظف است که منافع ملی خود را به حداکثر برساند. بنابراین منافع ملی و به تبع آن تمامیت ارضی و امنیت ملی مواردی است که دولت‌ها به هیچ وجه نباید از آن عقب نشینی کنند. طبیعتا حداکثر منافع ملی ممکن است در مقاطع کوتاه بنابه تحولات تغییر کند. به این دلیل تعهدات یا قرار و یا تعاریف روابط دوجانبه تغییر می‌کند. به طور مثال روابط ایران و آمریکا قبل و بعد از سال ۵۷ به کلی تغییر می‌کند. همانطور که انقلاب اسلامی روابط با دیگر کشورها را نیز تحت تاثیر قرار داد.
اصل دوم در سیاست خارجی این است که دولت‌ها سیاست واقعی خود را علنی نمی‌کنند. بنابراین روابط خارجی بیش از آنچه در ظاهر نشان داده می‌شود محرمانه است. به این ترتیب ممکن است دولت‌ها با یکدیگر قراردادی را بنویسند و امضا کنند اما هدف آن‌ها چیز دیگری باشد. بنابراین دولت‌ها باید هوشمندی، دقت، آینده نگری و همه جانبه‌نگری را اصل بدانند. به همین دلیل است که می‌گویند در روابط خارجی دوست و دشمن نداریم یا حداقل دوست و دشمن دائمی نداریم. بر این اساس منافع ملی ممکن است تغییر کند.
به این ترتیب فکر می‌کنید چینی‌ها در راستای منافع ملی امتیازاتی به اعراب دادند؟
دولت چین به عنوان دولت بزرگ و قدرتمند برای ادامه توانمندی‌ها خود در سطح جهانی به دنبال منافع خود است و اگر تصور می‌کنیم که این دولت به منافع ما فکر می‌کند اشتباه می‌کنیم. حتی دولت سعودی که خود را مسلمان می‌داند اینچنین به ما صدمه می‌زند و خیانت می‌کند چه برسد به چین. این موضوع به این دلیل است که جمهوری اسلامی را مغایر با منافع ملی خود می‌داند و تمامی امکانات خود را علیه ما بسیج می‌کند. در همین راستا عربستان امتیازات بزرگی را به دولت چین می‌دهد تا بتواند از دولت چین امتیازی علیه ایران بگیرد. این موضوع واقعیت و ما نباید از آن غافل شویم.
فکر می‌کنید این اتفاق باعث تغییر رویکرد در ایران می‌شود؟ به بن‌بست رسیدن مذاکرات چقدر در مواضع اخیر چینی‌ها تاثیرگذار است؟
از ابتدای انقلاب نظر جمهوری اسلامی این بود که با همه دولت‌ها رابطه‌ای بر مبنای منافع متقابل داشته باشد. حضرت امام فرمودند که ما می‌خواهیم با همه دولت‌ها رابطه داشته باشیم. البته ایشان اسرائیل را داخل دولت‌ها نداشتند و تاکید کردند که با آمریکا نیز اگر آدم بشود می‌خواهیم رابطه داشته باشیم. این اگر آدم بشود یعنی توجه به تمامیت ارضی، امنیت ملی داشته باشد و رابطه با بر اساس احترام متقابل تعریف کند.
دولت چین برای به حداکثر رساندن منافع ملی سیاستی را انتخاب کرده که بر مبنای ارتباط با همه دولت‌هاست. مگر اینکه شرایطی استثنایی و غیرممکن به وجود بیاید. بنابراین موضع‌گیری اخیر ضمن اینکه باید محکوم شود و دور از انتظار بود در روابط چین با ایران تاثیری نداشته باشد. چراکه روابط چین با ایران برای منافع ملی دو کشور حائز اهمیت است.
به نظر شما سند همکاری ۲۵ ساله نیز تحت تاثیر این اتفاقات قرار می‌گیرد؟
چینی‌ها اگر لازم باشد این سند را در یک ساعت کنار می‌گذارند. همانطور که ما نیز اگر این سند منافع ملی را تامین نکند همین کار را می‌کنیم. تمام قراردادهای دنیا تابع منافع ملی است و باید توجه داشت که سند همکاری‌های دو کشور نیز اجرایی و تعهدآور نیست و چارچوبی کلی برای همکاری‌های میان دو کشور در حوزه‌های مختلف است. به این ترتیب چینی‌ها به راحتی می‌توانند یا به کلی به سند عمل کنند یا حتی دو برابر آن عمل کنند و این موضوع به منافع ملی آن‌ها بستگی دارد.
ما باید به گونه‌ای رفتار کنیم که دولت چین مستقیم یا غیرمستقیم اعلام کند که حاکمیت ایران بر جزایر سه گانه را تایید می‌کنیم. نکته دیگر نیز اینجاست که چندان نباید به این بیانیه‌ها اعتنا کرد و بیشتر باید به عملکردها توجه داشت. نباید فریب بیانیه‌ها را از هر سمتی که باشد بخوریم. باید توجه کنیم که معاون نخست وزیر چین به ایران آمده و اعلام کرده که در راستای سند تحول قرار است که کارهای اجرایی بزرگی آغاز شود. بنابراین تاکید می‌کنم که باید به عملکردهای توجه کنیم و اساس رویکردها و سیاست‌گذاری در رابط خارجی را هم منافع ملی و تضمین آن قرار دهیم.