به گزارش همشهری آنلاین، کمبود داروهای فصلی و سرم با سرعت گرفتن تأمین آن از سوی سازمان غذا و دارو اکنون تا حدودی برطرف شده و اقدامات صورت گرفته ذخایر دارویی یک‌ماهه و ۳ماهه در کشور را افزایش داده است.
براساس اعلام سازمان غذا و دارو هم‌اکنون کمبودهای دارویی زیر یک ماه از ۲۳۷ قلم دارو به ۲۲۰ قلم و کمبودهای زیر ۳ ماه هم از ۳۷۰ قلم دارو به ۱۵۱ قلم رسیده است. ضمن اینکه ۶۰ درصد داروها هم ذخیره ۶ماهه دارند. اما این به‌معنای رفع کامل کمبودها نیست و همچنان داروی بیماران خاص، قطره‌های چشمی، داروی بیماران اعصاب و روان، اسپری‌های تنفسی و ... در بازار دارویی، کمتر در دسترس قرار دارند. سازمان غذا و دارو هم این موضوع را تأیید می‌کند و از کمبود ۱۰۶ قلم دارو در ذخیره ۶ ماهه خبر می‌دهد. اما به گفته آنها برنامه‌ریزی برای کاهش این کمبودها و افزایش ذخایر دارویی انجام شده است.
سجاد اسماعیلی، مشاور رئیس سازمان غذا و دارو در گفت‌وگو با همشهری درباره دلایل بروز این کمبودها و اقدامات انجام شده برای افزایش ذخایر دارویی توضیح داده است. به اعتقاد او یکی از مهم‌ترین مشکلات این حوزه، ثبت نشدن مواداولیه دارویی در سامانه تی‌تک است. این امر منجر به احتکار، سودجویی بیشتر و حتی کاهش تولید می‌شود، اما با رفع آن، بحث زنجیره تأمین دارو از صفر تا ۱۰۰ قابل رصد خواهد بود.
دلایل مهم کمبودهای دارویی
«کمبودهای دارویی ماه‌های اخیر را می‌توان با چند دلیل مورد بررسی قرار داد. اما هم‌اکنون چه درباره داروهای تولید داخل و چه داروهای وارداتی، اقدامات لازم انجام شده و سیاست‌های وارداتی بلندمدت در نظر گرفته شده تا نماینده واردکننده با اطمینان نسبت به واردات دارو برنامه‌ریزی کند.»
اسماعیلی درباره دلایل کمبودها می‌گوید: «بررسی کمبودهای دارویی طی ماه‌های اخیر نشان داد که تولید برخی داروها برای تولیدکنندگان مقرون‌به‌صرفه نبود و درخواست اصلاح قیمت داشتند. در این‌باره سازمان غذا و دارو درخواست‌ها را بررسی کرد و قیمت جدید برای آنها در کمیسیون قیمت‌گذاری صورت گرفت. البته افزایش قیمت در کوتاه‌ترین زمان در سامانه بیمه به‌روزرسانی شد تا تحت پوشش طرح دارویار، برای مردم هیچ افزایشی وجود نداشته باشد. با این اصلاح قیمت، تولید افزایش پیدا کرد.»
به گفته اسماعیلی دلیل دیگر، ترخیص نشدن مواداولیه از سوی شرکت‌ها بود که به دلیل مالیات ارزش‌افزوده ۹درصدی رخ داده بود: «در این باره مشکلی که وجود داشت، این بود که مالیات ارزش‌افزوده برای کالاهای اساسی به‌جز دارو از ۹ درصد به یک‌درصد کاهش یافت و این مسئله باعث شد که شرکت‌های دارویی اقدام به ترخیص مواداولیه خود نکنند. با رایزنی انجام شده با گمرک، هیأت دولت و مجلس، پس از ۸ماه مالیات مواداولیه دارویی مانند دیگر کالاهای اساسی درنظر گرفته شد. به همین دلیل اکنون سرعت ترخیص مواداولیه از گمرک بیشتر شده است.»
مشکلات ارزی در تأمین دارویی
سومین دلیل کمبودهای دارویی به‌گفته اسماعیلی مشکلات نقل و انتقال ارز است. مشاور رئیس سازمان غذا و دارو در این‌باره اشاره می‌کند: «واردکنندگان برای تأمین ارز نیمایی، معطلی‌های یک‌هفته تا ۱۰روز داشتند، اما اکنون این زمان برای ثبت سفارش و تأمین ارز نیمایی به ۲۴ساعت کاهش پیدا کرده و منجر به سرعت گرفتن تأمین مواد اولیه شده است.
یکی از اقدامات مهم هم رایزنی‌های بین‌المللی برای داروهای وارداتی بود که وزارت امور خارجه و امور بین‌الملل وزارت بهداشت به این موضوع ورود کردند و همکاری لازم در این باره انجام شد تا تأمین داروهای خاص وارداتی با جدیت بیشتری صورت بگیرد.»
اسماعیلی همچنین یکی از مشکلات تأمین دارو را ثبت نشدن مواداولیه وارداتی یا تولید داخل عنوان می‌کند و می‌گوید: «هم‌اکنون ثبت دارو در سامانه تی‌تک تنها برای محصول نهایی صورت می‌گیرد و این مسئله مشکلاتی ازجمله احتکار مواداولیه دارویی از سوی برخی شرکت‌های داروساز را به‌وجود می‌آورد. بر این اساس با ثبت مواداولیه در سامانه، بحث زنجیره تأمین دارو از صفر تا ۱۰۰ قابل رصد خواهد بود.» به‌گفته اسماعیلی برآیند تمام این اقدامات باعث شد که در ستاد رصد دارو موضوع کمبودهای دارویی مدیریت شود و سرعت تأمین دارو افزایش پیدا کند.
مدیریت تجویز دارو نداریم
اسماعیلی درباره اینکه استاندارد ذخایر دارویی چه عددی است، عنوان می‌کند: «در این باره استاندارد مشخصی وجود ندارد. همین حالا هم در سایت FDA آمریکا بیش از ۱۰۰ قلم کمبود دارویی وجود دارد و به‌صورت نرمال هم این عدد بین ۳۰ تا ۴۰قلم کمبود دارویی در سطح جهانی است که با توجه به وضعیت هر کشوری متغییر خواهد بود.»
او در پاسخ به این سؤال که با وجود اقدامات انجام شده، همچنان کمبودهایی دارویی وجود دارد، می‌گوید: «در زنجیره تأمین دارو، اگر محصولی وارداتی باشد، تأمین آن حداقل ۳ماه طول می‌کشد تا وارد کشور شود. این مسئله درباره مواداولیه وارداتی هم باید در نظر گرفته شود که فرایند زمانی آن ۴ تا ۶ماه است. البته سازمان غذا و دارو اکنون مدعی رفع کمبودها نیست، بلکه اقدامات صورت گرفته منجر به مدیریت کمبودها شده و با درنظر گرفتن توازن توزیع، بسیاری از داروهایی که کم بودند، اکنون در دسترس هستند.»
او البته معتقد است که افزایش مصرف داروها را هم باید درنظر گرفت و در این‌باره توضیح می‌دهد: «در آبان و آذر امسال برای هر ماه بین ۲۰ تا ۲۵ میلیون سرم توزیع شده و همچنان این کمبودها به‌جز در مراکز بیمارستانی وجود دارد. همین سرم سال گذشته و در پیک کرونا به‌طور متوسط بین ۱۲ تا ۱۴میلیون عدد مصرف می‌شد، اما اکنون توزیع آن ۲ برابر شده و همچنان کمبود هست.»
اسماعیلی ادامه می‌دهد: «بررسی‌های مربوط به تجویز و مصرف دارو نشان می‌دهد که عمل‌های زیبایی و غیراورژانسی از ابتدای سال‌جاری افزایش پیدا کرده و علاوه‌بر آن تجویزهای غیرمنطقی هم وجود داشته است. برخی پزشکان حتی برای یک سرماخوردگی ساده هم ۳سرم تزریقی تجویز می‌کنند! در این‌باره معاونت درمان باید نظارت بیشتری داشته باشد، تا شاهد مدیریت تجویزها هم باشیم. اگر چنین چیزی رخ ندهد حتی اگر میزان تولید به بیش از ۴۰میلیون سرم در ماه هم برسد، باز هم شاهد همین کمبودها خواهیم بود.»
همه داروهای تولیدی و وارداتی مجوز دارند
مشاور رئیس سازمان غذا و دارو همچنین درباره مشکلات مطرح شده در مورد واردات داروهای بی‌کیفیت و حتی ریکال شدن بخشی از آنها هم بیان می‌کند: «در بحث ریکال آنتی‌بیوتیک‌ها، بر حسب میزان ماده مؤثره، مشخص شد که کمتر از حد مجاز بوده و به همین دلیل جمع‌آوری شد؛ اما این امر هیچ مشکلی برای سلامت مصرف‌کننده نداشته و نهایت این است که اثربخشی دارو کم و بیمار ماده مؤثره کمتری را دریافت می‌کند. کلیه داروهای تولید و وارد شده ابتدا در آزمایشگاه مرجع سازمان بررسی و سپس مجوز توزیع آنها صادر می‌شود. طی این مدت سرعت تأمین افزایش پیدا کرد اما به‌طور کلی اینگونه نبود که منجر به نادیده گرفتن کیفیت دارو شده باشد.»
۵۰ درصد کمبودهای دارویی رفع‌شده
«با توجه به کمبودهای دارویی که از ابتدای سال در کشور به‌وجود آمد، سازمان غذا و دارو ۱۷ مجوز واردات صادر کرد. با افزایش ظرفیت تولید شرکت‌های دارویی، اکنون ۵۰ درصد کمبودهای دارویی برطرف شده، اما همچنان واردات سرم و آنتی‌بیوتیک تا پایان سال ادامه دارد.»
سیدحیدر محمدی، رئیس سازمان غذا و دارو با بیان این مطلب درباره واردات سرم و آنتی‌بیوتیک به همشهری می‌گوید: «از تابستان امسال با واردات سرم و از پاییز با واردات آنتی‌بیوتیک نیاز بازار برطرف شده است و تا زمانی که به ذخیره پایدار برسیم، واردات همچنان ادامه دارد. هم‌اکنون برای تهیه قطره‌های چشمی هم با کمبود مواجه هستیم و فقط ۲ شرکت، تولیدکننده این قطره هستند اما برنامه‌ریزی‌های لازم انجام شده تا به روش‌های مختلف نیاز داخلی به‌زودی تأمین شود.»