همشهری آنلاین- مرضیه ثمره‌حسینی: روابط ایران و چین از پیشینه قابل تاملی برخوردار است. به جز حوزه‌های سیاسی، نظامی و استراتژیک، سال‌هاست که چین بزرگ‌ترین شریک اقتصادی و تجاری ایران است و این نقش در دوران تحریم‌ها پررنگ‌تر شد و با وجود تحریم‌ها، چین به خرید نفت ایران ادامه داده است و همچنان از بزرگ‌ترین واردکنندگان نفتی از ایران است. از آن‌طرف، طبق آمار گمرک ایران حدود ۳۰ درصد صادرات غیرنفتی ایران به چین صورت می‌گیرد.
اما روابط ایران و چین بدون چالش نبوده و مناسبات سیاسی همواره بر روابط اقتصادی سایه افکنده است. کما اینکه سفر اخیر شی‌جین پینگ، رئیس جمهور چین به ریاض واکنش‌هایی را به دنبال داشت و برخی صحبت از همدستی سران چین و عربستان برای کمرنگ کردن نقش ایران در خاورمیانه کردند. در حوزه اقتصادی، اما رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین معتقد است که این سفر و اتفاقاتی از این دست اصلا مهم نیست و هیچ تاثیری بر روابط اقتصادی و تجاری ایران و چین نخواهد داشت.
«مجیدرضا حریری» با تاکید بر اینکه حضور ایران یکپارچه در شمال خلیج فارس مزیتی است که برای چینی‌ها خیلی مهم است، معتقد است که اتفاقاتی که در مقالات و روزنامه‌ها و تلویزیون‌های لندنی از آن صحبت می‌شود در عالم واقع اتفاق نخواهد افتاد و روابط تجاری ایران و چین کماکان برقرار خواهد ماند.
شرح گفت‌وگوی ما با رئیس اتاق مشترک ایران و چین درباره روابط ایران و چین را در ادامه بخوانید.
حجم مبادلات ایران و چین در سال جاری تا الان چقدر بوده است؟
در مورد حجم مبادلات ما با چین آمارهای متفاوتی از گمرک ایران و گمرک چین منتشر می‌شود که تفاوت آن به این برمی‌گردد که خیلی از کالاهایی که ما به چین می‌فرستیم به دلایل تحریمی از بنادر دیگر ارسال می‌شود و کارنامه صادراتی آنها هم به اسم ایران ثبت نمی‌شود. در مورد واردات هم خیلی از کالاها را تجار به بنادر جنوبی خلیج فارس می‌آورند و از آنجا وارد ایران می‌کنند برای همین بین آمار چین و آمار گمرک ایران تفاوت دیده می‌شود. برای امسال ما منتظر هستیم که در روزهای آینده که پایان سال ۲۰۲۲ میلادی است آمار چین منتشر شود.
به طور میانگین اگر بخواهید آمار بدهید چطور ؛ آمار ۲۰ میلیارد دلار واقعی است؟
بله، صادرات غیرنفتی ما به چین همین حول و حوش ۲۰ میلیارد دلار است. آمار گمرک چین برای ۱۰ ماهه چیزی حدود ۱۶ میلیارد دلار است که بر آن مبنا می‌شود تخمین زد برای ۱۲ ماه ۲۰ میلیارد دلار بشود ولی برای آمار دقیق‌تر از آنجا که هم سال آنها پایان یافته و سال ما هم رو به پایان است باید صبر کنیم و آمارها را تطبیق بدهیم و بعد آمار رسمی را اعلام کنیم ولی آنچه که امسال اتفاق افتاده صادرات غیرنفتی ما حدودا نسبت به سال قبل از نظر ارزشی حدود ۱۶ تا ۲۰ درصد افزایشی بوده است.
با توجه به اینکه چین بزرگ‌ترین شریک اقتصادی ایران است صادرات ۱۶ تا ۲۰ میلیارد دلار برای یک سال کم نیست؟
کل صادرات ما الان حدود ۸۰ میلیارد دلار است که حدود ۲۰ میلیارد دلار آمار مبادلات تجاری ما با چین می‌شود. موضوع دیگر آنکه بنا به دلایل تحریمی خیلی نمی‌شود به آمارها اکتفا کنیم. آمارهای رسمی ما به دلایل تحریمی آمار منطقی نیست اما آمار صادراتمان نشان می‌دهد که صادرات غیرنفتی ایران به چین حدود ۲۸ تا ۳۰ درصد طی ۲ سال اخیر افزایش داشته است. اما در واردات اینگونه نبوده است. در واردات چین شریک دوم وارداتی ماست و شریک اول ما امارات است. این همان نکته‌ای است که عرض کردم. به دلیل تحریم، بعضی از کالاها به بنادر جنوبی خلیج فارس می‌رود و از آنجا وارد ایران می‌شود و گمرک ایران کشور مبدأ را امارات ثبت می‌کند در صورتی که امارات سازنده چیزی نیست، به همین دلیل خیلی نمی‌شود روی آمار مانور داد. در مجموع، از نظر ارزشی امسال صادرات ما رو به افزایش بوده اما از نظر وزنی نسبت به سال گذشته کاهش داشته است. اینکه به لحاظ ارزشی رشد داشته‌ایم علتش این است که چون قیمت کالاها بالا بوده است از نظر ارزشی افزایش را نشان می‌دهد.
جزئیات صادرات و واردات ایران به چین را هم می‌گویید.
یک بخش ۵۵ تا ۶۰ درصدی صادرات غیرنفتی ما به همه دنیا محصولات بر پایه نفت شامل میعانات گاز، فراورده‌های نفت و پتروشیمی است و یک بخش ۲۲ تا ۲۵ درصدی هم محصولات مبتنی بر معدن و مس و فولاد و سایر فلزات و مواد کانی است و درواقع شاکله صادرات ما به تمام دنیا مجموعا این محصولات است. در مورد چین تا سال گذشته حدود ۹۰ درصد از صادرات ما به این کشور گروه محصولات بر پایه نفت و یا محصولات معدنی بوده و حدود ۱۰ درصد کالاهای دیگر است که رقم اول آن پسته است. حدودا بیش از نیمی از پسته صادراتی ما به چین می‌رود و بعد از آن زعفران و صنایع دستی و چرم و محصولات این چنینی صادرات ما به چین را تشکیل می‌دهد.
گفته شده که طبق سند ۲۵ ساله ایران و چین، چین متعهد به سرمایه‌گذاری ۴۰۰ میلیارد دلاری در ایران شده. اطلاعاتی از میران سرمایه گذاری که تاکنون انجام شده است، دارید؟
این سند فقط اقتصادی نیست و یک سند جامع و گسترده شامل مباحث اقتصادی، مباحث مربوط به امنیت و امور نظامی و مسائل فرهنگی و مبادلات علمی است. در بخش اقتصاد هم ظرفیت‌های اقتصادی دیده شده است کما اینکه به دنبال سفر اخیر معاون نخست‌وزیر چین به ایران بخش‌هایی از آن ظرفیت‌ها در حال تبدیل به تفاهمات و قراردادهایی است. مشکل ما در روابط با چین این است که نمی‌توانیم رابطمان را در هر حوزه‌ای در رسانه‌ها بیان کنیم چون اگر موارد مشخص پیدا شود تحت فشار تحریم‌کنندگان قرار می‌گیرد به همین دلیل است که در این حوزه کمتر صحبت می‌شود.
پس رقم سرمایه‌گذاری چین در ایران مشخص نیست؟
نه من اطلاع ندارم، اما این رقم ۴۰۰ میلیارد دلار را فقط نشریات غربی آنهم از سوی یک نویسنده زده بودند و خیلی نباید به این اعداد و رقم‌ها توجه کرد. در حال حاضر ما یک رقم ۴۰۰ میلیارد دلاری پروژه آماده اجرا در وزارت نفت داریم که اگر فرانسوی‌ها یا ایتالیایی بیایند همین رقم را به آنها پیشنهاد می‌کنیم در مورد چینی‌ها هم همینطور خواهد بود. ما در حوزه نفت پروژه ۴۰۰ میلیارد دلاری آماده سرمایه‌گذاری داریم که به مفهوم این نیست که با چینی‌ها الان چنین قراردادی را بسته‌ایم. این رقم مجموع تمام پروژه‌هایی است که در وزارت نفت آماده شده است.
تنش‌های اخیری که با سفر رهبر چین به عربستان بین ایران و چین ایجاد شد، چه تاثیری بر مبادلات تجاری و اقتصادی دو کشور خواهد داشت؟
به لحاظ سیاسی من نظر نمی‌دهم اما به لحاظ اقتصادی هیچ تاثیری نداشته و نخواهد هم داشت. به‌واقع اصلا چیز مهمی نبوده است. در مورد روابط ایران و چین چون هم چین از جانب نیروهای اردوگاه غربی تحت فشار است و آنها از حوزه نفوذ آن وحشت دارند و هم ایران تحت دشمنی نیروهای غربی است در نتیجه سعی می‌کنند روابط دو کشور را با پروپاگاندا به هم بریزند اما این اتفاقاتی که در مقالات و تلویزیون‌های لندنی از آن صحبت می‌شود در عالم واقع اتفاق نخواهد افتاد. به بیان دیگر، لااقل در کوتاه‌مدت تاثیری ندارد. در بلندمدت (منظور افق ۱۰ سال به بعد) هم فعلا قابل پیش‌بینی نیست و متاثر از جغرافیای سیاسی دنیاست. قطعا اگر در ۱۰ سال آینده جغرافیای سیاسی دنیا تغییر کند جغرافیای اقتصادی هم تغییر خواهد کرد.
به نظرتان روابط با ایران چقدر برای چین مهم است؟
چین بزرگ‌ترین شریک تجاری ماست اما ما بزرگ‌ترین شریک تجاری چین نیستیم و حدود ۱۲۰ کشور هستند که شریک اول تجاری‌شان چین است. ما هم یکی از این کشورها هستیم اما می‌شود گفت که حضور ایران یکپارچه در شمال خلیج فارس مزیتی است که برای چینی‌ها خیلی مهم است.
روابط تجاری ما با دنیا تحت تاثیر تحریم‌ها محدود شده است. تاثیر تحریم‌ها بر روابط ایران و چین چه بوده است؟
تحریم‌ها در روابط ما با همه کشورها اثر گذاشته و در این میان چین هم یک کشور بزرگ است که با قواعد بین‌المللی خود را تطبیق می‌دهد و تحریم‌ها روی روابط ما با این کشور هم اثر بسیار زیادی گذاشته است. ما قبل از تحریم‌ها یعنی در سال ۲۰۱۴ که زمزمه رفع تحریم‌ها پیش آمده بود روابطمان با چین حدود ۵۲ میلیارد دلار در سال بود که الان به کمتر از نصف رسیده است و بخش زیاد آن به دلیل تحریم‌هاست. اثر مستقیم تحریم‌ها این بوده است که ما خیلی از کالاها را نمی‌توانیم از چین بخریم و نمی‌توانیم هم به راحتی کالاهایمان مثل نفت را بفروشیم. نفتمان را می‌فروشیم اما به راحتی و به آن حدی که سهم‌مان از بازار چین است، نمی‌توانیم. اثر غیرمستقیم هم آن است که چون نمی‌توانیم نفتمان را به کشورهای دیگر بفروشیم پول کافی برای واردات نداریم و ممانعت‌هایی بر واردات وضع می‌کنیم. در این حالت هم چین به عنوان بزرگ‌ترین بازار صادرکننده دنیا خیلی از کالاها را به دلایل تحریمی به ما نمی‌فروشد و ما هم پول نداریم که خیلی از کالاها را بخریم.
با توجه به اینکه از احیای برجام خبری نرسیده و صحبت از اِعمال تحریم‌های جدید علیه ایران است پیش‌بینی شما از وضعیت آینده چیست؟
تحریم‌های اخیر تحریم‌های اقتصادی مستقیم نیست و برخی افراد و شرکت‌ها را شامل می‌شود. اصل تحریم در اقتصاد ما تحریم‌هایی بود که بر نفت، حمل و نقل، بیمه و بانک وضع شد. این تحریم‌ها کلید اصلی است و بقیه مهم نیست. در مورد برجام نظر شخصی من این است که یا ما باید مشکلاتمان را با دنیا حل کنیم و یا راه‌هایی برای خنثی کردن آن را بدانیم چون اگر سایه تحریم‌ها بر اقتصاد ما بماند شرایط خوبی را نمی‌شود برای رفع مشکلات متصور شد.