همشهری آنلاین- مرضیه ثمره‌حسینی: بورس کالا چند ماهی است که محل خرید و فروش خودرو شده است و در هفته‌های اخیر شاهد صف‌های طولانی برای خرید خودرو در این بستر بوده‌ایم. اما برخی معتقدند که این شیوه جدید عرضه خودرو موجب افزایش قیمت خودرو شده است و افزایش بی‌رویه قیمت خودروهای داخلی در ماه‌های اخیر را به بورس کالا مرتبط می‌دانند. مشکل دیگری که اخیرا در ارتباط با عرضه خودرو در بورس کالا مطرح شده، بازار داغ اجاره کارت ملی برای خرید خودرو از بورس کالاست. همچنین خبرهایی از اجاره کارت ملی مادران دارای دو فرزند برای شرکت در قرعه کشی خودرو نیز شنیده می شود.
طبق قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، خودروسازان موظفند نیمی از محصولات خود را به قیمت کارخانه به مادران دارای دو فرزند و بیشتر اختصاص دهند. گفته می شود به دلیل شانس بالای مادران در قرعه کشی کد ملی مادران حدود ۱۵ میلیون تومان از سوی آنها خریداری می شود.
همچنین برخی خبرها حاکی از باز شدن پای دلالان به بورس کالا نیز هست. دلالان با توجه به مدل خودرو، کارت ملی افراد را بین ۳۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان اجاره می‌کنند.
یک کارشناس حوزه خودرو با تایید این موارد، در این باره گفت: اجاره کارت ملی کماکان برای شرکت در قرعه‌کشی خودرو هم ادامه دارد و این ایراد به بورس کالا ربطی ندارد.
امیرحسین کاکایی افزود: اِشکال از اقتصاد است و نشان می‌دهد اقتصاد ما بیمار است و ربطی به خودروسازی ندارد. به‌واقع، وقتی تولید ضررده است و دلالی سودآور است کارت ملی هم خرید و فروش می‌شود و کار غیرقانونی‌ای هم نیست.
کاکایی با بیان اینکه مشکل بزرگ صنعت خودرو در ایران پایین بودن میزان تولید و عرضه خودرو است، تاکید کرد: به خاطر ضعف تولید است که دلالی در کشور ما روز به روز سودآورتر شده و این به خاطر بورس کالا نیست. همانطور که گفتم، قبلا که قرعه‌کشی می‌شد هم این مشکلات بود. حتی اگر قیمت‌ها کاملا آزادسازی بشوند نیز دلالی از بین نمی‌رود و دلال همیشه است. برای مثال، این همه نمایشگاه ماشین یا بنگاه‌های معاملات املاک مگر دلالی محسوب نمی‌شوند.
این کارشناس بازار خودرو با بیان اینکه نمی‌شود دلالی را حذف کرد، افزود: دلالی وقتی کمرنگ می‌شود که تولید تقویت بشود. متاسفانه تولید به خصوص در ۴-۵ سال اخیر تضعیف و به جای آن دلالی تقویت شده است. درواقع، در هر زمینه‌ای که تولید تضعیف شد و قیمت‌گذاری دستوری شد حتما به دنبال آن تولید تضعیف و دلالی تقویت می‌شود. بنابراین، اینکه بگوییم بورس باعث دلالی شده است غلط است ضمن اینکه جلوی دلالی را از لحاظ قانونی نمی‌توان گرفت.
بورس کالا تاثیر در کاهش قیمت خودرو ندارد
کاکایی در مورد عرضه خودرو در بورس کالا هم گفت: برای اینکه یک روش را ارزیابی کنید باید آن را با روش‌های جایگزین مقایسه کنید. در مورد عرضه خودرو، ما در دنیا ۲ روش داریم؛ یک روش عرضه خودرو توسط خودروساز در حاشیه بازار است که قیمت‌گذاری آزاد است و یک روش عرضه خودرو با قیمت‌گذاری دستوری است. در دنیا روش قیمت‌گذاری دستوری منسوخ شده اما در ایران در ۴ سال گذشته این روش را پیاده کردند که نتیجه مثبتی نداشت و باعث به‌هم‌ریختن بازار و آسیب صنعت خودروسازی شد و از آنطرف بازار هم مسیر خودش را رفت. ضمن اینکه در این مدت دلال‌بازی هم رونق داشت، قرعه‌کشی هم بود و باز هم این کارت‌های ملی بود که اجاره رفت.
وی با بیان اینکه در چنین وضعیتی ما بورس کالا را برای خودمان اختراع کردیم چون در هیچ جای دنیا نیست، افزود: ما این کار را کردیم چون نمی‌توانیم قیمت‌گذاری آزاد را بپذیریم لذا بورس کالا برای ایجاد شفافیت در بازار پیاده شد و از همان آغاز هم قرار نبود بورس کالا به تنهایی قیمت بازار را پایین بیاورد. اصلا در هیچ جای دنیا این امکان وجود ندارد کما اینکه با قیمت‌گذاری دستوری هم نتوانستند این کار را انجام بدهند.
بورس کالا نتیجه تخریبی نداشته است
قیمت خودرو در چند ماه اخیر با افزایش بسیار زیادی همراه شد و برخی دلیل این افزایش را عرضه خودرو در بورس کالا عنوان کرده‌اند. کارشناس بازار خودرو با انتقاد از این نظرات بیان کرد: افزایش قیمت خودرو به مسائل اقتصادی کشور از جمله تورم و افزایش نرخ دلار ارتباط دارد. اگر روند ارزش ریال در مقابل ارزهای خارجی را مقایسه کنید به راحتی متوجه می‌شوید که افزایش قیمت در بازار آزاد ناشی از افزایش قیمت دلار بوده است و ربطی به بورس کالا ندارد. حتی در این مدت قیمت برخی از خودروها در بورس کالا پایین آمده است البته نه نسبت به بازار بلکه نسبت به قیمت قبلشان.
کاکایی ادامه داد: پس بورس کالا تا اینجا نتیجه تخریبی نداشته است ضمن اینکه سری‌های اولیه هر عرضه‌ای با مشکلاتی روبه‌رو بود که مهم‌ترین آن عرضه کم بود. اما چون اول کار بود این مشکلات پیش آمد و اخیرا تعدادی از خودروهایی که عرضه آنها در بورس کالا تکرار شده قیمت‌شان در حال تثبیت است. بنابراین، مشکل بورس کالا کف عرضه بود در حالی که بعضی از خودروها مانند لاماری نباید کمتر از ۵۰۰ خودرو عرضه شوند و برخی دیگر از خودروها از جمله ۲۰۷ هم نباید کمتر از ۲۰۰۰ خودور عرضه بشوند و حتی باید بیشتر از این عرضه بشوند.
قیمت خودرو پایین می‌آید؟
کارشناس بازار افزود: باید به بورس کالا فرصت بدهیم کما اینکه خود وزارت صمت اخیرا اعلام کرده است که میزان عرضه خودرو در این فضا را به ۲۰۰۰ دستگاه افزایش خواهند داد اما اگر بگوییم که این شیوه عرضه باعث می‌شود قیمت خودروها پایین می‌آید، باید گفت نه. بورس کالا ابزار کنترل قیمت‌ها نیست و تا زمانی که قیمت دلار بالا می‌رود و نگرانی‌های مردم از آینده اقتصادی همچنان برقرار است و بورس قابلیت جذب پول مردم را ندارد مردم به فکر سرمایه‌گذاری در بازارهای مختلف از جمله سکه و دلار و خودرو و مسکن هستند و قیمت‌ها کاهشی نخواهد شد.
کاکایی ادامه داد: باید در بورس کالا ضوابط درست و کامل اجرا بشود الان به صورت ناقص اجرا می‌شود یعنی با ۳۰۰ عرضه جواب نمی‌دهد. بنابراین عرضه محصولات در بورس باید بالا برود و خودروسازها مجاب شوند که تمام محصولات تولیدی خود را وارد بورس کالا کنند. از آنطرف پول اضافه‌ای که به خودروسازی می‌رود درست استفاده می‌شود. درواقع، دولت باید این موضوع را کنترل کند و به خودروسازان فشار بیاورد که روی تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری کنند و تیراژشان را بالا ببرند. چون آمار نشان می‌دهد در ۱۰ سال گذشته سرمایه‌گذاری ما در بخش‌های تولیدی در بسیاری از صنایع ایران از جمله خودروسازی بسیار کمتر از استهلاک آنها بوده است.
ایرادات نمایندگان مجلس بجا نیست
در حالی که وزارت اقتصاد معتقد است عرضه خودرو در بورس کالا سازوکار کاملا شفاف و جایگزین مناسبی برای روش‌های معیوب گذشته در عرضه خودرو است، اما در روزهای اخیر ۱۱ نماینده مجلس در نامه‌ای به شورای رقابت اعلام کردند که شیوه کنونی فروش خودرو در بورس کالا غیرقانونی و ضدرقابتی است.
کارشناس بازار خودرو معتقد است ایرادات این نمایندگان اصلا بجا نیست. کاکایی با تاکید بر اینکه فروش خودرو در بورس کالا راهکار قانونی است که باعث می‌شود فروش به صورت شفاف انجام شود، افزود: برای عرضه کالا در بورس کالا دستکم یک سال وقت صرف شده و ۶ ماه است که اجرا شده است. درواقع، مراحل قانونی طی شده و هیچ کار غیرقانونی انجام نشده است. اما برای اینکه ما قضاوت کنیم که آیا بورس راه‌حل خوبی است یا نه، زمان می‌برد.
وی افزود: ایراد گرفتن از راه‌حل‌ها ساده است. مهم این است که راه‌حل جایگزین هم مشخص شود. نمایندگان مجلس فقط ایرادات را گرفته‌اند. ضمن اینکه باید راه‌حل بورس را در چهارچوب خودش در نظر گرفت. اصولا اگر ما فکر کنیم که با بورس کالا مشکلات صنعت و بازار خودرو حل می‌شود اشتباه می‌کنیم. باید از نمایندگان سوال کرد که در مسند قانونگذاری بوده‌اید کدام مانع تولید را برداشته‌اند؟
این کارشناس بازار خودرو با تاکید بر اینکه نمی‌شود ادعا کرد که بورس کالا راه‌حل نهایی است، ادامه داد: اما بی‌ثباتی قانونگذاری خودش مسئله بزرگی است به خصوص در بخشی مانند خودرو که تولید زمانبر است و با نظرات و تغییرات فی‌البداهه قوانین ضربه می‌خورد. نمایندگان بدون استعلام از منابع قانونی به شورای رقابت نامه زده‌اند. همین کار آنها یک مانع است و سرمایه‌گذار پیش خودش می‌گوید که فردا هر اتفاقی بیفتد همین قانونگذاران زیر آن می‌زنند. حال آنکه اگر عرضه خودرو در بورس کالا افزایش یابد و این فرایند کامل شود و از آنطرف قیمت دلار به ثبات برسد شاید بتوان امیدوار بود که وضعیت بازار خودرو به سامان برسد.