به گزارش همشهری آنلاین، «مشق امشب» در تهران اکران خود را در سینماهای نارسیس، چارسو، فرهنگ، ملت، کورش، موزه سینما در دو سانس ۱۶ و ۱۸ آغاز کرد و در شهرهای دیگر در مشهد، اصفهان، سنندج، آبادان، نیشابور، ساری، کرمانشاه، کرمان، شیراز، تبریز و گرگان در همین سانس‌ها روی پرده رفت.
این فیلم مستند که حضورهای جهانی موفقی داشته است، با نگاهی به فیلم «مشق شب» عباس کیارستمی، لایه‌های پنهانی نظام آموزشی امروز را که از دید جامعه پنهان مانده است، به تصویر می‌کشد.
موفقیت در جشنواره‌های جهانی
«مشق امشب» قبل از اکران در ایران، در سی و چهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند «ایدفا» در آمستردام هلند، در شصت و دومین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم زلین جمهوری چک و در لندن نیز روی پرده سینمای Bertha DocHouse رفته است. این مستند همچنین در بخش مستندهای اجتماعی_انتقادی بیست و چهارمین جشنواره فیلم مستند لیوبلیانای کشور اسلوونی، چهل و یکمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم استانبول ترکیه نیز به نمایش در آمده است.
ساخته مشترک اشکان نجاتی و مهران نعمت‌اللهی عنوان برترین مستند را در بخش فیلم‌های مستند هشتمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های ایرانی در زوریخ سوییس دریافت کرده و با تصمیم دبیر جشنواره، منشور طلایی کوروش نیز به این مستند اختصاص یافته است.
- ترس والدین و اشتباهات فرزندان
- چرا سیاسیون تحمل شوخی سینماگران را ندارند؟ | از ناصرالدین شاه آکتور سینما تا رضا مارمولک و پای بریده یک جانباز در هزارپا
- پیر و جوان سینمای ایران در جشنواره داکا
یادداشت گاردین دربار مشق امشب
روزنامه گاردین در یادداشتی فیلم «مشق امشب» را تحسین کرده و درباره اهمیت این فیلم چنین نوشته است: مستند دلخراش و دردناک «مشق امشب» یک پیش‌فرض ساده دارد؛ مصاحبه با بچه‌های مدرسه‌ای ایرانی و قرار دادنشان جلوی دوربین و پرسش درباره زندگی، مدرسه، تکالیفشان و امید به آینده. این فیلم به نوعی دنباله‌ای بر مستند «مشق شب» ساخته عباس کیارستمی پدرخوانده سینمای مدرن ایران است. فیلمی که در آن همان سوالات را برای کودکانی که در سایه جنگ ایران و عراق بزرگ می‌شدند، مطرح می‌کرد. در فیلم همچنین درباره سیستم آموزشی ایران توضیحاتی ارائه می‌شود، اما چیزی که باقی می‌ماند، تصویر ویرانگری از شکاف بین طبقه فقیر و غنی است. تماشای این فیلم آسان نیست، با این حال باید بدانیم بدون اینکه دنیا چشمانش را روی این بچه‌ها بندد، آنها خودشان به اندازه کافی نامرئی هستند.
تماشای جهان کودکان
اشکان نجاتی و مهران نعمت اللهی بر اساس طرح و ایده‌ای مشترک این مستند ۷۸ دقیقه ای ساختند. این فیلم با تصویری از مستند عباس کیارستمی و صدای این کارگردان فقید آغاز می شود؛ به گونه ای که اسم (مدرسه شهید معصومی) را همچون یک کد ثبت می‌کند. به نظر می‌رسد انتخاب تحت تاثیر و نگاه واقع‌بینانه، دغدغه‌مندی ادای دین دوکارگردان به زنده یاد کیارستمی است به گونه ای که در فرم کلی مستند خود نیز وامدار او و «مشق شب» هستند. همین نگاه موجب شد تا آنها بتوانند ایده و نگاه آسیب شناسانه خود را بسط و گسترش بدهند تا از مشق و تکلیف و نظام آموزشی فراتر بروند و نقدی به نظام اقتصادی جامعه امروز داشته باشند. که در این رابطه هنر وحید گلستان به عنوان تدوینگر در تبیین روایت و محتوای مستند موثر بوده است.
روایت مستند در مدرسه شهید معصومی دنبال می‌شود که در نهایت به ثبت تصویری متفاوت از مدرسه‌ای صورت می‌گیرد که در جغرافیای قبلی نیست.
در این مستند کارگردانان سراغ دو دانش آموزی می‌روند که در مشق امشب کیارستمی حضور داشته و اکنون در جایگاه پدر و والدین دانش‌اموزان به سوالات سازندگان مشق امشب پاسخ می‌دهند که در مستند جدید و از تفاوت تجربه‌های دیروز و امروز خود می‌گویند. مشق امشب به ظاهر تحت تاثیر و به تعبیری وامدار مشق شب کیاررستمی است، اما ویژگی‌های منحصری به فردی دارد که همین خصیصه‌ها موجب می‌شود تا از استقلال برخوردار شود.
ویژگی‌های این مستند به نگاه جست وجوگرانه این دو فیلمساز به مدارس مختلف از بالای شهر تا پایین شهر بر می‌گردد، آنها هنگام ساخت این اثر، دست به انتخاب صحنه‌ها و تصائیری از طبقه مرفه تا فرودست، مدرسه کودکان کار، مدرسه دختران و مصاحبه ای همه شمول با دانش آموزان زده‌اند. انتخاب هایی هوشمندانه که تمایز و تفاوت آدم ها را در پایتخت؛ از شمال تا جنوب شهر را نشان می‌دهند و این فاصله را به یک شکاف ترسناک و دردناک تعبیر می کنند.
پرسش و مصاحبه از ارکان این مستند است و همه مصاحبه‌ها با یک پرسش مشترک از دانش آموزان شروع می شود که تعریفشان از مشق شب چیست؟ اما پرسش‌ها در همین سطح باقی نمی ماند و نمایندگان طبقات و گروه‌های مختلف یک جامعه و شهر واحد را در معرض پرسش‌هایی قرار می‌دهند که پاسخ‌ها حیرت برانگیز است. از تعریف تنبیه تا تشویق، فقر تا ثروت، بدبختی تا خوشبختی، خاطره تلخ تا شیرین، آرزو، سفر، تفریح، شغل آینده، عشق، غذای مورد علاقه و ... همه این مفاهیم کلیشه‌ای در برخورد با گروه‌های مختلف دانش آموزان و قرینه‌پردازی ظریف این مستند، تبدیل به پرسش‌هایی فلسفی، حیاتی و انسان شناسنامه می‌شوند که نسل آینده‌ساز را بدون هر واسطه‌ای در معرض نمایش قرار می‌دهد. کارگردانان در خلال این مستند، سوال‌هایی نیز از چند مدیر و مسئول مدرسه نیز می‌پرسند تا به نتایج بهتر در همه زمینه‌های اجتماعی، شکاف طبقاتی و به نوعی آسیب‌شناسی دست پیدا کنند.
فیلم با تصویری معنادار آغاز می شود؛ تصویری سیاه و سفید از متر کردن کمر دانش آموزان پسر با صدای نهیب زننده ناظم و مدیر سر صف صبحگاه که این تصویر به تدریج رنگی می‌شود و پرسش‌هایی در ذهن مخاطب درباره چرایی و چگونگی این موقعیت شکل به وجود می‌آورد.
کالبدشکافی محرومیت‌های اجتماعی و پاسخ‌های شگفت انگیز
در ادامه وقتی فیلمسازان از دل گفت و گوها سراغ مدرسه کودکان کار و تکرار همان سکانس اندازه گیری سایز بچه ها برای تهیه لباس عید می‌روند، تازه سکانس اولیه معنا و مفهوم خود را پیدا می‌کند. همچنان درام و زیرمتنی ظریف در ادامه لحظات این سکانس جاریست و با هر بار اندازه‌گیری کمر نحیف پسرکان، جلوه‌ای از محرومیت بروز می‌کند که مکمل جواب های ساده، صریح و معصومانه آنها به پرسش های مصاحبه کننده می‌شود. از دل همین رفت و برگشت‌ها بین پسران و دخترانی از طبقات مختلف است که در لایه درونی تر مستند، این دانش آموزان تبدیل به شخصیت‌هایی غیر کلیشه‌ای از طبقه و قشر خود و آینه تمام نمای جامعه در تعامل با شرایط روزگار ما می‌شوند. این وجه را می توان به شکل جزئی نگرانه در جواب های هر یک از بچه ها به یک پرسش واحد هم مورد کالبدشکافی قرار داد که هوشمندانه انتخاب شده اند. یکی از بهترین نمونه‌های آن؛ سوال ذهنی هر دانش آموز است که مصاحبه شونده از آنها می خواهد مطرح کنند و پاسخ‌ها شگفت انگیز است!
یکی به دنبال چگونگی پایان دنیاست، دیگری به پی اس فور و اینترنت می‌اندیشد، یکی به چرایی نجس بودن سگ فکر می‌کند، آن دیگری به چگونه پولدار شدن پدرش که رئیس بانک است و یکی هم هست که به هیچ فکر می‌کند یا در واقع به هیچ چیز فکر نمی‌کند!
عوامل مستند مشق امشب
عوامل «مشق امشب» عبارتند از؛ طراح و کارگردان: اشکان نجاتی و مهران نعمت‌اللهی، مدیر فیلمبرداری: حامد فرشته‌حکمت، صدابردار: فرید پیرایش، صداگذار: سیدرضا گدازگر، تدوین: وحید گلستان، دستیار تدوین: مطهره روحینیا، تیتراژ: کورش پارسانژاد، تیتراژ اجرایی دستیار: محمد مهرانفر، برنامه ریز: مرجان پروین حسینی، صحنه منشی: مهسا معارف‌خواه، اصلاح رنگ و نور: فربد جلالی، ساخت تیزر: ماهک منصوریان، مدیر تولید: منصور غلامی، عکاس: غلامرضا بهرامی، الناز افتخاری و زهره لطفی، طراح: ایمان نعمت‌اللهی، مترجم : صنم کلانتری، زیرنویس: پوریا صدر، مدیر تدارکات: حسین کریمی، طراح پوستر: سیدجعفر ذهنی، طراح لوگو: سعید سلیمی، تهیه کننده: اشکان نجاتی و مهران نعمت اللهی، عرضه کننده و پخش بین الملل: محمد اطبایی و مشاور رسانه های: نغمه دانش آشتیانی.
دغدغه‌های کودکانه و نقد نظام آموزشی در آثار کیارستمی
اکران فیلم مشق امشب بار دیگر دغدغه‌های یک هنرمند برجسته چون زنده یاد عباس کیارستمی را برای مخاطبان سینمای ایران زنده کرد. فیلمسازی که به جای پرداختن به کلیشه‌های گیشه پسند، سراغ سوژه‌ها و مضامینی رفته بود تا رابطه‌ای بین تعهد به جامعه انسانی و هنر به ویژه سینما برقرار کند، سینماگری که از سینما مکتبی ساخت تا در آن بتوان انسان به خصوص کودکان و جهان مشوش آنها را درک و لمس کرد.
کیا رستمی از نخستین هنرمندان و سینماگران مولفی بود که نگاه و جهان نگری خاص و فوق‌العاده‌ای به دنیای کودکان و مساله نظام آموزشی داشت. در بسیاری از فیلم‌هایش آرزوها، دغدغه‌ها، دلهره‌ها و مسئولیت‌پذیری کودکان و نوجوانان محور اصلی را تشکیل می‌دهد، احساساتی که گاه توسط بزرگ‌ترها نادید گرفته می‌شود.
فیلم مشق شب کیارستمی که دستمایه فیلم مستند جدید مشق امشب اشکان نجاتی و مهران نعمت‌اللهی شده است، پژوهش مصوری دربارهٔ تکلیف شب بچه‌ها بود که از زبان خود آنها به طرح این موضوع می‌پرداخت. کیارستمی در مشق شب بی‌دانشی و کم حوصلگی والدین و بی اطلاعی آنان از روش‌های نوین تدریس و سیاست‌های آموزشی در مدارس را که موجب می شد کودکان دچار مشکلات فراوان شوند نشان داده بود. در فیلم مشق شب دانش‌آموزان یک به یک در برابر دوربین ظاهر می‌شوند و پرسش‌های کیارستمی را که در نقش مصاحبه‌گر ضاهر می‌شود، پاسخ می‌دهند.
کیارستمی برای آنکه فیلمش جنبه آموزشی بیشتری داشته باشد، آماری ارائه داده بود که دانستن آن جالب است؛ ۳۷ درصد از والدین به دلیل بی‌سوادی نمی‌توانستند به تکالیف فرزندانشان رسیدگی کنند. عده‌ای از والدین باسواد به دلیل خستگی، بی‌حوصلگی و گرفتاری‌های روزمره می‌خواستند بار انجام تکالیف مدرسه فرزندانشان از دوششان برداشته شود.
کیارستمی بارها در فیلم‌های دیگر به واکاوی جهان کودکان و نوجوانان پرداخته و دلهره‌ها و دغدغه‌های آنها را هنرمندانه به تصویر کشیده بود. زنگ تفریح، تجربه، مسافر، از اوقات فراغت چگونه استفاده کنیم: رنگ‌زنی، قضیه شکل اول، شکل دوم، بزرگداشت معلم‌ها، به ترتیب یا بدون ترتیب، اولی‌ها، همسرایان، کلید، بادکنک سفید و از همه مهم‌تر خانه دوست کجاست از دیگر آثار اوست که در آنها کودکان، نوجوانان و نظام آموزشی، اصلی‌ترین مضامین و سوژه‌های آنها هستند. کیارستمی در خانه دوست کجاست مجموعه‌ای از احساسات کودکانه مانند مهروزی، حس مسئولیت، دوستی، دلهره و بی‌تفاوتی جهان بزرگ‌سالان نسبت به کودکان را به تصویر کشیده و به شدت مورد استقبال مخاطبانش قرار گرفته بود. این کارگردان فقید در برخی از این دست آثار مخاطب را شریک دلهره‌ها و دغدغه‌های کودکان می‌کرد تا مخاطب درک بهتری از احساسات این قشر داشته باشد.