به‌طوری که دو حراجی بزرگ و بین‌المللی ساتبی و کریستی با افت میزان فروش روبه‌رو شدند. در مطلب پیش رو که از روزنامه آلمانی ولت ترجمه شده است ضمن بررسی پیامدهای بحران مالی جهان بر میزان فروش آثار هنری در سال 2008، گفت‌وگوی این روزنامه را با مدیر حراجی فیلیپس دپوری از نظر می‌گذرانیم:
در چند ماه گذشته هر کس در کشور آلمان نگاهی به بازار هنر می‌اندازد یاد یک لطیفه دریانوردی قدیمی می‌افتد. در این لطیفه در حالی‌که دریا به‌شدت توفانی شده است کاپیتان اعلام می‌کند: مسافران عزیز! نخست اینکه کوچک‌ترین دلیلی برای ترس وجود ندارد و دوم اینکه شما هم بعد از من به آهستگی تکرار کنید:ای خدایی که در آسمان‌ها هستی... .
در مورد بازارهای هنر نیز کم نیستند کسانی‌که معتقدند توفانی که بازارهای مالی را این چنین به هم ریخته، خسارت‌های چندانی را متوجه بازار هنر نکرده است و این در حالی است که به عقیده برخی کارشناسان بحران مالی اخیر نه تنها بر بازار خرید و فروش آثار هنری نیز سایه افکنده که آن‌را غافلگیر کرده است. نمایشگاه هنرهای معاصر لندن در چند هفته گذشته همانند سال‌های پیش در افتتاحیه این نمایشگاه شاهد صفی طولانی از بازدید کنندگانی بود که می‌خواستند جزو نفرات اولی باشند که اجازه دارند ببینند چه چیز جدیدی وارد دنیای هنر شده است با این تفاوت که بسیاری از آنها تنها به دیدن آثار هنری بسنده کردند.
این بار حتی کوچک‌ترین زدوخوردی برای به دست آوردن آثار ویژه نمایشگاه نیز به‌وجود نیامد. همه چیز آرام‌تر از قبل پیش رفت. با این حال برخی از صاحبان گالری معتقدند تجارت هنر با وجود کاهش انتظارات از روند رشد خوبی برخوردار بوده است و این در حالی است که میزان فروش حراجی‌های ساتبی و کریستی در هفته‌های گذشته آنها را غافلگیر کرد. در ماه سپتامبر گذشته (مهر ماه) در نیویورک هنگامی‌که آثار هنری چینی و ژاپنی در این حراجی‌ها ارائه شد 43درصد قرعه‌های فروخته شده به حراجی ساتبی و 41درصد قرعه‌ها نیز به حراجی کریستی بازگردانده شد.
آثار هنری اسلامی و هندی نیز که در اکتبر گذشته(آبان ماه) در لندن ارائه شد از شرایط مشابهی برخوردار بود. طبق آمار برای یک سوم آثار هنری ارائه شده در حراجی ساتبی و 47درصد آثار حراجی کریستی کمترین درخواستی از سوی هیچ‌کس شنیده نشد. میزان فروش حراجی ساتبی در هنگ‌کنگ در هفته‌های گذشته، بعد از 5 روز 142میلیون یورو از فروش آثار هنری چینی و جواهر آلات ثبت شد؛ این میزان فروش تنها با نصف میزان فروش تخمین زده شده این حراجی مطابقت داشت.
در حراجی کریستی نیویورک هنگامی که چکش حراجی به صدا درآمد تا صاحبان جدید جواهر آلات خود را بیابد 1/4میلیون دلار ، بالاترین قیمت برای یکی از دو الماس ارائه شده(الماس بزرگتر 102 قیراط) در این حراجی تعیین شد و الماس کوچکتر (70 قیراط) 115/2میلیون دلار به فروش رسید. با این حال یک سوم قرعه‌ها فروخته نشده بازگردانده شد. به این ترتیب بیلان پایانی به 4/29میلیون دلار رسید که آشکارا کمتر از میزان تخمین زده شده یعنی 35میلیون دلار بود. اما در این میان درخشش حراجی آثار دامین هیرست، هنرمند انگلیسی متولد 1965 که اواسط سپتامبر گذشته بدون افت قیمت‌ها 140میلیون یورو به همراه آورد از سوی کارشناسان به‌عنوان نوری در دل تاریکی تعبیر شد.
البته نباید فراموش کرد که بخش اعظمی از 223 اثر این هنرمند از گالریست‌هایی گرفته شده بود که هیرست آنها را با این حراجی مستقیم از کارگاه، از یک سو اغفال کرده و از دیگر سو آنها را مجبور کرده بود قیمت مشترکی برای آثار پیشنهاد کنند، زیرا گالریست‌های او مجبورند که سطح مقطوعی از قیمت‌ها داشته باشند اگر که نمی‌خواهند مجموعه گسترده‌ای که از آثار هیرست دارند را از ارزش انداخته و یا مشتریان خود را که مجبور شده‌اند حسابی سر کیسه را شل کنند با افت قیمت‌ها عصبانی کنند.
اما نگرانی برخی کارشناسان درباره پیامدهای بحران مالی بر میزان فروش آثار هنرمندان سرشناس نیز هفته گذشته درست از آب درآمد به‌طوری‌که یکی از بهترین تابلوهای گرهارد ریشتر، هنرمند صاحب نام اهل آلمان فروخته نشد. این اثر به‌عنوان ستاره حراجی هنرهای معاصر ساتبی ، بین 5 تا 7میلیون پوند تخمین زده شده بود؛ مبلغی که هیچ‌کس حاضر به پرداخت آن نشد. یکی دیگر از آثار گرهارد ریشتر هم پایین‌تر از قیمت تخمین زده شده به فروش رسید. این اثر که تابلوی آبستراکت (1991) نام دارد بنابر اطلاعات حراجی 3 تا 4میلیون پوند تخمین زده شده بود اما فقط 84/2میلیون پوند فروخته شد.
علاوه بر آن در حراجی ساتبی تابلوی نقاشی اندی وارهول که جمجمه(1976) نام دارد به مبلغ 4/4 میلیون پوند به فروش رسید که قیمت تخمین زده شده آن 7میلیون پوند بود. یکی از آثار هنرمند بریتانیایی دامین هیرست نیز 825 هزارپوند فروخته شد که این میزان نیز زیر قیمت تخمین زده شده یعنی 1 میلیون پوند قرار داشت. با این حال وست فال، مدیر هنرهای معاصر اروپا در حراجی ساتبی در این باره گفت حراجی ساتبی از میزان فروش خود رضایت دارد. مشتری‌ها عاقلانه خرید کرده‌اند.
سیمون دپوری، مدیر حراجی فیلیپس دپوری که بعد از حراجی‌های ساتبی و کریستی سومین حراجی بزرگ هنرهای معاصر در جهان محسوب می‌شود درباره روند بازار هنر در پی بحران مالی اخیر در چند ماه گذشته، با روزنامه ولت آلمان به گفت‌وگو نشسته است. این سوئیسی 57 ساله که تازه از آمریکا بازگشته می‌گوید حراجی‌های آثار هنری معاصر در هفته گذشته در نیویورک با استقبال خوبی مواجه شده است.
- آقای دپوری، هیجان‌انگیز‌ترین لحظه سال هنری 2008 برای شما کدام لحظه بود؟
این لحظه را من در یکی از آخرین نمایشگاه‌هایی که دیده‌ام تجربه کردم و آن نمایشگاه آثار هایند ویلی (هنرمند سیاهپوست آمریکایی متولد 1977) در نیویورک بود. ویلی یکی از هنرمندان مورد علاقه من است. ویلی در آثارش حالت تابلوهای استادان قدیمی را با سیاهان آمریکایی، موزیسین‌های روز جهان و یا حتی افراد عادی تنظیم می‌کند.
- بسیار جای شگفتی دارد که شما از یک نمایشگاه نام می‌برید چرا که تصور می‌شد شما هیجان‌انگیز‌ترین لحظه هنری را در حراجی‌ها تجربه کرده باشید.
نگاه من همیشه متوجه آینده است. برای من مهم است که بدانم کدام هنرمند در زمان حاضر بزرگترین قول را برای آینده داده است. در حراجی فیلیپس ما در هر فصل آثار هنرمندانی را که هنوز در حراجی‌های عمومی فروخته نشده‌‌اند تقسیم بندی می‌کنیم. این نقش سلیقه‌سازی را ما می‌خواهیم در ادامه هم بازی کنیم.
- سال2008 همه از وجود یک حباب در بازارهای حراجی صحبت می‌کردند. آیا می‌توان گفت با شرایط بدی که در حراجی‌های فصل پاییز پیش آمد، این حباب ترکیده است؟
بازار هنر به‌طور ادواری وارد مراحل رکود می‌شود، حال آنکه این رکود از حراجی‌های فصل پاییز آغاز شده است. با این حال این روند تنها نتایج منفی در پی ندارد به‌طوری‌که هرکس بر خلاف جریان آب شنا کند می‌تواند اکنون بهترین خرید‌ها را انجام دهد. همانند مجموعه آثار ساینت لارنت هنرمند فرانسوی(2008-1936) که در ماه فوریه وارد بازار هنر شد این مجموعه رؤیایی شامل آثاری از فرانس هالس نقاش هلندی (1666-1583) آثاری از نقاش ، طراح، گرافیست و مجسمه ساز فرانسوی ماتیس (1954-1869) و یا پیکاسو بود، به‌نظر می‌رسد یک چنین حراجی در شرایط روز هم می‌تواند بسیار موفقیت آمیز باشد.
- به‌نظر می‌رسد حراجی‌ها به‌شدت دچار بحران حاکم بر بازار هنر شده‌اند برای نمونه حراجی ساتبی در پاییز گذشته بیش از 50میلیون دلار ضرر کرده است، حراجی کریستی نیز ضررهای مشابهی را داشته است، به‌طوری‌که میزان فروش آنها در ماه نوامبر(آذرماه) تنها به نیمی از کمترین میزان تخمین زده شده رسید. به عقیده شما آیا بعد از این ضربه حراجی‌ها می‌توانند در آینده‌ای نزدیک زیان‌های خود را جبران کنند؟
ضرر حراجی‌ها ریشه در گارانتی‌هایی دارد که در بهار2008 برای سطح قیمت‌ها تعیین شد. کسانی‌که قرعه‌ها را تحویل می‌دادند مبالغ گارانتی را دریافت می‌کردند حتی وقتی که سود مورد نظر در سطح پایینی قرار داشت. ما در حراجی فیلیپس ضرری متحمل نشدیم زیرا ما برای فصل پاییز هیچگونه گارانتی نداده بودیم.
- آیا این یک تصمیم آگاهانه بود یا تصادفی پیش آمد؟
من باید بگویم که هر دو. ما بعد از حراجی‌های ماه ژوئن متوجه شدیم که خریداران برای پرداخت مبلغ، وقت بیشتری نیاز دارند. این نخستین نشانه‌ای بود که ما را به فکر واداشت که بهتر است محتاط‌تر عمل کنیم. به‌دنبال چنین شرایطی این تصمیم بدون شک درست‌ترین تصمیمی بود که گرفته شد.
- حراجی‌ها چگونه می‌توانند از بحران پیش آمده رهایی یابند؟
آنچه اکنون مهم است اینکه، میزان فروش افزایش یابد؛ فرقی هم نمی‌کند میزان فروش حراجی‌های بعدی چقدر باشد چون به محض اینکه به جای 50 یا 60 درصد، دوباره 80درصد یا بیشتر آثار، فروخته شوند دوباره اعتماد رشد خواهد کرد. به عقیده من بازار هنر در دراز مدت رشد خواهد کرد و من به رشد بازار در دراز مدت بسیار خوشبین هستم.یکی از لحظات استثنایی سال هنری 2008، 15 دسامبر بود زمانی که دامین هیرست بیش از 200 اثر خود را به‌طور مستقیم در ساتبی به حراجی گذشت. در همان روز بانک سرمایه‌گذاری برادران لمان در آمریکا ورشکست شد.
welt.de