همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: برخلاف پاییز امسال که فصل بسیار خشک و کم‌بارشی برای ایران بود و کارشناسان از ماه‌ها قبل، آن را پیش‌بینی کرده و هشدار داده بودند، زمستان در بسیاری از مناطق کشور پربارش بوده است. ارتفاع برف در مناطقی از استان چهارمحال و بختیاری مثل کوهرنگ به ۲.۵ متر رسید. تا جایی که در این شهرستان شرایط اضطراری اعلام شد و برخی خانه‌ها تخلیه شدند.
بارش‌های برف حتی در استان کم‌بارشی مانند تهران طی هفته گذشته تا حدی چشمگیر بود که دیالوگ خیلی از شهروندان در این روزها این بوده که «خدا را شکر سدها پر شدند»، «کم‌آبی‌ها جبران شد و وارد ترسالی شده‌ایم» و «با این بارش‌ها حتما خشکسالی را پشت سر گذاشته‌ایم». موضوعی که رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور، آن را رد می‌کند و به خبرنگار همشهری‌آنلاین می‌گوید: امسال بارش‌های زمستانه خوبی داشته‌ایم اما بارش‌های چشمگیر برف در استان‌هایی مثل چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد و ... نباید باعث شود که فکر کنیم کشور، خشکسالی را پشت سر گذاشته است. اتفاقا همچنان در شرایط خشکسالی قرار داریم.
دکتر احد وظیفه می‌گوید: برخلاف پاییز امسال که خشک بود و در سراسر کشور کم‌بارشی قابل توجهی داشتیم، از ابتدای زمستان جاری تاکنون به طور متوسط ۸۰.۱ میلیمتر بارش در کشور دریافت کردیم که این میزان در بلندمدت ۶۵.۵ میلیمتر بود. بنابراین بارندگی‌ها در زمستان جاری تاکنون ۲۲.۳ درصد بیش از نرمال بوده است.
او اضافه می‌کند: اما با توجه به این که پاییز بسیار کم‌بارشی داشتیم، اگر از ابتدای سال جاری تا آخر پاییز امسال را جمع بزنیم، درمجموع ۱۱۲ میلیمتر بارندگی در کشور دریافت کردیم. درحالی‌که باید ۱۲۵ میلیمتر دریافت می‌کردیم تا به حد نرمال برسیم. به همین دلیل از ابتدای سال آبی جاری تاکنون با ۱۱ درصد عقب‌ماندگی و کم‌بارشی مواجه هستیم.
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور می‌گوید: استان‌های جنوب و جنوب غرب کشور مثل فارس، بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری و تا حدودی خوزستان زمستان امسال بارش‌های نرمال تا فراتر از نرمالی را دریافت کردند. ولی بارندگی‌ها در استان‌های هرمزگان، سیستان، کرمان، خراسان رضوی، خراسان شمالی، ۳ استان ساحلی خزر و تمام استان‌هایی که در جنوب رشته‌کوه البرز واقع شده‌اند مثل تهران، سمنان، قزوین، البرز، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، زنجان، اردبیل، کردستان و تا حدودی کرمانشاه و ایلام از ۲۰ تا ۵۰ درصد زیر نرم بوده است.
بیشترین و کمترین بارش‌ها در کدام استان‌ها رخ داد؟/ بارش‌ها در تهران ۴۱ درصد زیر نرمال
دکتر وظیفه به جزئیات کمّیت بارش‌های زمستان امسال در استان‌های مختلف کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: بارش‌ها در استان تهران در حال حاضر ۴۱ درصد زیر نرم یا به عبارت بهتر، منفی ۴۱ درصد است، در آذربایجان شرقی منفی ۵۰ درصد است، در خراسان رضوی منفی ۳۸ درصد، در استان گلستان منفی ۳۷ درصد و در استان‌های گیلان و مازندران منفی ۳۶ درصد است. به این ترتیب بارش‌ها در نیمه جنوب تا جنوب غرب کشورمان نرمال تا بیش از نرمال است و شرق و نیمه شمالی کشور تاکنون از نظر بارش‌ها وضعیت مطلوبی نداشته و بارندگی‌ها به شدت زیر نرم است.
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور در ادامه به استان چهارمحال و بختیاری که هفته گذشته برف سنگینی در برخی از مناطق آن ازجمله کوهرنگ بارید، اشاره می‌کند و می‌گوید: این استان از ابتدای زمستان جاری تاکنون ۴۸۸ میلیمتر بارش دریافت کرده که ۳۸۲ میلیمتر، بارش نرمال این استان است. بنابراین ۱۰۶ میلیمتر معادل ۲۸ درصد بارش‌ها در استان چهارمحال و بختیاری بیش از نرمال است. این استان سال گذشته در همین بازه زمانی ۳۲۰ میلیمتر بارندگی دریافت کرده بود. بنابراین بارش‌های آن نسبت به سال گذشته ۵۲ درصد بیشتر شده و بارش‌های خیلی خوبی دریافت کرده است. یا استان جنوبی بوشهر تاکنون ۳۰۹ میلیمتر بارش برف دریافت کرده و سال گذشته در این بازه زمانی ۱۶۹ میلی بارش داشت. بنابراین بارش‌ها در بوشهر نسبت به نرمال ۵۷ درصد و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۸۳ درصد بیش از نرمال است.
این کارشناس‌مسئول درباره بارش‌های استان تهران نیز توضیح می‌دهد: تهران امسال تاکنون ۸۰ میلیمتر بارندگی دریافت کرده که به طور نرمال باید ۱۳۵ میلیمتر باید بارش دریافت می‌کرد. بنابراین ۵۵ میلیمتر و به عبارتی ۴۱ درصد زیر نرم است. این استان از نظر بارندگی فاصله زیادی با مدت مشابه سال گذشته ندارد؛ پارسال ۸۳ میلی دریافت کرده بود و امسال فقط ۴ درصد از سال گذشته کمتر دریافت کرده اما تفاوت زیادی با پارسال ندارد. تهران سال گذشته و سال قبل از آن هم از نظر بارش‌ها وضعیت خوبی نداشت. تهران و تمام استان‌هایی که در نیمه شمالی کشور واقع شده‌اند، سومین سال خشکسالیِ پیاپی را سپری می‌کنند.
وضعیت نگران‌کننده در نیمه شمالی کشور/ نیمه خالی لیوان را ببینیم
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی در ادامه گفتگو به وضعیت جوی کشور در ماه جاری اشاره می‌کند و می‌گوید: در ۱۰ روز آینده وضعیت مطلوبی از نظر بارندگی در کل کشور نداریم و بارش‌ها تا یکشنبه آینده (۷ اسفند) زیر نرم خواهد بود. از نظر دمایی، تا آن زمان شرایط نرمال است اما از نظر بارندگی به شدت زیر نرم خواهد بود. از دوشنبه و سه‌شنبه بعدی (حدود ۱۵ و ۱۶ اسفند) موج بارشیِ جدیدی وارد کشور می‌شود که انتظار داریم تا هفته بعدش بارندگی را به وضعیت نرمال برساند.
دکتر وظیفه می‌افزاید: از نظر فصلی هم انتظارمان این است که از نظر بارندگی‌ها در نیمه جنوبی کشور همچنان شرایط نرمال تا بیش از نرمال را پیش رو داشته باشیم. اما در نیمه شمالی کشور بر اساس خروجی مدل‌های عددی، وضعیت خیلی امیدوارکننده‌ای پیش‌بینی نمی‌شود. بارندگی‌ها در نیمه شمالی کشور، وضعیت نرمال تا کمتر از نرمال و به عبارتی پنجاه پنجاه خواهد بود. البته پیش‌بینی‌های بلندمدت را نمی‌توان با قطعیت و دقت پیش‌بینی‌های روزانه و هفتگی اعلام کرد، اما انتظار ما این است که در نیمه جنوبی کشور تا اردیبهشت سال ۱۴۰۲ وضعیت بارش‌ها همچنان مطلوب باشد ولی برای نیمه شمالی کشور اوضاع نگران‌کننده است.
او ادامه می‌دهد: احتمال این که وضعیت بارشی در پایان فصل بارش، همین شرایطِ کم‌بارشی باشد، پنجاه پنجاه است و نمی‌توانیم بگوییم حتما بارش‌ها بهتر می‌شود و این وضعیت نامطلوب فعلی جبران خواهد شد. یعنی این نگرانی وجود دارد که ما در پایان فصل بارندگی همچنان با کمبودهای جدی در نیمه شمالی کشور مواجه باشیم. من روی نیمه خالی لیوان بیشتر تاکید می‌کنم. چون در وضعیت فعلی مطلوب به سر نمی‌بریم و کم‌بارشی‌های فعلی می‌تواند فصل گرم سال ۱۴۰۲ را که نیاز آبی بالاست، با تنش آبی مواجه کند.
به گفته این کارشناس، البته در کوتاه‌مدت مثلا در ماه اول فصل بهار ۱۴۰۲ ممکن است بارش‌های رگباری داشته باشیم که تا حدی بتواند کمبودها را جبران کند. به خصوص آب پشت سدها را. خوشبختانه از نظر پوشش برف وضعیت ما خیلی نامطلوب نیست اما با توجه به مقدار بارش‌هایی که تا الان داشتیم و نیز با توجه به کم‌بارشی‌هایی که در استان‌های نیمه شمالی کشور داریم، این نگرانی وجود دارد که بارش‌ها جبران نشود و همچنان با کم‌بارشی مواجه باشیم و کمبود آب در ادامه سال استمرار پیدا کند. مثلا اگر تهران در پایان سال آبی با ۳۰ تا ۴۰ درصد کم‌بارشی مواجه شود، وضعیت بسیار نامطلوبی برای ذخیره آبی استان در فصل گرم سال به دنبال خواهد داشت.
هرچقدر بارندگی داشته باشیم، کمبودهای گذشته جبران نمی‌شود/ اصلا تصور نشود که وارد ترسالی شده‌ایم
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی در پاسخ به این سوال که آیا ورود به ترسالی صحت دارد، تاکید می‌کند: به هیچ وجه وارد ترسالی نشده‌ایم. بخش جنوبی کشور وضعیت خوبی از نظر بارندگی دارد؛ چند استان چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، بوشهر، فارس، تا حدی شمال و شرق خوزستان وضعیت مطلوبی دارند و بارندگی در این مناطق نرمال تا بیش از نرمال است. خوزستان به طور متوسط امسال ۲۲۳ میلی بارندگی دریافت کرده که باید ۲۳۵ میلیمتر می‌بود. یعنی حتی ۵ درصد از نرمال هم پایین‌تر است اما این به معنای نامطلوب بودن بارش‌ها در خوزستان نیست. ما مثبت و منفیِ ۵ درصد را در شرایط نرمال فرض می‌کنیم. با این تعریف می‌توانیم بگوییم استان‌های خراسان جنوبی، خوزستان، قم، مرکزی و استان‌های جنوبی کشور از نظر بارندگی در وضعیت نرمالی قرار دارند.
دکتر وظیفه به خشکسالی در کشور با وجود بارندگی‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: از نظر خشکسالی تقریبا همه استان‌های کشورمان طی ۲ سال گذشته به طور پیاپی وضعیت نامطلوبی داشتند و حتی اگر بارش‌های بیش از نرمال هم دریافت کنیم، کمبودهای گذشته به هیچ وجه جبران نمی‌شود. سطح آب‌های زیرزمینی به شدت پایین است و رطوبت خاک به شدت کم شده و بنابراین حتی بارش‌های بیش از نرمال فعلی در جنوب کشور هم سطح آب‌های زیرزمینی را ترمیم نمی‌کند.
او می‌گوید: آب پشت سدها هم در خیلی از استان‌ها وضعیت نامطلوبی دارند. حتی نسبت به سال قبل وضعیت‌شان به شدت پایین‌تر از حد نرم است. آب سدهای استان تهران نسبت به سال قبل ۲۶ درصد کمتر شده، آب سدهای استان خراسان رضوی نسبت به سال قبل ۴۷ درصد پایین تر آمده، میزان آب سدهای هرمزگان از ۴۰ تا ۵۳ درصد زیر نرم است، در شمال غرب کشور مثلا در زنجان یکی از سدها ۵۵ درصد زیر نرم آب دارد، ذخیره سدهای گیلان به خصوص سد سفیدرود که برای کشت برنج کل استان از آن استفاده می‌شود، در حال حاضر ۴۴ درصد زیر نرم است.
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور می‌گوید: متاسفانه همه استان‌هایی که در حوضه تامین‌کننده آب سد سفیدرود هستند مثل زنجان، کردستان، آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی، بارندگی‌شان ۵ تا ۵۰ درصد زیر نرم است.
دکتر وظیفه درباره وضعیت سدهای استان تهران هم توضیح می‌دهد: ۵ سد استان تهران روی هم رفته ۲۳۱ میلیون مترمکعب آب دارند. (این آمار مربوط به روز ۲۳ بهمن است.) درحالی‌که این ۵ سد باید درمجموع یک میلیارد مترمکعب آب داشته باشند. فقط ۱۲ درصد ظرفیت سدهای استان تهران آب دارند و ۸۸ درصد آنها خالی است. حتی در مقایسه با سال گذشته، میزان آب این سدها ۲۶ درصد پایین‌تر است. این اعداد باید ما را نگران کند و این طور نیست که وضعیت خوبی داریم.
او تاکید می‌کند: بنابراین ما در حال حاضر قطعا در شرایط خشکسالی قرار داریم. به خصوص در نیمه شمالی و نیمه شرقی کشور. مثلا سدهای سیستان و بلوچستان به خصوص سدهای شمال این استان الان خیلی کم‌آب هستند و بعضی از آنها تنها ۹ درصد آب دارند. بنابراین از بارش‌های خوب چهارمحال و بختیاری و استان‌هایی از این دست نباید برداشت شود که همه استان‌های کشور چنین وضعیتی دارند. تنها دامنه‌های زاگرس مرکزی - یعنی در جنوب غرب کشور - امسال بارش‌های خوب برف دریافت کردند، ولی وضعیت نیمه شمالی کشور مثل استان تهران که بسیار پرجمعیت هم هست یا مثلا آذربایجان غربی و خراسان رضوی تا حدی نگران‌کننده است. حتی در تامین آب شرب. بنابراین اصلا نباید تصور شود که وارد ترسالی شده‌ایم.
بارندگی‌های زمستانه امسال ۱۵ درصد بیش از زمستان‌های نرمال
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور درباره بارش‌های زمستان امسال توضیح می‌دهد: درمجموع بارندگی‌ها در کشور در زمستان امسال خوب بوده است. اگر فقط فصل زمستان را در نظر بگیریم، بارندگی‌ها حتی بیش از نرم بوده است. اما متاسفانه امسال با پاییزی مواجه بوده‌ایم که خیلی خشک بود. اگر پاییز و زمستان را با هم در نظر بگیریم، بارندگی‌ها در کشور امسال حدود ۱۱ درصد کمتر از نرمال بوده اما اگر فقط زمستان را در نظر بگیریم، بارش‌های زمستان جاری ۱۵ درصد بیش از زمستان‌های نرمال بوده است.
وظیفه با اشاره به این که اثر کم‌بارشی پاییز امسال بر بیلان سال آبی قابل توجه است، می‌گوید: درنتیجه علی‌رغم بارش‌های خوب زمستان امسال، بارندگی‌ها هنوز ۱۰ تا ۱۱ درصد زیر نرم است. در نیمه شمالی کشور هم اما و اگر زیاد دارد و احتمال این که در این نیمه به وضعیت مطلوب نرسیم، قابل توجه است.
این کارشناس‌مسئول تاکید می‌کند: با توجه به وضعیت کم‌آبیِ فعلی باید طوری مدیریت کنیم که بتوانیم ادامه سال را دوام بیاوریم. چون در فصل گرم سال تبخیر زیاد می‌شود و مصرف آب بالا می‌رود و برای تامین آب شرب به مشکل می‌خوریم.