به گزارش همشهری آنلاین، درواقع، با این رای، موضوع «مسئولیت کیفری محتوا» تعیین تکلیف شد و اکنون می‌توان برای پرونده‌های مشابه به‌عنوان «رویه» به آن استناد کرد. سال ۱۳۹۸ مدیرعامل یکی از پلتفرم‌های بومی به اتهام «فراهم نمودن موجبات فساد و فحشا و تشویق به فساد از طریق ایجاد تبلیغات» به یک سال حبس محکوم شد.
این رأی اگرچه در سال ۱۴۰۰ و پس از اعتراض به رأی صادره، به ۹۱روز تقلیل یافت، اما اصل مسئله به قوت خود باقی ماند. درواقع، نظام قضایی از این شخص رفع اتهام نکرد و تنها برای او تخفیف درنظر گرفت. اکنون به‌نظر می‌رسد، براساس مصوبه شورای‌عالی فضای مجازی کشور و آیین‌نامه حمایت حقوقی از فعالیت پیام‌رسان‌های اجتماعی داخلی، رأی برائت صادر شده و مسئولیت کیفری محتوای بارگذاری‌شده از سوی کاربر، متوجه پلتفرم نیست.
مسئولیت فراهم کردن بستر
محمد جعفر نعناکار، مدیرکل حقوقی سابق سازمان فناوری اطلاعات ایران، در گفت‌وگو با همشهری در ابتدا از قوانین موجود مانند قانون مدنی، قانون مسئولیت مدنی، قانون تجارت الکترونیکی و قانون جرایم رایانه‌ای که اکنون در قانون مجازات اسلامی ادغام شده است، نام می‌برد.
این حقوقدان با اشاره به اینکه ما در کشور در ارتباط با پلتفرم‌ها با ۲ رویکرد مواجه هستیم. می‌گوید: «یک رویکرد دارا بودن مسئولیت و دیگری عدم‌مسئولیت پلتفرم‌هاست که هر دو به‌صورت توامان دیده می‌شود.»
به‌گفته او «وقتی شما طبق قوانین موجود به مسئله نگاه می‌کنید، کسی که مهیاکننده هر بستری است، در «حدود» فراهم کردن آن بستر مسئولیت دارد. این مسئله با احراز هویت صحیح و اعتبارسنجی از اتفاقی که در آن بستر قرار است، رخ دهد قابل حل است و با KYC، KYD و KYX امکان‌پذیر خواهد بود. درواقع، پلتفرم باید بداند که مشتری کیست و چه داده‌ای را با چه فرایندی رد و بدل می‌کند».
نعناکار تأکید می‌کند که «اگر این اتفاق به‌طور صحیح رخ ندهد، مسئولیت از سمت مشتری به پلتفرم یا فراهم‌کننده بستر انتقال می‌یابد».
مسئولیت تولید محتوا
عنوان اتهامی مدیرعامل پلتفرمی که رأی برائت او صادر شد «فراهم نمودن موجبات فساد و فحشا و تشویق به فساد از طریق ایجاد تبلیغات» بود.
اما زمانی که پرونده به شعبه تجدید نظر می‌رود، پس از بررسی‌های لازم در رأی نهایی قاضی دادگاه تجدیدنظر آمده است که مسئولیت کیفری انتشار و عرضه محتوای مجرمانه در پلتفرم‌های کاربر محور داخلی برعهده کاربر منتشرکننده آن است و مدیر سامانه‌های ارائه‌کننده خدمات میزبانی صرفاً با تحقق شرایطی نسبت به محتواهای منتشرشده مسئولیت دارند.همین موضوع، زمینه لازم برای آرای بعدی را فراهم می‌کند، چرا که براساس موضوع «رویه» سایر قضات و همچنین وکلا می‌توانند به آن استناد کنند.
مسئولیت پلتفرم‌ها
با این اوصاف یکی از تکالیف پلتفرم‌ها مسئولیت اجتماعی آنهاست. به همین‌خاطر بسیاری از پلتفرم‌ها مانند توییتر یا فیسبوک با استفاده از برچسب‌هایی، مشخص می‌کنند که محتوای منتشرشده می‌تواند نادرست باشد.
یکی از راهکارهایی که پلتفرم‌ها برای نظارت بر انبوه محتواهای منتشرشده می‌توانند به‌کار بگیرند، استفاده از سیستم‌های هوش مصنوعی برای حذف محتوای مجرمانه است.
همچنین پلتفرم‌هایی مانند یوتیوب همواره می‌توانند به‌عنوان ابزاری دوگانه درنظر گرفته شوند. درحالی‌که یوتیوب اکنون به‌عنوان بزرگ‌ترین دانشنامه ویدئویی جهان سرشار از محتوای آموزشی در همه حوزه‌هاست، با این حال می‌توان ویدئوهایی را هم پیدا کرد که به سلامت روان گـروه‌های مختلف اجتماعی آسیب می‌زند. بنابراین، مسئله خودتنظیم‌گری پلتفرم‌ها یکی از مسائلی است که پلتفرم‌ها باید به آن توجه ویژه کنند و برای این کار ابزارهای در دسترس را به‌کار بگیرند.
دنیا چه می‌کند؟
مسئولیت پلتفرم‌ها در برابر محتوای ارسال‌شده از سوی کاربران، موضوعی جهانی است. اگرچه ماده۲۳۰ قانون حفظ حرمت ارتباطات (CDA) از پلتفرم‌های آمریکایی در این موضوع حمایت می‌کند، اما احضار آنها از سوی مراجع مرتبط همیشه محتمل است. بر این اساس، شاهد بوده‌ایم که کنگره آمریکا به احضار مدیران گوگل، فیسبوک و توییتر رأی داد تا در مورد سیاست‌های این شرکت‌ها درباره محتوای منتشرشده در این پلتفرم‌ها به پرسش‌های سناتورها پاسخ دهند.
همچنین اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۸ با شرکت‌های فناوری به توافقی دست یافت که شبکه‌های اجتماعی بتوانند بر حسب قوانین خودتنظیمی این شرکت‌ها، محتوای فیک، نامناسب و غیرقانونی را از پلتفرم‌هایشان حذف کنند. با این حال، موضوع خودتنظیمی نافی قانونگذاری نیست.
گزارش: عمادالدین قاسمی‌پناه