همشهری آنلاین – امیرمحمد حسینی : «طرح جایگرین یا پلن B» موضوعی که حسین امیرعبداللهیان برای نخستین بار در سفر به عراق آن را مطرح کرده و گفته که در صورت شکست مذاکرات همه گزینه‌های برای ایران روی میز است. در شرایطی که مذاکرات همچنان در تعلیق است. البته پیام‌ها میان تهران و واشنگتن در زمینه‌های مختلف از جمله توافق هسته‌ای ادامه دارد و حتی به نظر می‌رسد که پای عراق نیز به تبادل پیام بین ایران و آمریکا باز شده است.
سوال اینجاست که این روندهای بین‌المللی و تنش‌های میان ایران و غرب به کدام سو پیش می‌رود؟ آیا مسیر دیپلماسی ادامه پیدا می‌کند یا با منتفی شدن برجام و مذاکرات کشورها وارد دور جدیدی از مناسبات می‌شوند؟ این‌ها سوالاتی که در گفت‌وگو با ابوالقاسم دلفی دیپلمات و سفیر پیشین ایران در فرانسه مطرح کردیم.
در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.
وزیر خارجه ایران در عراق برای نخستین بار از احتمال شکست مذاکرات و طرح جایگزین ایران سخن گفته است. به نظرتان چقدر روند فعلی به پایان مذاکرات و برجام نزدیک است؟
برای پاسخ به این سوال ابتدا باید شرایط فعلی را مرور کنیم. امروز صحنه بین‌المللی در قبال جمهوری اسلامی ایران به شدت نگران‌کننده است. مهم‌ترین صحنه‌ای که درگیر آن هستیم و متهم به حمایت از متجاوز شدیم نیز جنگ اوکراین است. یک سال از حمله روسیه به اوکراین گذشته و روس‌ها به آنچه می‌خواستند نرسیدند. به هر دلیل و توجیهی مدعی بودند که باید به اوکراین حمله کنند اما دستاوردی نداشتند و در این حرکت چند اتفاق مهم رخ داده است. یکی از این اتفاقات این است که امنیت اروپا به خطر افتاده و مسئله انرژی اروپا دچار مشکل شده است. روند سیاسی تحولات ناتو به دلیل هم‌مرز شدن کشورهای عضو ناتو با صحنه جنگ اوکراین به هم خورده است. این اتفاقات همگی تبعات جنگ اوکراین است و روس‌ها به عنوان متجاوز از نظر غربی‌ها در مظان اتهام هستند. به این ترتیب اروپا در وهله نخست به دنبال متوقف کردن روسیه و سپس تنبیه این کشور است. در این صحنه ما نیز از طرف غربی‌ها متهم به کمک نظامی هستیم و فشار بین‌المللی در این زمینه به شدت زیاد است.
طبیعی است که برخورد اروپا و آمریکا با روسیه به عنوان دارنده سلاح هسته‌ای و عضو شورای امنیت سازمان ملل متفاوت با دیگر کشورهاست. به این ترتیب ممکن است غربی‌ها به دنبال حلقه‌های ضعیف‌تر باشند و در آن زمان است که بعد از روسیه تبعات جنگ دامن ما را نیز خواهد گرفت. زمینه‌سازی‌های امروز عرصه بین‌المللی علیه ایران نیز در همین راستاست.
اکنون موضوع حقوق بشر نیز مطرح شده است و کنار گذاشتن ایران از کمیسیون مقام سازمان ملل پیام مهمی بود. تحولات داخلی ایران نیز سبب شده تا اروپایی‌ها و به ویژه سه کشور طرف برجام یعنی انگلیس، آلمان و فرانسه به شدت علیه ایران فعالیت کنند. این صحنه به اضافه تحولات منطقه‌ای و فعالیت‌های رژیم اسرائیل ناظر بر این است که وضعیت بین‌المللی نگران‌کننده است. در چنین فضایی دریچه‌ای به عنوان مذاکرات هسته‌ای وجود دارد که به دلایلی ما در یک سال و نیم گذشته از آن استفاده نکردیم. عامل اصلی نیز روس‌ها و مقداری هم چین بود که نمی‌خواهند مشکلات ایران با غرب حل شود. روسیه حتی از روز اول مذاکرات هسته‌ای نیز مخالف‌خوانی داشتند و امروز بیشتر از همیشه اجازه نمی‌دهند که احیای توافق هسته‌ای رخ دهد.
فکر می‌کنید پنجره مذاکرات هسته‌ای همچنان باز است؟
پنجره مذاکرات هسته‌ای به عقیده بسیاری یکی از دریچه‌های خروج اضطراری است که می‌تواند فضای بین‌المللی علیه ایران را تعدیل و آرام کند و ما از انزوای تحمیلی بیرون بیاورد. البته این پنجره امروز مثل گذشته باز نیست اما همچنان امیدهایی وجود دارد و آمریکا و اروپا به دلایلی نمی‌خواهند برجام و مذاکرات منتفی شود.
آنچه برای این وضعیت ضروری اهمیت دادن به مذاکرات و جدی گرفتن آن است. نباید از واقعیت فرار کرد و مذاکره‌کنندگان فعلی باید برای به سرانجام رساندن مذاکرات تلاش کنند. اگر آن‌ها عزمی برای به نتیجه رساندن مذاکرات داشتند باید دست‌کم مذاکرات با آژانس را به نتیجه‌ای می‌رساندند و از وضعیت پیچیده‌ای که به آن دچار شده خارج می‌کردند. چراکه امروز مدیرکل آژانس نیز مرتب بحث‌هایی علیه ایران مطرح می‌کند و با ادبیات تندی ما را متهم می‌کند. این در حالی است که این اظهارات در شرح وظایف او نیست اما به دلیل تند شدن فضا آقای گروسی هم علیه ایران صحبت می‌کند.
آیا عراق هم در این شرایط به میانجی‌گران اضافه شده است؟ اصلا این کشور توان و امکان میانجی‌گری میان ایران و آمریکا را دارد؟
اینکه عراق در شرایط فعلی با مشکلاتی که دارد تا چه میزان می‌تواند بین ایران و دنیای بین‌المللی وساطت کند محل بحث و سوال است. البته باید توجه داشت که وقتی چنین بحث‌هایی در عراق طرح می‌شود به این معناست که چندان نمی‌تواند محل توجه باشد. چرا که میانجی‌گرهایی که پیش از این فعالیت کردند مشخص و ظرفیت‌های آن‌ها نیز واضح است.
عراق امروز در تلاش است تا روابط خود را گسترش دهد و منحصر به ایران نباشد. بر اساس مذاکراتی که با میانجی‌گری فرانسوی‌ها در قالب مذاکرات بغداد یک و دو انجام شده عراق در حال تنظیم مناسبات با همه منطقه عربی است. بنابراین خط و ربط و سمت و سوی سیاست‌های عراق اینطور نیست که در صحنه بین‌المللی در جهت منافع ایران حرکت کند و کاری انجام دهد.
در روزهای اخیر بحث تلاش آمریکا برای منصرف کردن انگلیس از قرار دادن سپاه در فهرست گروه‌های تروریستی هم مطرح شد. آیا غربی‌ها همچنان خواستار کنترل تنش‌ها و ادامه مسیر دیپلماسی هستند؟
اروپا و آمریکا هر دو نمی‌خواهند که مذاکرات قطع شود. آن‌ها به صراحت نیز اعلام کردند که در ایران به دنبال براندازی یا فروپاشی نیستند، حتی با وجود تبلیغاتی که امروز اپوزیسیون انجام می‌دهد و برخی کشورهای منطقه از جمله کشورهای عربی به آن دامن می‌زنند. اما آقای مکرون در اجلاس امنیتی مونیخ به صراحت گفت که آن‌ها به دنبال براندازی نیستند. البته ممکن است آن‌ها دلایل خود را داشته باشند اما می‌دانند که در صورت آشوب‌های داخلی اروپایی‌ها نیز ضرر می‌کنند و در واقع در این موضوع نفع خود را مورد توجه قرار می‌دهند.
در موضوع سپاه نیز همین وضعیت و رویکرد حاکم است. ابتدا پارلمان انگلیس زمزمه‌های قرار دادن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در فهرست تروریسم مطرح کرد و سپس پارلمان اروپا قطع‌نامه‌ای در این زمینه صادر کرد. انگلیسی‌ها ابتدا در فضای رسانه‌ای و تبلیغات در این باره صحبت‌های تندی مطرح کردند اما پس از مشورت با آمریکا و همه جوانب را در نظر گرفتند از این کار منصرف شدند.
قرار گرفتن سپاه در فهرست گروه‌های تروریستی نتیجه‌ای جز تشدید تنش‌ها و نزدیکی بیشتر ایران به روسیه نخواهد داشت. به این ترتیب اروپایی‌ها گفتند که از نظر حقوقی چنین امکانی وجود ندارد تا پرستیژ خود را هم حفظ کنند. همانطور که مشخص است دولت بایدن و دموکرات به دنبال فعال کردن مذاکرات برجام هستند و اروپا نیز از این رویکرد حمایت می‌کند. بنابراین در این شرایط آن‌ها از عواملی که مانع از سرگیری مذاکرات باشد فعلا اجتناب می‌کنند.
امروز فضای بین‌المللی در حال تغییر است و این در حال تغییر بودن به این معنی است وضعیت می‌تواند در آینده نزدیک یا دور دچار تحولاتی شود. در آن شرایط مشخص نیست که همین امتیازاتی که امروز وجود دارد نیز باقی باشد. به این معنا که اگر امروز آمریکا و اروپا به این نتیجه رسیدند که فشار بر سپاه را پیگیری نکنند مشخص نیست که فردا هم همین نظر را داشته باشند. بنابراین باید از فرصت امروز استفاده کرد و پنجره گفت‌وگوها و دیپلماسی را بار دیگر گشود.