همشهری آنلاین- خدیجه نوروزی: در روزهای اخیر، ایران و عربستان سعودی پس از ۷ سال، توافق کردند تا ظرف حداکثر دو ماه روابط دیپلماتیک خود را از سر گرفته و سفارتخانه‌ها و نمایندگی‌ها را بازگشایی کنند. این موضوع می تواند روابط اقتصادی و تجاری دو کشور را نیز بهبود بخشد. در حقیقت، با پیگیری برخی مذاکرات سیاسی میان ایران و عربستان سعودی، به نظر می‌رسد مقدمات لازم برای از سرگیری تجارت مشترک میان دو کشور فراهم شده است.
سخنگوی سابق گمرک ایران دی ماه امسال درباره روابط تجاری ایران و عربستان گفت: از ابتدای سال تا دهم دی ماه بیش از ۳۰ هزار و ۷۹۱ تن کالا به ارزش ۱۴ میلیون و ۷۱۰ هزار و ۳۳۱ دلار به عربستان کالا صادر شد که این میزان جهش چشمگیری بعد از توقف روابط سیاسی بین دو کشور در سال‌های اخیر به شمار می‌رود.
به گفته روح الله لطفی با نزدیک‌تر شدن روابط دو کشور بزرگ جهان اسلام و تقویت گفت‌وگوها، با میانجیگری عراق و ملاقات‌های مقامات، این میزان صادرات به ۱۵ میلیون دلار نزدیک شد که ۹۶.۵ درصد از کالاهای صادره را شمش آهن و فولاد به خود اختصاص داده است. بعد از شمش آهن ۱۴.۲میلیون دلاری، ۳۴۰ تن هیدروکسید سدیم به ارزش ۱۸۵ هزار و ۳۰۰ دلار، بدنه کامیون با ۸۶ تن به ارزش ۱۵۵ هزار و ۳۷۶ دلار، انگور بی‌دانه با ۶۰ تن و به ارزش ۱۲۶ هزار دلار، ۲۶۵ تن دانه‌های ریز کروی از شیشه به ارزش ۳۳ هزار دلار و سنگ مرمر به وزن ۲۵ تن به ارزش سه هزار و ۷۳۱ دلار محصولات صادر شده ایران به عربستان از ابتدای سال تا دهم دی ماه بودند.
همچنین بنا بر اطلاعات منتشر شده، در زمان اوج روابط اقتصادی، مبادلات تجاری میان تهران و ریاض حدود ۸۰۰ میلیون دلار بود که از این رقم ۵۰۰ میلیون دلار واردات از عربستان و ۳۰۰ میلیون دلار صادرات به عربستان بود. در سال‌های قطع روابط ایران و عربستان تجارت میان دو کشور عملاً متوقف شده بود.
یحیی آل اسحاق، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق در گفت و گو با همشهری‌آنلاین، در خصوص تاثیرات احیای روابط ایران و عربستان بر اقتصاد و تجارت کشور گفت: پیش از این ما روابط تجاری به شکل مستقیم با عربستان نداشتیم و روابط تجاری غیر مستقیم ما نیز بسیار ناچیز بود. در گذشته صادرات فرش به شکل سنتی به این کشور صادر می شد یا مواد غذایی مانند میوه از طریق امارات به این کشور صادر می شد ولی حجم آن آنقدر ناچیز بود که قابل ذکر نیست.
آل‌اسحاق ادامه داد: احیای روابط ایران و عربستان را در حوزه تجارت باید از دو منظر بررسی کرد: یک بحث روابط مستقیم ما با عربستان است که ۷ سال روابط تجاری دو کشور را متوقف کرده بود و رفت و آمدها به حداقل رسیده بود اما با شرایط پیش آمده موجود روابط تجاری بین دو کشور بهبود می یابد.
وی افزود: به هر حال عربستان در منطقه کشوری سابقه دار و با نفوذ است و دارای امکانات نفتی و غیر نفتی است. از طرفی ارتباط تاثیرگذار عربستان با کشورهای منطقه نیز بسیار مهم است. اثرات جانبی حسن روابط ایران با عربستان در صورت ایجاد، روی منطقه زیاد است یعنی ارتباطی که بین کشورهای عربی با عربستان وجود دارد می تواند ارتباطات، تسهیلات و رفت و آمدها را برای ایران بهبود ببخشد و به بهبود روابط تجاری و نقل و انتقلات مالی ایران در منطقه کمک کند. به ویژه شرایط نقل و انتقالات ارزی و کالایی بهتر خواهد شد.
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق همچنین گفت: اولین اثر روانی خبر احیای روابط ایران و عربستان کاهش نرخ ارز بود و ما دیدیم که اثر آن بر بازار ارز ایران بسیار مثبت و تاثیرگذار بود.
روابط تجاری عربستان
بررسی‌های مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در گزارش «دیپلماسی اقتصادی عربستان» که بهمن ماه امسال منتشر شد حاکی از این است که این کشور بر مبنای چشم‌انداز ۲۰۳۰، دیپلماسی اقتصادی جدیدی را طراحی کرده و به‌تدریج در حال اجرای آن است. عربستان سعودی مهم‌ترین کشور نفتی، مهم‌ترین رقیب منطقه‌ای ایران و مهم‌ترین عضو شورای همکاری خلیج‌فارس است. این کشور در سال‌های اخیر بحران جانشینی پیچیده‌ای را از سر گذرانده و اهداف بلندپروازانه‌ای برای نقش‌آفرینی در قرن ۲۱ در چشم‌انداز ۲۰۳۰ تعریف کرده است.
شناخت دیپلماسی اقتصادی عربستان به‌عنوان مهم‌ترین رقیب ایران و کشوری که ممکن است در صورت فرجام یافتن مذاکرات ایران با آن، به بازاری مهم در محیط همسایگی بدل شود ضرورت دارد.
بر مبنای آمارهای ارائه شده از سوی بانک جهانی در حوزه تجارت کالایی، در سال ۲۰۲۰ مهم‌ترین شرکای صادراتی عربستان امارات متحده عربی با سهم ۴.۸ درصد، چین با ۴.۴۱ درصد، هند با ۱.۶۷ درصد، سنگاپور با ۱.۵۵ درصد و بحرین با یک درصد هستند.
پنج شریک اول وارداتی عربستان نیز شامل چین با سهمی بالغ‌بر ۲۰.۱۹ درصد، ایالات‌متحده با ۱۰.۷۴ درصد، امارات متحده عربی با ۶.۸۴ درصد، آلمان با ۵.۱۹ درصد و هند با ۴.۸۵ درصد است.
در حوزه تجارت خدمات، عربستان سعودی واردکننده خدمات با میانگین کسری سالانه ۶۱ میلیارد دلار طی سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ است. این رقم در سال ۲۰۱۵ بالاترین میزان بوده و به ۷۳.۶ میلیارد دلار رسیده است؛ بااین‌حال، صادرات خدمات عربستان سعودی به‌طور قابل‌توجهی در مدت مشابه افزایش یافته و از ۱۴.۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۵ به ۲۴.۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹ رسیده است. عربستان، کشوری کلیدی در گردشگری مذهبی است و میلیون‌ها نفر سالانه به این کشور برای ادای حج سفر می‌کنند.
در بخش واردات، خدمات مرتبط با دولت تقریباً یک‌سوم واردات خدمات را تشکیل می‌دهند و پس‌ازآن حمل‌ونقل (۲۲.۵ درصد در سال ۲۰۱۹) و مسافرت (۱۹.۲ درصد در سال ۲۰۱۹) قرار می‌گیرد.