فرخنده رفائی:ساخت هواپیمای مسافربری ایرانی سال‌هاست که مورد توجه قرار گرفته است. طی سال‌های گذشته شرکت صنایع هواپیماسازی ایران در این زمینه تلاش‌هایی انجام داده که البته چندان موفقیت‌آمیز نبوده است. با این‌حال ساخت هواپیماهای سبک مانند جت‌های آموزشی، هواپیماهای جنگی، هواپیماهای بدون سرنشین و همچنین هواپیمای مشارکتی مسافری طی دو دهه گذشته در صنایع هواپیمایی، به‌رغم تحریم‌های ۴دهه گذشته به تحقق پیوسته که دستاوردهای بسیار خوبی محسوب می‌شوند.
برای تکمیل این دستاوردها، از سال گذشته ساخت هواپیمای مسافربری ایرانی به‌طور خاص مورد توجه دولت سیزدهم قرار گرفته و با توجه به دستور صریح رهبری و تدوین قوانین بالادستی و توسعه‌ای در این زمینه و با بهره‌گیری از تجربیات قبلی در این حوزه، امیدها به پرواز موفق هواپیمای مسافری ایرانی بسیار پررنگ‌تر شده است.
منوچهر منطقی، معاون صنایع حمل‌ونقل وزارت صنعت، معدن و تجارت در گفت‌وگو با همشهری از آخرین جزئیات ساخت هواپیمای مسافری ایرانی سخن گفته است.
بحث هواپیماسازی سال گذشته خیلی مورد توجه بود و دستوراتی هم برای ساخت هواپیمای ایرانی صادر شد. شایعات زیادی در این زمینه شنیده شده؛ بعضی از ساخت هواپیمای ۳۰نفره صحبت کرده‌اند. آیا در دور جدید قرار است همان ایران ۱۴۰ با اصلاحاتی دوباره تولید شود یا هواپیماهای دیگری در دست تولید است؟
خیر، هواپیمای در حال طراحی و ساخت، ایران۱۴۰ نیست. بلکه طرح‌های دیگری در دست بررسی است.
تجربه ناموفق ساقط شدن برخی هواپیمای ساخت داخل ذهنیتی را درباره این نوع هواپیماها ایجاد کرده است. برای اینکه تولیدات جدید به سرنوشت قبلی‌ها دچار نشود، چه برنامه‌ای دارید؟
برای استقرار صنعت هواپیماسازی در داخل کشور، که موفق هم باشد، ۴شرط لازم است؛ نخستین شرط این است که طبق یک استاندارد بین‌المللی کار کنید، دومین بحث داشتن نیروی تخصصی بسیار مناسب است. ما در سطح دانشگاه نیروی فارغ‌التحصیل هوافضا داریم و این نیروها به لحاظ دانشی در دنیا بین رتبه ۱۲ تا ۱۵ دنیا هستند که رتبه فوق‌العاده‌ای است، پس به لحاظ نیروی انسانی هم مشکلی نداریم. بحث بعدی این است که برای این کار باید زیرساخت‌های استاندارد و تعریف شده‌ای داشته باشید؛ به‌طور مثال جایی داشته باشید که طراحی محصول انجام دهید یا تجهیزات تست نمونه ساخته شده را نصب کنید. شرط دیگر این است که همکار باتجربه بین‌المللی هم داشته باشید چون معمولا دانش ساخت هواپیما دانش تجمیع شده از کل دنیاست و همه کشورهای سازنده از همین دانش استفاده می‌کنند.
یعنی فرقی ندارد که ما با روسیه کار می‌کنیم یا چین یا کشوری دیگر؟
نه، چون استانداردهای این حوزه برای همه کشورها یکی است. حال باید ببینیم ما از این ۴شرط چه مواردی را در اختیار داریم. ما الان در زمینه ساخت قطعات هواپیما، تعمیرات و حتی ساخت مدل‌های کوچک‌تر هواپیما طبق استانداردهای بین‌المللی عمل می‌کنیم و سازندگان ما به این استانداردها عادت کرده‌اند. الان ۴۰۰شرکت دانش‌بنیان فعال در صنعت هوایی داریم که دارایی مناسبی است و سازمان هواپیمایی کشوری هم روی قطعه و هم روی محصول نظارت خیلی دقیقی دارد.
برداشت من از صحبت‌های شما این است که احتمالا قرار شده بخشی از قطعات هواپیمایی که در حال ساخت است در داخل کشور تولید شود، درست است؟
بله، البته آنهایی که توانسته‌اند مجوز بگیرند. چون ما خیلی سازنده داریم اما آنهایی که توانسته‌اند مجوز بگیرند قطعاتشان برای این کار استفاده می‌شود. در بحث نیروی انسانی هم همانطور که گفتم شرایط خوبی داریم.
زیرساخت‌های باقی مانده از ساخت هواپیمای ایران ۱۴۰در این پروژه جدید به‌کار می‌آید؟
بله قطعا، چون به لحاظ زیرساخت هم همان زمان ساخت هواپیمای ایران ۱۴۰زیرساخت‌های خوبی ایجاد شد که برای آن ۵۰۰میلیون دلار هم سرمایه‌گذاری شده است.
شریک ما در پروژه ساخت ایران ۱۴۰، روسیه و اوکراین بود. برنامه آن پروژه چه بود؟
در این زمینه اتحاد سه‌گانه‌ای ایجاد شده بود و قرار بود که ما، روسیه و اوکراین ۲۴۰فروند هواپیما تولید کنیم، یعنی هرکدام ۸۰فروند.
با توجه به جنگ اوکراین و روسیه برای شریک خارجی چه فکری کرده‌اید؟
درباره همکار خارجی هم الان با توجه به اینکه با ۲پدیده روبه‌رو هستیم، زمینه خوبی فراهم شده؛ یکی اینکه پیمان شانگهای امضا شده و می‌توانیم از توانمندی خیلی خوب چین و روسیه در طراحی محصول استفاده کنیم. بحث دیگر این است که الان روابط خیلی خوبی به لحاظ صنعتی با روسیه برقرار شده است.
یعنی در داخل شرط‌های لازم برای شروع به‌کار در صنعت هواپیماسازی فراهم است و دربعد خارجی هم امکان همکاری با چین و روسیه هم وجود دارد؟
بله، همانطور که در مقدمه بحثم توضیح دادم، الان در حقیقت ۴شرط لازم برای ساخت هواپیما در داخل فراهم شده و مطالعاتی در حال انجام است که بدانیم نیازهای ما کدام است.
طبق این نیازسنجی ساخت چه نوع هواپیمایی را دنبال می‌کنید؟
عمدتا هواپیمای زیر ۱۰۰نفر و بعد از آن هواپیمای دارای ظرفیت بین ۱۵۰ تا ۲۰۰نفربیشترین نیاز ما در صنعت هوایی است. در مرحله بعد و در تعداد کمتر، هواپیمای۳۰۰نفر هم جزو نیازهای ما شناسایی شده است. هواپیماهای ۱۵۰نفر به بالا جزو راهبردهاست که باید از سازندگان رده یک دنیا به‌صورت نو یا کارکرده تأمین کنیم.
با این حساب، روی ساخت چه نوع هواپیمایی تمرکز خواهید کرد؟
برای هواپیماهای زیر ۱۰۰نفره با توجه به اینکه شرایط فراهم است، در وهله اول روی ساخت و توسعه یک مدل هواپیما تمرکز می‌کنیم که اگر بتوانیم از مشارکت کشورهای دیگر استفاده کنیم سرعت کار افزایش می‌یابد.
می‌توانید توضیح دهید که چرا تمرکز شما روی ساخت هواپیمای زیر ۱۰۰نفره است؟
چون زیرساخت‌هایی که در اختیار داریم برای ساخت این مدل هواپیماست و مدل‌های دیگر زیرساخت‌های گستره‌تری نیاز دارند.
فکر می‌کنید تولید این هواپیما چه زمانی به نتیجه برسد؟
اگر کل کشور روی این کار تمرکز کند و این موضوع جدی گرفته شود می‌توانیم انتهای ۱۴۰۴ نمونه اولیه را داشته باشیم.
این کار چقدر سرمایه‌گذاری نیاز دارد؟
حدود ۱۰۰میلیون دلار سرمایه نیاز دارد.
۱۰۰میلیون دلار که برای کشوری مثل ایران رقم بزرگی نیست، پس مشکل، پول نیست، درست است؟
بله، مشکل اصلی باور این کار است؛ اینکه اصلا به این سمت برویم یا نرویم. خوشبختانه دولت سیزدهم نشان داده روی این بحث تمرکز دارد و این باعث می‌شود که کار خیلی جدی‌تر از دوره‌های دیگر جلو برود.
آیا با توجه به شرایط جدید، پروژه ایران ۱۴۰ به کلی کنار گذاشته شده است؟
نه، هواپیمای ایران۱۴۰ یک‌سری اجزای مختلف داشت که یا مستقیم در مدل‌های دیگر به‌کار برده شد، مثلا در همین هواپیمای سیمرغ که چندی پیش رونمایی شد، سیمرغ طرحی بود که از ایران۱۴۰ الهام گرفته شد. طراحی جدید روی ایران۱۴۰ انجام دادند و تا ۴۰-۳۰درصد تغییر کرد و الان برای ترابری استفاده می‌شود.
در هواپیمای جدید هم از اجزای ایران ۱۴۰استفاده می‌شود؟
ایران ۱۴۰ اجزایی دارد که می‌تواند در هواپیمای زیر ۱۰۰نفره هم به‌کارگیری شود و سرعت کار را هم افزایش می‌دهد.
آیا قرار است برای ساخت هواپیمای جدید شرکت جدیدی ایجاد شود؟
خیر، چون قرار است از زیرساخت‌های موجود استفاده شود. الان مجموعه بزرگی در اصفهان داریم و همچنین مجموعه‌های متعدد دانش‌بنیان که باید از این زیرساخت‌ها استفاده شود.