همشهری‌آنلاین - فتانه احدی: در جریان اختلافات بین ایران و آذربایجان و تنش، جنگ لفظی، اقدامات دیپلماتیک و رزمایش‌های نظامی تحریک‌آمیز جمهوری آذربایجان علیه ایران و دخالت‌های رژیم صهیونیستی در روابط سیاسی و دیپلماتیک این دو کشور در چند ماه اخیر، بسیاری از کارشناسان بحران‌هایی در روابط این دو کشور پیش بینی کردند که با برقراری تماس تلفنی آقای امیر عبدالهیان وزیر امور خارجه ایران با جیحون بیراموف همتای آذربایجانی خود روابط این دو کشور در مسیر دیگری قرار گرفت.
تصمیم مهم آذربایجان درباره روابط با ایران
به گفته پاک‌آیین نکات مثبتی که در مذاکرات تلفنی ایران و آذربایجان صورت گرفته است نشان می‌دهد این دو کشور در مسیر دیگری از روابط قرار گرفته‌اند و حتی قرار شده است از این پس پیام‌های دیپلماتیک را از مسیر رسانه منتقل نکنند و مدیریت کنند مطالبی که در رسانه‌ها مطرح می‌شود، تاثیر منفی بر روابط دو کشور نداشته باشد.
در این باره با محسن پاک‌آیین سیاست‌مدار، دیپلمات و سفیر اسبق ایران درآذربایجان به گفت‌وگو نشستیم.
آیا مذاکرات آقای امیرعبدالهیان و آقای جیحون بیراموف مسیر جدید از ارتباطات این دو کشور پیش رو قرار داده است؟
روز جمعه، ۲ دور مذاکره تلفنی بین آقای امیرعبدالهیان و آقای جیحون بیراموف وزیر خارجه جمهوری آذربایجان انجام شد. آذربایجان با پذیرش این تماس تلفنی و صحبت‌های مثبتی که در آن انجام شد، نشان داد قصد دارد به دیپلماسی برگردد و در واقع رویکرد منفی قبل را تغییر دهد و این بابت نکته مثبتی است.
در صحبت‌های دو وزیر که شفاف، سریع و طولانی در ۲ دور صورت گرفت، چند نکته مثبت حائز اهمیت است. نخست اینکه طرفین تاکید دارند باید تمامیت ارضی کشورهای منطقه حفظ شود و جمهوری آذربایجان و وزیر امور خارجه آن اعلام کرده است که مذاکرات خود را با ارمنستان در چهارچوب حفظ تمامیت ارضی دو کشور انجام می‌دهد که این سیاست،سیاست درستی است.
جمهوری اسلامی ایران هم بر اساس سیاست اصولی اعتقاد دارد که تمامیت ارضی و حاکمیت ملی کشورها باید حفظ شود، و در همین چهارچوب مرزهای بین‌المللی تغییر نکند.
توافق وزرای کشورهای ایران و آذربایجان چه روندی را پیش گرفته است؟
توافق دو وزیر در این رابطه با حفظ تمامیت ارضی و حاکمیت ملی کشورها نکته مثبتی است و نه تنها باعث می‌شود که ارتباطات دیپلماتیک دو کشور ادامه پیدا کند، بلکه راهکاریست برای حل مناقشه قره‌باغ که علت همه مشکلات فعلی منطقه قفقاز است.اگر مشکل قره‌باغ در چهارچوب احترام به تمامیت ارضی ارمنستان و آذربایجان حل و فصل شود، قطعا ما دیگر شاهد درگیری و جنگ نخواهیم بود.
نکته دومی که دو وزیر در رابطه با آن صحبت کرده‌اند، این است که تلاش کنند، پیام‌ها را از مسیر رسانه منتقل نکنند و مدیریت کنند. مطالبی که در رسانه‌ها مطرح می‌شود، تاثیر منفی بر روابط دو کشور نگذارد. چرا که واقعیت این است که یکی از علل سردی روابط ایران و آذربایجان رویکرد منفی رسانه‌های جمهوری آذربایجان علیه ایران بوده که به طور طبیعی متقابلا از سوی رسانه‌های ایران هم پاسخ داده می‌شود و این جنگ رسانه‌ای ایجاد کدورت می‌کند و روابط دو کشور را دچار مشکل می‌کند.
امیدواریم که تماس‌های تلفنی و ارتباطات دیپلماتیک دو کشور در سطح تبادل هیات ادامه پیدا کند و ما شاهد باشیم که روابط خوبی که در گذشته وجود داشت احیا شود و دیگر شاهد تنش میان دو کشور نباشیم.
آیا الهام علی‌اف همچون در نقشه غربی‌ها گرفتار خواهد شد و ممکن است اتفاقات اوکراین برای آذربایجان هم تکرار می شود؟
اگر روابط در این چهارچوب ادامه پیدا کند، به طور طبیعی کشورهای فرامنطقه‌ای و رژیم صهیونیستی هم ناامید خواهند شد و دیگر نمی‌توانند از اختلافات دو کشور بهره بگیرند و جمهوری آذربایجان را علیه ایران تحریک کنند.
بنابراین نمی‌توانند همان برنامه‌ای که برای تحریک اوکراین نسبت به روسیه دنبال کرده‌اند که در نهایت منجر به جنگ شد، را پیش ببرند. خب این امر در نقشه راه کشورهای غربی در صورتی که روابط ایران و آذربایجان مسیر مثبتی را طی کند، قرار نخواهد گرفت.
من بعید می‌دانم جمهوری آذربایجان و آقای الهام علی‌اف که غربی‌ها را به خوبی می‌شناسد در برنامه‌ای گرفتار شوند که غربی‌ها برای این منطقه دارند. از سوی دیگر جمهوری اسلامی ایران هم که روند دوستی با همسایه خود را در پیش دارد. با این شرایط به نظرم نمی‌رسد که غربی‌ها موفق شوند طرح خود را برای تشدید تنش بین ایران و جمهوری آذربایجان عملی کنند.
رژیم صهیونیستی را چگونه می‌توان از گردونه دخالت در میان کشورها خارج کرد؟
خب البته در اینجا نباید از رژیم صهیونیستی غافل شد، این مسئله قطعی است که رژیم صهیونیستی دوست آذربایجان نیست و یکی از اهدافش از حضور در آسیای مرکزی و قفقاز و تخریب روابط ایران با این کشورهاست. جمهوری آذربایجان نیز به خوبی به این مسائل واقف است؛ اما نمی‌تواند از اسرائیل غافل شود چراکه اگر فرصت پیدا کند، اقدامی علیه روابط ایران و آذربایجان انجام می‌دهد. ما امیدواریم که جمهوری آذربایجان ماهیت رژیم صهیونیستی را بشناسد و در واقع با ادبیاتی با این رژیم صحبت کند که رژیم صهیونیستی ناامید شود از اینکه بخواهد در روابط ایران و جمهوری آذربایجان اخلال ایجاد کنند.
از سویی دیگر نیز باید تقویت دیپلماسی بین دو کشور صورت گیرد. به ویژه در این رابطه بازگشت دیپلمات‌های آذربایجان به ایران بسیار مهم است. وقتی سفارت یک کشور فاقد دیپلمات شود، به طور طبیعی اختلافات خیلی دیر حل می‌شود اما اگر دیپلمات‌ها حضور داشته باشند با مذاکره با رایزنی می‌توانند اشتراکات را بیشتر کنند که امیدواریم این اتفاق هم رخ دهد.
ایران باید در این دوره زمانی چگونه رفتار کند تا اختلافات به طور کامل حل شود؟
جمهوری اسلامی ایران هم به صورت منطقی با این مسائل برخورد می‌کند. مانند زمانی که در انگلیس به سفارت و پرچم ایران ما در لندن حمله کردند، ما سفارت خود را تعطیل نکردیم. چرا که اعتقاد داریم که باز بودن باب دیپلماسی ارزشمند است. یا زمانی که در فنلاند به سفیر ما حمله مسلحانه شد، ما سفارت را در فنلاند را تعطیل نکردیم . این یک رویکرد منطقی است تا وقتی سفارت‌خانه‌ها دایر و سفرا فعال باشند، به طور طبیعی اختلافات را سریع‌تر می‌توان کاهش داد.