قذافی که در اجلاس اخیر سران اتحادیه آفریقا، مقام ریاست این اتحادیه را از جاکایا کیکوئته، رئیس‌جمهوری تانزانیا تحویل گرفت، در مراسم تحلیف ریاست خویش بر اتحادیه آفریقا گفت: من همچنان بر این طرح تاکید دارم که کشور‌های مستقل ما جهت ایجاد ایالات متحده تلاش کنند. قذافی اما در ادامه به این نکته اذعان کرد که رهبران آفریقایی هنوز به توافقی در این مورد دست نیافته‌اند.
اتحادیه آفریقا با الگو گیری از اتحادیه اروپا با هدف رسیدگی به مشکلات بی پایان قاره سیاه تشکیل شد. این اتحادیه در سال‌های اخیر موفقیت‌هایی هم در حل و فصل منازعات درون قاره آفریقا به دست آورده است . اکنون قذافی که ریاست دوره‌ای این اتحادیه را به عهده گرفته است، به دنبال عملی کردن رؤیاهای خود و تشکیل ایالات متحده آفریقاست.
معمرقذافی،رئیس دوره‌ای اتحادیه آفریقا خطاب به دیگر رهبران سیاسی کشور‌های این قاره که در دوازدهمین اجلاس اتحادیه آفریقا حضور یافته بودند، گفت: پروژه اتحاد آفریقا در قالب ایالات متحده، در اجلاس آتی این اتحادیه در ماه ژوئیه درصورتی که اکثریت اعضا مخالف نباشند، مورد تایید قرار خواهد گرفت. قذافی که از سوی تعدادی از کشور‌های عضو اتحادیه آفریقا مانند سنگال حمایت می‌شود، از 4 سال قبل به‌دنبال اجرای طرح ایجاد یک دولت واحد در آفریقا بوده است. او در این باره گفته که تنها راه مقابله با چالش‌های جهانی‌سازی، نبرد با فقر و کنار گذاشتن مناقشات بدون مداخله کشور‌های غربی است.
او پیشتر درباره ویژگی‌های ایالات متحده آفریقا گفته بود که برای تشکیل سیستم حکومت در این قاره باید ارتشی یکپارچه، واحد پولی مشترک و پاسپورت واحد ایجاد کرد اما تعدادی از کشور‌ها که آفریقای جنوبی، قدرت اقتصادی منطقه آفریقا در راس آن قرار دارد، دیدگاه ایجاد ایالات متحده آفریقا را دور از ذهن می‌دانند و معتقدند که این دیدگاه به تمامیت ارضی کشور‌های آفریقایی خدشه وارد می‌کند. ایده تاسیس ایالات متحده آفریقا اما طرحی نو نیست. از سوی دیگر این نخستین باری نیست که مخالفت‌هایی برای ایجاد حکومتی واحد در آفریقا مطرح می‌شود.
ایالات متحده آفریقا
نام ایالات متحده آفریقا را برخی اوقات برای اطلاق بر دیدگاهی که مبتنی بر وحدت آفریقا ست، استفاده می‌کنند. بر مبنای طرح یکپارچگی آفریقا، این قاره مانند ایالات متحده آمریکا تبدیل به یک فدراسیون مستقل متشکل از چندین ایالت می‌شود. دیدگاه تشکیل ایالات متحده آفریقا توسط معمر قدافی در سال 2000 و در سال 2007 مطرح شد، در سال 2006 آلفا عمر کناره، رئیس کمیسیون آفریقا نیز به مناسبت بزرگداشت روز آفریقا این دیدگاه را مطرح کرده بود.
واژه ایالات متحده آفریقا برای نخستین بار در سال 1924 توسط مارکوس گاروی در یک قطعه شعر با نام« ایالات متحده آفریقا را مورد تمجید قرار دهید» به کار گرفته شد. دیدگاه‌های گاروی در این باره به‌شدت بر ایجاد نهضت پان افریکن یا ملی گرایی آفریقایی تاثیر‌گذار بود. در سال 1945 و در کنگره پنجم پان افریکن که با حضور دابلییو.ای.بی.دو بوا، پاتریس لومومبا، جورج پادموره، جامو کنیاتا و قوامه نکرمه و هایله سلاسی برگزار شد، این دیدگاه قوت گرفت. در این اجلاس که سیاستمداران دیگری نیز از قاره آفریقا شرکت داشتند، ایده تشکیل سازمان اتحاد آفریقا مطرح و این سازمان چندی بعد تاسیس شد. سازمان اتحاد آفریقا بعدها مبنای تشکیل اتحادیه آفریقا قرار گرفت.
اتحادیه آفریقا
اتحادیه آفریقا که در انگلیسی آن را با واژه مخفف AU می‌شناسند یک سازمان بین‌الدولی و متشکل از 53 کشور آفریقایی است. این اتحادیه در سال 2002 به جایگزینی سازمان اتحاد آفریقا تاسیس شد. مهم‌ترین نهاد تصمیم‌گیرنده در اتحادیه آفریقا اجلاس سران این اتحادیه است که سالی دو بار تشکیل جلسه می‌دهد. دبیرخانه این اتحادیه موسوم به کمیسیون اتحادیه آفریقا در آدیس آبابا مستقر است.
از جمله اهداف اتحادیه آفریقا می‌توان به سرعت بخشیدن به فرایند همگرایی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و دفاع از مواضع مشترک کشور‌های عضو در زمینه منافع قاره آفریقا و مردم آن، دستیابی به صلح و امنیت در این قاره؛ و ارتقای مؤسسات دمکراتیک، حاکمیت مطلوب و حقوق بشر اشاره کرد. اتحادیه آفریقا از 2 بدنه سیاسی و اجرایی تشکیل شده است. بالاترین نهاد تصمیم‌گیرنده اتحادیه آفریقا اجلاس سران این اتحادیه است. اتحادیه آفریقا همچنین دارای یک قوه قانونگذاری موسوم به پارلمان پان افریکن است. این مجلس دارای 265 عضو است که نمایندگان آن از سوی مجالس ملی کشور‌های عضو اتحادیه آفریقا انتخاب می‌شوند.
رئیس کنونی پارلمان پان افریکن گرترود مونگلا است. یکی دیگر از مؤسسات سیاسی اتحادیه آفریقا، شورای اجرایی نام دارد و وزرای امور خارجه کشور‌های عضو اتحادیه آفریقا از اعضای این شورا هستند. شورای اجرایی تصمیماتی را که باید در اجلاس سران اتخاذ شود، تدوین می‌کند. کمیته دائم نمایندگی، دیگر نهاد اتحادیه آفریقا ست که از سفرای کشور‌های این اتحادیه در آدیس آبابا -پایتخت اتیوپی- تشکیل شده است. شورای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیز یک نهاد مشورتی جامعه مدنی است. ریاست کمیسیون اتحادیه آفریقا، که دبیرخانه ساختار‌های سیاسی این اتحادیه محسوب می‌شود، را ژان پینگ از گابون عهده‌دار است.
اصلی‌ترین پایتخت اجرایی اتحادیه آفریقا آدیس آبابا‌ست که مقر کمیسیون اتحادیه آفریقا در آن قرار دارد. مقر ساختار‌های دیگر اتحادیه آفریقا نیز در سایر کشور‌های عضو این اتحادیه واقع شده‌اند. به‌عنوان مثال کمیسیون آفریقایی حقوق بشر و مردم در شهر بانجول - مرکز گامبیا- و دبیرخانه‌های برنامه مشارکت جدید برای توسعه آفریقا و سازو کار مرور به وسیله همتایان آفریقایی و پارلمان آفریقا در میدراند آفریقای جنوبی واقع شده‌اند. اتحادیه آفریقا در برگیرنده کل کشور‌های این قاره به جز مغرب(مراکش) است.
مغرب به‌دلیل مخالفت با عضویت صحرای غربی با نام جمهوری دمکراتیک عربی صحرا به عضویت اتحادیه آفریقا در نیامده است. با وجود این مغرب وضعیت ویژه‌ای در این اتحادیه دارد و از منافع خدماتی تمام مؤسسات اتحادیه آفریقا که به اعضای این اتحادیه ارائه می‌شود، مانند وام‌های بانک توسعه آفریقا بهره می‌برد. هیئت‌های نمایندگی مغرب در اجلاس‌ها و مذاکرات مهم اتحادیه آفریقا حضور دارند و تلاش دارند به‌منظور عضویت در این اتحادیه مناقشه خود با جبهه پولیساریو راحل کنند.
اولین مداخله نظامی اتحادیه آفریقا در یکی از کشور‌های عضو در سال 2003 انجام گرفت. در این سال نیرو‌های حافظ صلح این اتحادیه متشکل از سربازانی از کشور‌های آفریقای جنوبی، اتیوپی و موزامبیک به بروندی جهت نظارت بر اجرای تعداد زیادی از قراردادها اعزام شدند. دارفور سودان نیز یکی دیگر از مناطقی بود که اتحادیه آفریقا پیش از ورود نیرو‌های سازمان ملل در آن به ایفای نقش پرداخت. اتحادیه آفریقا همچنین نیروی حافظ صلح خود را به سومالی اعزام کرد، نیرو‌های حافظ صلح این اتحادیه در سومالی متشکل از سربازانی از کشور‌های اوگاندا و بروندی هستند.
53کشور در اتحادیه آفریقا عضویت دارند که عبارتند از: اریتره، اتیوپی، آفریقای جنوبی، الجزایر، آنگولا، اوگاندا، بنین، بوتسوانا، بورکینافاسو، بروندی، تانزانیا، تونس، توگو، جمهوری دمکراتیک عربی صحرا، آفریقای مرکزی، جمهوری کنگو، جمهوری دمکراتیک کنگو، جمهوری موریس، جیبوتی، چاد، دماغه سبز، رواندا، زامبیا، زیمبابوه، ساحل عاج، سنگال، سیرالئون، سیشل، سومالی، سودان، سوازیلند، سائوتومه و پرینسیپ، غنا، کامرون، کنیا، کومور، گینه استوایی، گابن، گامبیا، گینه بیسائو، گینه، لسوتو، لیبریا، لیبی، ماداگاسکار، مالاوی، مصر، موریتانی، موزامبیک، نامیبیا، نیجریه و نیجر.