به گزارش همشهری آنلاین، این سناریوی تلخ سال‌هاست که در دل خلیج فارس تکرار می‌شود و حالا دیگر کار به جایی رسیده که اداره‌ی حفاظت از محیط زیست کشورمان اعلام کرده نسل کوسه‌های خلیج فارس در حال انقراض است. آن‌چه می‌خوانید سرگذشت تلخ فرمانروای اعماق دریا است که به دست انسان‌ها قاچاق می‌شود.
سال‌هاست که در اعماق آب‌ها فرمانروایی می‌کنند. بقایای کشف شده از آن‌ها دانشمندان را به این باور رسانده که این آبزیان خاکستری‌رنگ سال‌ها پیش‌تر از دایناسورها زندگی‌شان را در آب آغاز کرده‌اند. کوسه تنها ماهی در دنیاست که حتی نامش هم دلهره به جان انسان‌ها می‌اندازد و خوی درندگی‌اش سوژه‌ی داغ خیلی از فیلم‌های پر طرفدار جهان سینما شده است. تا کنون اخبار زیادی از دریده شدن انسان‌ها توسط این هیولای دریاها تیتر شده و جنجال به پا کرده است اما واقعیت این است که حالا این کوسه‌های بیگناه هستند که توسط انسان‌ها دریده می‌شوند.
بازار داغ هنگ کنگ
هر ساله حدود ۱۰۰ میلیون کوسه در سراسر جهان شکار می‌شوند. عامل اصلی این کشتارها بازار داغ کوسه‌خوری در برخی از کشورهای آسیایی و مخصوصا کشورهایی مانند چین و ژاپن است. شهر «هنگ کنگ» یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان کوسه در جهان است. در این شهر غذاهای مختلفی با گوشت و باله‌ی کوسه پخته می‌شود و در اختیار مردم قرار می‌گیرد.
کوسه‌خوری ممنوع
حامیان محیط زیست پس از تحقیقات گسترده، چند سال پیش متوجه شدند تعداد پنج گونه‌ی مختلف از کوسه‌های جهان هر روزه کمتر می‌شود. آن‌ها با پیگیری‌های متعددی که انجام دادند موفق شدند در شهریور ماه ۹۳ تجارت گوشت و باله‌ی پنج گونه‌ی مختلف از کوسه‌های جهان را ممنوع کنند، بر اساس قانون شکار و تجارت جهانی، فروش گوشت و باله‌ی کوسه‌ی دم سفید، پوربیگل و سه نوع از کوسه‌های سر چکشی در ۱۸۰ کشور جهان ممنوع اعلام شد، البته کشورهایی مانند دانمارک، کانادا، گویان، ژاپن، ایسلند و یمن تعهدی در این باره قبول نکردند. سایتیس(کنوانسیون بین‌المللی گونه‌های در معرض خطر) بعد از عدم پذیرش این قانون از طرف شش کشور اعلام کرد که بزرگ‌ترین مصرف‌کننده‌ی این محصولات کشور چین است که نسبت به این قانون متعهد شده است.
ممنوع کردن گوشت و باله‌ی کوسه در تاریخ چهل‌ساله‌ی فعالیت ساتیس، جزو مهم‌ترین اقدامات در حفاظت از گونه‌های محیط زیستی است. ایران نیز از سال ۹۳ این قانون را پذیرفت و برای صید غیر قانونی هر کوسه مبلغ ۳۰ میلیون تومان جریمه در نظر گرفت.
سرنوشتی شبیه «شیر ایرانی»
با این که بیش از سه سال است شکار و قاچاق اجزای کوسه در دنیا جرم محسوب می‌شود اما محققان مدعی هستند که گونه‌های ارزشمندی از کوسه‌ماهی‌ها در حال انقراض هستند. تا کنون ۳۷ گونه کوسه در جهان شناسایی شده است.
محمدرضا علی‌مرادی، رئیس اداره‌ی محیط زیست دریایی استان سیستان و بلوچستان دراین باره می‌گوید : «از این تعداد، ۲۶ گونه جزو کوسه‌ماهی‌ها هستند، مانند کوسه‌ی دم دراز، کوسه‌ی لب سیاه و ۹ گونه سپر ماهی و دو گونه‌ی دیگر از شاخه‌ی گیتارماهی‌ها هستند.»
او ادامه می‌دهد : «سال‌هاست که صیدهای غیر قانونی تنها دلیل انقراض گونه‌های ارزشمند کوسه‌هاست. انسان‌ها در همه جای جهان، کوسه‌ها را به خاطر مصرف خوراکی و دارویی صید می‌کنند. خیلی از کشورها برنامه‌ریزی دقیقی برای مقابله با صید غیرقانونی کوسه‌ها در نظر گرفته‌اند و توانسته‌اند این معضل را تا حدی ریشه کن کنند اما در ایران این قاچاق هنوز ادامه دارد. اگر قاچاقچیان ایرانی بخواهند به این کارشان ادامه دهند و با آن‌ها مقابله نشود خیلی زود شاهد انقراض نسل کوسه‌ها در دریای عمان و خلیج فارس خواهیم بود. کوسه‌های ایران فقط یک قدم با سرنوشت شیرها و ببرهای ایرانی فاصله دارند.»
ایرانی‌ها کوسه نمی‌خورند
گوشت کوسه در ایران طرفدار خاصی ندارد. ایرانی‌ها از خوردن گوشت این ماهی استقبال نمی‌کنند و لذتی هم از این کار نمی‌برند اما در برخی کشورهای آسیایی گوشت این ماهی طرفداران زیادی دارند: «گوشت کوسه نیز شبیه فک خزری طرفداری در ایران ندارد و ایرانی‌ها مشتاق خوردن گوشت این ماهی نیستند به همین خاطر می‌توانیم بگوییم که بومی‌ها دست به شکار این ماهی نمی‌زنند.
چند صیاد حرفه‌ای کوسه در ایران وجود دارند که به روش‌های مختلفی این ماهی بخت‌برگشته را صید می‌کنند و پس از صید به دور از چشم مأموران بنادر و محیط زیست لاشه‌ی کوسه‌ها را به قاچاقچیان غیر ایرانی تحویل می‌دهند و برای این کار پول خیلی خوبی هم می‌گیرند.»
تورهایی برای کشتار
کوسه‌ها شبیه دستگاه‌های ردیابی هستند که برای شکار تنظیم شده است، حس شنوایی آن‌ها بسیار قدرتمند است. این موجودات می‌توانند لرزش صدا را در فاصله‌ی بیش از سه هزار پا تشخیص دهند. کوسه‌ها می‌توانند یک قطره خون را در ۲۵ گالن آب تشخیص بدهند، صیادان بی رحم نیز از همین ویژگی منحصر به فرد کوسه‌ها استفاده کرده و آن‌ها را به بی‌رحمانه‌ترین شکل ممکن شکار می‌کنند.
علی مرادی پرده از راز این صیادان غیر قانونی کوسه‌ها بر می‌دارد و اشاره می‌کند به یکی از رایج‌ترین روش‌های صید کوسه‌ها که استفاده از تورهای ماهیگیری است: «صیادان غیر قانونی، روش‌های مختلفی برای صید کوسه‌ها دارند. یکی از روش‌های وحشتناکی که آن‌ها برای به دام انداختن کوسه‌ها به کار می‌برند استفاده از تورهای ماهیگیری و طعمه‌های خونی است.»
صیادان می‌دانند که کوسه‌ها بیشتر در کدام محدوده از دریا و در چه عمقی زندگی می‌کنند و برای تغذیه به کدام قسمت از دریا می‌آیند، آن‌ها با استفاده از این اطلاعات طعمه‌هایی مانند گوشت خونی ماهی یا قسمتی از گوشت حیوانات دیگر را در تور ماهیگیری می‌اندازند و بعد انتظار می‌کشند تا کوسه‌ها درگیر تور شوند.»
خریدار دست به نقد
شکارچیان کوسه به چند روش، کوسه‌ی صید شده را می‌فروشند. یکی از روش‌های رایج، سلاخی کردن این ماهی در قایق و فروش دریایی آن است : «گاهی صیادان برای این تجارت به سمت ساحل نمی‌آیند و شکارهایشان را روی آب به واسطه‌ی دیگر می‌فروشند. آن‌ها فکر می‌کنند با این کار لو نمی‌روند اما این روزها مأمورانی در دریا گشتزنی می‌کنند و کارشان به دام انداختن این قاچاقچیان است.»
گاهی نیز صیادان بی رحم، کوسه‌های صید شده را به مخفیگاه خود آورده و لاشه‌ی آن را سلاخی می‌کنند و در کیسه‌های پلاستیکی بزرگ بسته بندی کرده و از طریق قایق و لنج به کشورهای دیگر می‌برند: «باله‌ها خیلی زود باید از لاشه جدا شود تا قابل استفاده باشد و به همین خاطر برخی دیگر از قاچاقچیان، صید خود را به مخفیگاه آورده باله‌ها را از لاشه جدا می‌کنند و آن‌ها را به صورت جداگانه و غیر قانونی به واسطه‌هایشان در کشورهای دیگر ارسال می‌کنند.»
کشتار کوسه‌ها محیط زیست را تهدید می‌کند
محمدرضا علی‌مرادی یکی از افرادی است که سال‌هاست درباره‌ی زندگی کوسه ماهی‌ها تحقیق کرده و امروز جزو بزرگ‌ترین حامیان این ماهی در ایران است. او درباره‌ی این ماهی و نقشش در طبیعت می‌گوید : «به خاطر فیلم‌های هالیوودی و تبلیغات اشتباه مردم فکر می‌کنند که کوسه‌ها، برای انسان‌ها خطرناک هستند در صورتی که کوسه‌ها از انسان می‌ترسند و سعی می‌کنند تا حد ممکن به زیستگاه انسان‌ها نزدیک نشوند در مقابل این انسان‌ها هستند که به زیستگاه آن‌ها می‌روند و باعث ترس و وحشت آن‌ها می‌شوند. کوسه‌ای که بترسد حمله می‌کند ولی هیچ وقت گوشت انسان در لیست خوراک‌های این جانور آبزی قرار ندارد.
کوسه یکی از مهم‌ترین نقش‌ها را در اکوسیستم دارد این ماهی فقط از موجودات ضعیف و آسیب دیده تغذیه می‌کند به همین خاطر است که می‌تواند بوی خون را در فاصله‌ی دور نیز استشمام کند. کار این ماهی از بین بردن ژن‌های معیوب و ضعیف و آسیب دیده است، با شکارهای او در اعماق دریا، تنها آبزیانی با ژن‌های قوی امکان زندگی پیدا می‌کنند. از بین بردن کوسه‌ها تهدید بیشتر آبزیان است. اگر کوسه‌ها وجود نداشته باشند ژن موجودات در دریاها و اقیانوس‌ها هر روز ضعیف‌تر می‌شود.»
محموله‌های میلیاردی
لاشه و باله‌های کوسه به دو روش خشک و تر تحویل فروشنده‌ها می‌شود: «اختلاف قیمتی بین هر کیلو باله‌ی خشک شده با قیمت هر کیلو باله‌ی تر وجود دارد، این باله‌ها توسط واسطه‌ها در قایق‌ها و لنج‌ها جا سازی شده و از کشور خارج می‌شود. بوشهر و چابهار دو بندری هستند که بیشتر قاچاقچیان از طریق این دو بندر باله‌ها را از ایران خارج می‌کنند.»
چندی پیش مأموران یگان حفاظت اداره‌ی کل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان در بندر شهید کلانتری چابهار، یک فروند شناور ایرانی را که عازم امارات متحده عربی بود، توقیف کردند.
این شناور حاوی محموله‌ای به وزن ۱۶۰۰ کیلوگرم «باله کوسه ماهی» بود. با کشف این محموله سه نفر بازداشت شده و لنج حاوی «باله‌های کوسه» توقیف شده و با تشکیل پرونده‌ی قضایی، متهمان به مرجع قضایی چابهار تحویل داده شدند.
علی مرادی که یکی از افرادی است که به سختی پیگیر این پرونده است در این باره می‌گوید: «مأموران یگان حفاظت اداره‌ی کل بنادر و دریانوری سیستان و بلوچستان مدت‌هاست که برای جلوگیری از قاچاق کوسه با اداره‌ی محیط زیست همکاری می‌کند. آن‌ها به محض شناسایی این محموله، قضیه را با ما در میان گذاشتند و ما هم پیگیر این قضیه شدیم. طبق اظهارات کارشناسان محیط زیست، ۱۶۰۰ کیلو باله کوسه در این محموله جا ساز شده بود که مربوط به ۱۴۰۰ کوسه می‌شد. جریمه‌ای که صیادان برای این باله‌ها باید بپردازند ۴۲ میلیارد تومان است.»
ادامه می دهد: «این اولین و آخرین محموله‌ای نبود که در این باره توقیف شد، مدتی پیش هم مأموران هنگام کنترل محور ورودی شهرستان عسلویه به یک دستگاه کامیون یخچال‌دار مشکوک شده و آن را متوقف کردند. در بازرسی انجام شده از قسمت بار این کامیون، ۹۰۰ قطعه کوسه ماهی از گونه‌های نادر و در معرض انقراض کشف شد. کارشناسان محیط زیست و دامپزشکی، ارزش محموله کشف شده را ۹ میلیارد تومان برآورد کرده‌اند.»
منبع: سرنخ هفته‌نامه‌حوادث‌وشگفتی‌ها - اسفند ۱۳۹۶