به گزارش همشهری آنلاین، به سراغ این جانورشناس رفته‌ایم تا از نزدیک با زندگی کاشف عنکبوت‌های ایرانی آشنا شویم.
سال‌ها پیش در دوران نوجوانی به خاطر علاقه‌ای که به عنکبوت‌ها داشت، تصمیم گرفت که یک جانورشناس شود و حالا در ۲۴ سالگی مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد خود را در رشته‌ی جانورشناسی از دانشگاه تهران گرفته است: «ماجرای دوستی من و عنکبوت‌ها بر می‌گردد به دورانی که حتی مدرسه هم نمی‌رفتم. آن زمان هم سن و سال‌های من با دیدن یک عنکبوت یا می‌ترسیدند یا این‌که این بندپای زیبا را تلف می‌کردند اما من آرام در گوشه‌ای می‌نشستم و با دقت آن‌ها را نگاه می‌کردم، حتی سر و صدا هم نمی‌کردم تا عنکبوت را نترسانم.»
«علیرضا زمانی» سیزده ساله بود که یک اتفاق جالب باعث شد همه چیز برایش رنگ و بوی جدی‌تری بگیرد: «در آن سن و سال، به جای دیدن کارتون و فیلم، بیشتر بیننده‌ی فیلم‌های مستند بودم تا این‌که یک روز مستندی درباره‌ی زندگی یک عنکبوت‌شناس کانادایی دیدم. این عنکبوت‌شناس دوربین را به زیستگاه‌های عنکبوت‌ها می‌برد و در باره‌ی گونه‌های مختلف عنکبوت‌ها حرف می‌زد. بعد از دیدن این مستند بود که تحقیقات من شروع شد.»
عنکبوت‌های شکارگر
جانورشناس جوان، در حالی که عنکبوتی بزرگ را در دست دارد توضیحاتی درباره‌ی این موجودات می‌دهد: «عنکبوت‌ها شکارگر هستند، آن‌ها در گروه حشرات نیستند و در شاخه‌ی بندپایان و سپس در زیر شاخه‌ی «کلیسر داران» قرار می‌گیرند. آن‌ها بدن دو قسمتی و چهار جفت یعنی هشت پا دارند. برخلاف حشرات که بدن سه قسمتی و شش پا دارند.»
تاری که عنکبوت‌ها می‌بافند، آنتی باکتریال و ضد قارچ است و هیچ دردسری برای انسان‌ها ندارد بلکه به وسیله‌ی این تارها محیط زندگی انسان‌ها از وجود حشرات آسیب‌رسان و آلوده پاک می‌شود.
سال‌هاست در صنعت پزشکی از این تارها برای ساخت نخ بخیه استفاده می‌کنند: «عنکبوت‌ها ناقل بیماری نیستند، آن‌ها حشره‌ها را شکار می‌کنند و به ما کمک می‌کنند تا محیط سالم و آرام‌تری داشته باشیم، به خاطر داشته باشید که بیشتر عنکبوت‌ها بی خطر هستند.»
دوستی با عنکبوت‌شناس کانادایی
علیرضا زمانی، به هر زحمتی که بود توانست آدرس ایمیل این عنکبوت‌شناس کانادایی را به دست بیاورد و برای او ایمیل بزند و از عشق و علاقه‌اش به عنکبوت‌ها بگوید: «او الگوی من شد و پس از ارسال آن ایمیل، ارتباط من با او شروع شد و در حال حاضر یکی از دوستان من است و مشغول کار کردن روی پروژه‌های تحقیقاتی مشترکی هستیم.»
سال‌ها بعد آقای زمانی یک کتاب درباره‌ی عنکبوت‌ها منتشر کرد و این عنکبوت شناس کانادایی یادداشتی برای آغاز این کتاب نوشت: «کتابی نوشته‌ام به نام «راهنمای میدانی عنکبوت‌ها و عقرب‌های ایران». این کتاب اولین کتاب در خاورمیانه است که با موضوع راهنمای میدانی عنکبوت‌ها منتشر شده است، پنج سال تحقیق کردم و در شهریور ۹۵ این کتاب را منتشر کردم. دوست عنکبوت‌شناس کانادایی من، یکی از یادداشت‌های این کتاب را نوشته و این موضوع برای من افتخار بزرگی است.» در این کتاب گونه‌های عنکبوت ایران معرفی شده‌اند.
همه کشفیات من
او تا امروز ۳۰ گونه عنکبوت جدید کشف کرده و ۲۰۰ گونه‌ی دیگر را هم برای اولین بار از ایران معرفی کرده و زندگی آن‌ها را در ایران گزارش داده است: «عنکبوت‌هایی وجود دارند که در ایران کشف نشده بودند و من توانستم ۳۰ گونه از این عنکبوت‌ها را شناسایی و معرفی کنم. علاوه بر این در تحقیقاتم موفق شدم ۲۰۰ گونه از عنکبوت‌هایی را که در دیگر نقاط جهان کشف شده اما در ایران گزارش نشده بودند شناسایی کنم و به دنیا گزارش دهم که این عنکبوت‌ها در ایران نیز زندگی می‌کنند.»
گزارش یک زندگی
او اولین عنکبوت خطرناک عمرش را زمانی دید که ۱۲ ساله بود : «یک شب به صورت اتفاقی عنکبوتی را پیدا کردم، گرفتمش و در شیشه ازش نگهداری کردم، مدتی بعد وقتی که این عنکبوت تلف شد جسدش را در یک شیشه الکل انداختم و آن را در اتاقم نگهداری می‌کردم، وقتی به دانشگاه رفتم و سر کلاس‌های جانورشناسی نشستم، یک روز این شیشه را به آزمایشگاه بردم وپس از تحقیقات زیاد متوجه شدم این عنکبوت از گونه‌ی عنکبوت «منزوی مدیترانه‌ای» است. این اولین باری بود که زندگی یک عنکبوت منزوی مدیترانه‌ای در کشور ایران به دنیا گزارش می‌شد.»
عنکبوت منزوی مدیترانه‌ای عادت دارد در مکان‌های تاریک پنهان شود و شب‌ها به دنبال شکار برود. آن‌قدر این عنکبوت منزوی است که اگر در زیستگاه‌های مخصوصش به دنبالش نگردی نمی‌توانی آن را ببینی. البته این جانور خطرناک است، زهرش «بافت گرا» است و با گزش می‌تواند به فردی که سیستم ایمنی بدنش ضعیف است آسیب برساند و حتی او را بکشد.»
تا کنون برای مقابله با زهر عنکبوت منزوی پادزهر مناسبی ساخته نشده است: «به خاطر ویژگی‌های خاص و خاصیت بیوشیمی زهر عنکبوت منزوی مدیترانه‌ای، ساخت پادزهر مقاوم برای زهر آن مشکل است.»
اولین کشف
مرد عنکبوتی ایران، اولین بار در جزیره‌ی هرمز، عنکبوتی را کشف کرد: «جانورشناسان زندگی پر از سفری دارند آن‌ها باید برای تحقیقات و شناسایی و کشف گونه‌های جدید به زیستگاه‌های مختلف بروند، من در یکی از اولین سفرهایم در جزیره‌ی هرمز یک گونه‌ی جدید از عنکبوت‌های ایرانی را کشف کردم، این عنکبوت در نزدیکی خلیج فارس زندگی می‌کرد و تاری در یک درز بافته بود.»
علیرضا عنکبوت را گرفت و آن را به آزمایشگاه آورد و متوجه شد او تنها کاشفی است که این عنکبوت را در ایران دیده است: «نامش را گذاشتم عنکبوت درزباف خلیج فارس، چون زیستگاهش در نزدیکی خلیج فارس بود و تور بافته شده ی این جانور در یک درز دیده شده بود.»
زندگی، زیر یک سقف
آقای زمانی همراه با اعضای خانواده‌اش زندگی می‌کند، او در اتاق شخصی خود از بیش از ۵۰ عنکبوت و تعداد زیادی رتیل و عقرب نگهداری می‌کند، تمام درزهای در و دیوارها در اتاق او گرفته شده است : «مجبور هستم به خاطر تحقیقاتم درباره‌ی تولید مثل جانوران مورد علاقه‌ام در کنار آن‌ها زندگی کنم اما اعضای خانواده‌ام هم دیگر به این موضوع عادت کرده‌اند.» او در قسمتی از اتاقش یک خانه‌ی شیشه‌ای پر از سوسک دارد.
«من مجبور هستم غذای برخی از موجوداتی را که در خانه نگهداری می‌کنم خودم پرورش بدهم، به همین خاطر یک گونه سوسک را انتخاب کرده‌ام و برای خوراک عنکبوت ها، این گونه را پرورش می‌دهم.»
رمزآلودی در قشم
جزیره قشم او را به یاد یکی از جالب‌ترین سفرهای علمی‌اش می‌اندازد. او مدت‌ها پیش به دنبال یک گونه‌ی خاص از عنکبوت‌ها به قشم سفر کرد و در زیر یک سنگ، عنکبوتی شگفت انگیز را پیدا کرد : «عنکبوت‌های جزر و مدی، در بعضی نقاط دنیا دیده شده‌اند اما در خاورمیانه و در غرب آسیا، عنکبوت‌های جزر و مدی تا کنون دیده نشده است. من در یکی از سفرهایم عنکبوتی را زیر یک سنگ پیدا کردم، خیلی هیجان‌زده شده بودم اما با خودم گفتم شاید یک عنکبوت خشکی زی بوده که باد او را به این‌جا آورده است.
زمانی که به آزمایشگاه رسیدم و زیر میکروسکوپ این جانور را نگاه کردم متوجه شدم این عنکبوت ماده، گونه‌ی جدیدی است و در حقیقت، یک عنکبوت جزر و مدی است، به همین خاطر دوباره به قشم برگشتم تا اطلاعاتی درباره‌ی زندگی این عنکبوت زیبا به دست بیاورم.
او بعد از تحقیقاتش متوجه شد این عنکبوت، زندگی بسیار عجیب و غریبی دارد و در مرجان‌ها زندگی می‌کند: «این جانور در حالت مد به داخل حفره می‌رود و تور ابریشمی خود را دور محل زندگی‌اش می‌بندند و در حالت جزر از جانوران کوچک تغذیه می‌کنند.»
آقای زمانی پس از یک سفر یک هفته ای توانست نر این عنکبوت را هم پیدا کند: «اسم این گونه را گذاشتم انیگ ماتیکا به معنی (رمزآلود). نزدیک ترین گونه به این عنکبوت که یکی از عنکبوت‌های خویشاوند این گروه است، سال‌ها پیش در کره گزارش شده بود.»
اسپایدرمن‌هایی که تیتر شدند
چند ماه پیش او به همراه تیم تحقیقاتی به یک سفر علمی به کوهستان‌های نزدیک به تهران رفته بود : «در منطقه‌ی کوهستانی نزدیک به تهران، با مجموعه‌ی تور گسترده‌ای رو به رو شدیم، تور ضخیم بافته شده بود ما زیر این تور که سی سانتی متر بود سه گونه ی جدید پیدا کردیم و کلی هیجان زده شدیم، وقتی که می‌خواستم این عنکبوت‌ها را نامگذاری کنم یاد فیلم‌های اسپایدرمن (مرد عنکبوتی) افتادم و نام یکی از این گونه‌ها را عنکبوت «درزباف گارفیلد» (نام یکی از بازیگران این فیلم) گذاشتم. یکی دیگر را به احترام دکتر حسین آخانی «درزباف آخانی» و دیگری را به احترام دکتر حسین رجایی که شب پره‌شناس هستند به نام عنکبوت «توری‌باف رجایی» نامگذاری کردم.»
او ادامه می‌دهد: «یکی دیگر از عنکبوت‌هایی که کشف کردم را نیز با توجه به قسمت‌های مختلف فیلم اسپایدرمن، نامگذاری کردم. این عنکبوت «درزباف مگوایر» نام گرفت. به یاد دارم وقتی که عنکبوت‌های کشف شده نام بازیگران قسمت‌های مختلف فیلم اسپایدرمن را گرفتند، خبرش تیتر بزرگ‌ترین خبرگزاری‌های جهان شد و کلی سر و صدا به پا کرد.»
مهارت عنکبوت‌گیری
یکی از مراحلی که جانورشناسان برای تحقیق و اکتشاف در زمینه‌ی عنکبوت‌ها طی می‌کنند عنکبوت‌گیری است. آن‌ها باید پس از گشتزنی و بررسی در زیستگاه‌ها به محض دیدن عنکبوت مورد نظر، جانور را بگیرند و آن را داخل یک شیشه بیندازند و به آزمایشگاه ببرند و تحقیقات‌شان را در این باره کامل کنند اما کمتر کسی می‌داند که فقط یک رفتارشناس عنکبوت می‌تواند عنکبوت‌گیر باشد : «سفری داشتم به سیستان و بلوچستان تا بتوانم سه عنکبوت مورد نظرم را شناسایی کنم. به منطقه‌ی «سرباز» رسیدم و جست‌وجو را آغاز کردم و پس از ساعت‌ها دو گونه از این عنکبوت‌ها را پیدا کردم.
ابتدا طعمه‌ای برای اوگذاشتم و در سکوت منتظر ماندم چرا که کوچک‌ترین صدایی باعث می‌شود تا صید این عنکبوت را از دست بدهیم و تحقیقات‌مان نیمه کاره بماند، حتی صدای نفس زدن انسان هم می‌تواند این عنکبوت را بترساند و اگر بترسد تا چند ساعت نمی‌توان او را در محل زندگی‌اش پیدا کرد.»
مرد عنکبوتی ایران آرزوهای بزرگی در سر دارد او می‌خواهد تا چند سال دیگر تمام عنکبوت‌های ناشناخته‌ی ایران را به دنیا معرفی کند: «قصد من جهانی کردن عنکبوت‌های شگفت انگیز ایرانی است، علاوه بر این ایجاد رابطه‌ی صلح‌آمیزتری بین انسان‌ها و این جانوران، هدف دیگر من است که با برگزاری کلاس‌های آموزشی و اطلاع رسانی در این باره می‌توانم به این هدفم برسم.»