سامانه احراز هویت آنلاین، سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی، اطلاع‌رسانی آنلاین در مورد پرونده‌ها، سامانه‌های نوبت‌دهی آنلاین، سامانه آگهی الکترونیک، سامانه‌های خودکاربری وکلا و کارشناسان، سامانه‌های ارائه و پیگیری دادخواست و شکواییه، سامانه ملی آرای قضایی، سامانه ثبت الکترونیکی صدور سند، سامانه آگهی‌های ثبتی و درخواست صدور گواهی عدم سوء پیشینه تنها بخشی از این اقدامات است که برای تحول در عدلیه صورت گرفته است.
بررسی آنلاین ادعای اعسار
ادعای ناتوانی در پرداخت دیون یا اعسار از سوی محکومان، یکی از مواردی است که مراجع قضایی و قضات همواره با آن روبه‌رو هستند. این در حالی است که بررسی اموال یک محکوم مالی کاری بسیار دشوار و زمانبر است. در بسیاری از کشورها اکنون دستیار هوشمند قاضی برای بررسی اموال محکومان به‌کار گرفته می‌شود. اکنون کشور ما هم از فناوری‌های نوین برای این موضوع بهره برده است.
آنگونه که رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه خبر داده، ابزار دستیار هوشمند قاضی برای بررسی ادعای اعسار در اختیار قضات قرار گرفته تا اموال فرد مدعی اعسار را مورد بررسی قرار دهد.
محمد کاظمی فرد با اشاره به اینکه براساس داده‌های موجود، قاضی ادعای فرد مبنی بر معسر بودن را بررسی می‌کند، می‌گوید: «اموال فرد ازجمله حساب بانکی، بورس، ماشین و موارد دیگر به وسیله این ابزار مورد بررسی قرار می‌گیرد.» به‌گفته او «این ابزار از سال گذشته در اختیار قضات قرار گرفته است و ۲ موضوع مهم کاهش اطاله دادرسی و اتقان آرای قضایی را به همراه داشته است.» پیش از این ادعای اعسار به‌صورت دستی و سنتی صورت می‌گرفت و گاهی با چالش‌هایی مواجه بود، اما در سال گذشته این کار به‌صورت کاملا هوشمند برای قضات انجام شد.
تحول با هوش مصنوعی
اگرچه این روزها هوش مصنوعی و مدل‌های زبانی مانند chatGPT تبدیل به نقل محافل شده، اما این فناوری ارزشمند در حوزه قضایی هم نقش آفرین بوده است؛ به‌عنوان مثال، استفاده از روبات‌هایی که در نقش وکیل و دستیار حقوقی و قضایی ظاهر می‌شوند، نگاه‌ها را به سمت خود جلب کرده‌اند. اما این، همه ماجرا نیست، چراکه رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه کشور از استفاده از فناوری‌های نوین و هوش مصنوعی در فرایند صدور آرا و تصمیمات قضایی سخن می‌گوید. محمد کاظمی فرد همچنین به «گمنام‌سازی متون آرای قضایی» با بهره‌گیری از جدیدترین روش‌های هوش مصنوعی و پردازش متن اشاره می‌کند.
درواقع، یکی از اهداف گمنام‌سازی آراء، حفظ حریم خصوصی اشخاص است.
او می‌گوید: «از این آراء در دستیار هوشمند قاضی استفاده می‌شود تا به آرای مشابه و متعارض براساس موضوع دسترسی پیدا کنند و به‌زودی در اختیار نخبگان خارج از قوه قضاییه نیز قرار خواهند گرفت.» به‌گفته کاظمی فرد، امکان سابقه‌یابی خودکار و هوشمند هر یک از اشخاص پرونده در اختیار قاضی قرار گرفته است تا همه سوابق آن شخص را در سامانه‌های قضایی در اختیار قاضی قرار دهد. ابزار گفتار به متن در اختیار همه قضات قرار گرفته است که با بیان دادنامه و صورت‌مجلس، آنها را در قالب متن در سامانه‌های قضایی قرار دهند.
مشـــــارکـــت شـــرکـــت‌های دانش بنیان
محمد کاظمی فرد، رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش بنیان در زمینه احراز هویت برخط، پیام رسان‌ها، شکواییه‌ساز، دادرسی الکترونیک و تبدیل گفتار به متن را یادآوری می‌کند و معتقد است که با همفکری و تلاش می‌توان خدمات بهتر و بیشتری را به مردم و دستگاه قضایی ارائه داد.
«میثم فقیهی» مدیر یکی از همین شرکت‌های دانش بنیان که در حوزه احراز هویت الکترونیکی فعالیت می‌کند در گفت‌وگو با همشهری بر این موضوع صحه می‌گذارد و می‌گوید: «قوه قضاییه به شرکت‌هایی شبیه ما مجوز داده تا به‌عنوان کارگزار احراز هویت قوه قضاییه بتوانند در این فضا حضور داشته باشند.»
گزارش: عمادالدین قاسمی‌پناه