همشهری آنلاین- مجید جباری: مجموعه شهدای خلیج فارس که به چیتگر هم معروف است، طی ۹ سالی که از عمرش می‌گذرد، غرب تهران را به زیستگاه گونه‌های متعدد گیاهی و جانوری تبدیل کرده است. پروژه احداث این دریاچه، یکی از بزرگترین و کاملترین پروژه‌های اجرا شده در کلانشهرهای دنیاست. این مجموعه در سال ۲۰۱۵، ضمن معرفی به عنوان یکی از ۱۰ ابرپروژه برتر شهری در دنیا، جوایز متعددی را از مراجع علمی معتبر دنیا برای شهر به ارمغان آورد.
آنچه در زیر می خوانید، گفت‌وگوی همشهری آنلاین با محسن صالحی مدیر عامل شرکت نوسازی و عمران چیتگر درباره امکانات این مجموعه و برنامه‌هایی است که در آینده این مجموعه را توسعه می‌دهد:
چه گونه‌های گیاهی و جانوری در اطراف دریاچه زیست می‌کنند؟
در فضای ۲۵۰ هکتاری دریاچه شهدای خلیج فارس، بر مبنای الگوی گیاهی زیست بوم منطقه و میزان آب مورد نیاز، بیش از ۴۰۰ گونه گیاهی کاشته شده تا هم بحث سایه‌گستری در معابر عمومی تحت پوشش قرار گیرد و هم سرانه فضای سبز منطقه و شهر تهران ارتقا یابد.
درختانی همچون چنار، بید، صنوبر، کاج، زبان گنجشک، نارون، تبریزی، زیتون تلخ، افرا، بلوط و انواع سرو و درختچه‌هایی همچون بربریس، شمشاد، اسپیره، پامپاس، یاس هلندی، ارغوان، یاس امین الدوله، یال اسبی و ... در فضای سبز دریاچه وجود دارند. از گل‌های کاشته شده در فضای سبز دریاچه نیز می‌توان به رز، نسترن، زنبق، بنفشه، مگنولیا و ختمی اشاره کرد.
با توجه به ایجاد و حفظ اکوسیستم در پهنه آبی دریاچه، به توصیه کارشناسان محیط زیست، دو گونه‌ی اصلی کپور ماهی و اردک ماهی به دریاچه وارد شد که هم اکنون این آبزیان با رشد و تولید مثل، به تصفیه طبیعی آب دریاچه کمک شایانی کرده‌اند. علاوه بر این آبزیان، گونه‌های مختلف آبزی از جمله لاک پشت نیز در دریاچه مشاهده شده است.
با توجه به قرارگیری دریاچه شهدای خلیج فارس در مسیر کوچ فصلی پرندگان مهاجر، این دریاچه، به مأمنی برای استراحت این پرندگان تبدیل شده است. در فصول سرد ما شاهد حضور انواع کاکایی، قره‌غاز (باکلان)، اگرت، کشیم و حواصیل هستیم که علاوه بر ایجاد تنوع زیستی، صحنه‌های بی بدیلی در گردشگری شهری ایجاد کرده‌اند.
آیا اقدامات و برنامه‌های توسعه‌ای برای رفاه بیشتر شهروندان و بازدیدکنندگان از این مجموعه پیش‌بینی شده است؟
پروژه احداث دریاچه شهدای خلیج فارس، از لحاظ امکانات رفاهی و خدماتی، یکی از کاملترین مجموعه‌های فرهنگی و گردشگری به شمار می‌آید و در طرح اولیه، همه نیازهای رفاهی مراجعین درنظر گرفته شده است. با این حال، حضور خیل عظیم گردشگران و مراجعه‌کنندگان، نیاز به ارتقای سطح خدمات‌رسانی را الزامی کرده است. تیم مدیریتی مجموعه، همواره در تلاش است تا با به‌روزنگهداشتن امکانات و تجهیزات خدماتی و رفاهی مجموعه، سطح رضایت مراجعان را در نقطه مطلوبی نگه دارد.
نگهداشت فضای سبز، تعمیر و اصلاح سرویس‌های بهداشتی، تعمیر و نگهداشت وسایل پارک بازی کودکان، روشن نگهداشتن سطح مجموعه در طول شب، نظافت سطح مجموعه و نظافت پهنه آبی از جمله اقدامات روزمره تیم مدیریت اجرایی شرکت نوسازی و عمران چیتگر است تا هر روز صبح که شهروندان برای پیاده‌روی، ورزش و گردش، وارد مجموعه می‌شوند، بوستان و دریاچه‌ای پاک و زیبا را به نظاره بنشینند.
در خصوص برنامه‌های توسعه‌ای دریاچه در ابعاد عمرانی، باید بگویم که مطابق اسناد بالادستی و سند هدایت و کنترل توسعه دریاچه (مصوب شورای اسلامی شهر و ابلاغ شهردار تهران)، هراقدامی در این خصوص می‌بایست مطابق این اسناد صورت پذیرد. توسعه جزایر دریاچه، احداث پارکینگ خودرو و مواردی از این دست، باید مطابق سند توسعه و با اختصاص بودجه یا جذب سرمایه‌گذار صورت پذیرد که این مهم در دستور کار شهرداری تهران قرار دارد. اما در خصوص مواردی که طبق قانون تجارت و مصوبات هیئت مدیره شرکت، تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی در مورد آنها، در اختیار مدیرعامل مجموعه است، اقداماتی همچون ساماندهی پلاک‌های غرف، ایجاد تنوع و بررسی کیفیت محصولات غرف، ارتقای کمی و کیفی مبلمان شهری، انتخاب پیمانکاران خبره و با تجربه در زمینه فضای سبز و حفاظت فیزیکی با رعایت حقوق شهر و شهروندان صورت گرفته که گردشگران و شهروندان می‌توانند اثرات مثبت این اقدامات را در مجموعه مشاهده کنند.
کم آبی و خشکسالی در سال‌های اخیر دامن بسیاری از رودها و دریاچه‌های کشور را گرفته است. برای اینکه دریاچه چیتگر با این بحران روبرو نشود، چه تمهیداتی در نظر گرفته شده است؟
اصولا طراحی دریاچه‌ای برای شهر تهران، بر مبنای آینده‌نگری مدیریت شهری در مواجهه با بحران کم‌آبی بوده است. آب دریاچه شهدای خلیج فارس از آب رودخانه فصلی کن تأمین می‌شود. آبی که در طول سال، به هدر می‌رفت، با تمهیدات ویژه‌ای به دریاچه منتقل شده و در مخزن دریاچه ذخیره می‌شود. در انتهای هر سال نیز بر مبنای میزان نزولات آسمانی و حجم آب رودخانه کن، میزان و زمان آبگیری دریاچه از رودخانه کن، با توافقاتی که بین نهادهای بالاسری صورت می‌گیرد، مشخص می‌شود.
لایروبی دریاچه چه زمان انجام می‌شود؟
برای پاسخ به این سوال، باید به ویژگی‌های تصفیه‌خانه دریاچه شهدای خلیج فارس اشاره کنم. تصفیه‌خانه دریاچه شهدای خلیج فارس، یکی از مجهزترین و پیشرفته‌ترین تصفیه‌خانه‌های کامپکت (فشرده) در دنیاست که آب خریداری شده از شرکت آب منطقه‌ای را در ۷ مرحله، رسوب‌زدایی، باکتری‌زدایی و تصفیه می‌کند. قبل از دریافت آب از بند کن نیز، طی مراحلی، ضایعات و زباله‌های قابل رؤیت و بزرگ، جداسازی می‌شوند. با اجرای این مراحل، کدورت آب، به حد استاندارد رسیده و عوامل مورد نیاز برای تشکیل رسوبات ته‌نشین دریاچه حذف می‌شوند.
از طرفی برای کنترل میزان کدورت آب دریاچه، در آزمایش‌ها و کنترل‌های مستمر و دوره‌ای، آب دریاچه در آزمایشگاه مجهز تصفیه‌خانه زیر نظر کارشناسان متخصص بررسی می‌شود. نتایج آزمایشات در طول عمر دریاچه از زمان افتتاح تاکنون (۹ سال) نشان می‌دهد که با زمان لایروبی، فاصله‌ی بسیار زیادی داریم.
برخی ساکنان و بازدیدکنندگان، از بوی بد اطراف گلایه دارند. دلیل بوی بد چیست؟
سالهاست که در شهرداری، سامانه‌ی ثبت شکایات مردمی ۱۳۷ ایجاد شده که شهروندان می‌توانند شکایات و پیشنهادهای خود را مستقیما با مسئولان مربوطه در میان بگذارند. در همان سال‌های ابتدایی افتتاح دریاچه، به دلیل عدم راه‌اندازی تصفیه‌خانه، بوی نامطبوع دریاچه، باعث گلاسه همسایگان و مراجعه‌کنندگان به دریاچه بود و شکایات متعددی در سامانه ۱۳۷ ثبت می‌شد. خوشبختانه در سال ۱۳۹۴ و با افتتاح و بهره‌برداری تصفیه‌خانه، مشکل بوی بد دریاچه، به طور کلی برطرف شد و همکنون دریاچه عاری از هرگونه بوی نامطبوع است. بررسی سامانه‌ی ۱۳۷ نیز مؤید این مدعاست.
در مصاحبه‌های متعددی که در ادوار گذشته، با مسئولان دریاچه انجام شده، به شیوه‌های مختلف به این موضوع اشاره شده که در فصول گرم، بوی نامطبوعی در اطراف دریاچه به مشام می‌رسد که منبع آن، دریاچه نیست. بلکه باتلاق و مردابی است که از فاضلاب برج‌های اطراف دریاچه، در مجاورت دریاچه، حد فاصل بلوار میعاد، بولوار طبیعت و بولوار جوزانی تشکیل شده است.
یکی از موضوعات که بازدیدکنندگان از آن گلایه دارند، وجود انبوهی از پشه (سفیدبالک) در اطراف گونه‌های گیاهی اطراف دریاچه است. دلیل وجود این پشه‌ها چیست و برای از بین بردن آن چه برنامه‌ای دارید؟
مطابق نظر اخذ شده از مراجع علمی ذی‌صلاح، حشرات ریزی که در اطراف دریاچه وجود دارند، با نام علمی افمروپترا یا حشرات یک روزه شناخته می‌شوند و بخش عمده‌ای از چرخه زندگی دریاچه به حساب می‌آیند. این حشرات در اکوسیستم دریاچه و زنجیره غذایی آبزیان آن، نقش مهمی دارند و به عنوان شاخص مهم زیستی برای بررسی کیفیت و سلامت آبها مورد استفاده قرار می‌گیرند. با توجه به نظر کارشناسان، برای کنترل جمعیت این حشرات، مبارزه شیمیایی با توجه به مخاطرات زیست محیطی توصیه نمی‌شود و با توجه به عمر کوتاه این حشرات و تغییر فصل، در طول سال، زمان زیادی مهمان ما نخواهند بود و در بازه زمانی چند روزه، از بین می‌روند.