همشهری آنلاین- خدیجه نوروزی: سابقه ایده حذف صفر از پول ملی در ایران به دهه ۷۰ برمی‌گردد و این موضوع در سال ۷۲ در دستور کار اداره بررسی‌های اقتصادی بانک مرکزی قرار گرفت اما برخی مسئولان با این اقدام موافق نبودند و بررسی‌های لازم متوقف شد. دلیل مطرح شدن حذف صفر در این دوره، تورم بالایی بود که به دلیل برنامه آزاد سازی اقتصادی و شوک‌های نفتی حاصل از پایان جنگ و سرازیر شدن دلارهای نفتی به اقتصاد ایران در دولت پنجم و ششم ایجاد شده بود. سرانجام در زمان روی کار آمدن دولت احمدی نژاد بحث حذف صفر از پول ملی دوباره روی میز دولت باز شد و در دولت روحانی دوباره قوت گرفت تا جایی که عبدالناصر همتی، رئیس اسبق بانک مرکزی توجیه این اقدام را عدم کارایی ریال در سال‌های اخیر با توجه به تورم مزمن ۵دههٔ گذشته و تسهیل مبادلات بازرگانی مردم عنوان کرد. اما در تمام این مدت و با گذشت ۱۳ سال نه تنها طرح اصلاح پول ملی به تبدیل به قانون نشد بلکه با تغییر دولت ها به بایگانی بانک مرکزی رفت. سال گذشته اما با به بازار آمدن تعداد محدودی از اسکناس‌های هزار و دو هزار تومانی با ظاهری نو و کمرنگ نمایش داده شدن صفرها در قسمت بالای آن ها و حذف صفرها در قسمت پایین و کاهش شدید ارزش پول ملی، دوباره حذف چهارصفر و تغییر واحد پولی به بحث داغ رسانه تبدیل شد. سوالی که مطرح است این است که حذف صفرها در شرایط تورم زا چقدر ضرورت دارد؟
بهاءالدین حسینی هاشمی، کارشناس بانکی در گفت و گو با همشهری آنلاین در خصوص حذف چهار صفر و تاثیر آن روی تورم گفت: حذف چهار صفر هیچ تاثیری روی کاهش تورم و اصلاح نظام اقتصادی ندارد.
حسینی هاشمی ادامه داد: تاکنون بیش از ۶۰ کشور دنیا مانند ترکیه، آرژانتین، شیلی، روسیه و آلمان این کار را انجام دادند اما تفاوت آنها با ما در است که قبل از حذف صفر از واحد پولی شان شروع به اصلاح نظام اقتصادی شان کردند. حذف صفر باید زمانی اتفاق بیفتد که شما با یک دوره طولانی تورم مواجه باشید که واحد پولی فاصله معناداری با قیمت ها دارد و محاسبات آن مشکل می شود و قیمت ها با واحد پولی بالایی محاسبه می شود. به عنوان مثال اگر شما بخواهید کرایه تاکسی تا فرودگاه تا را حساب کنید باید دو میلیون ریال پرداخت کنید که حساب و کتاب و خوانش تعداد صفرها برای کسانی که سواد ریاضی کمی دارند مشکل است. حافظه ماشین حساب ها را می گیرد، حمل و نقل آن سخت است و درک آن برای کسانی که سواد ندارند مخصوصا سالمندان مشکل است. این مواردی که اشاره کردم از نگاه غیر اقتصادی است.
این اقتصاددان اظهار کرد: در تمام دنیا زمانی که تورم قطع می شود و به سمت رشد اقتصادی می روند، به سمت حذف صفرها می روند. لذا زمانی حذف چهار صفر خوب است که دیگر این صفرها بازنگردد. اگر اقتصاد در جهت تورمی باشد این کار فایده ای ندارد چرا که به ازای هر یک سال یک صفر بر می گردد و اگر به همین روال پیش برود ۵ سال دیگر صفر دیگر داریم که اعمال آن در شرایط تورمی جز آسیب زدن به غرور ملی و تضعیف روحیه مردم و بدتر شدن اوضاع اقتصاد چیز دیگری به دنبال ندارد.
وی افزود: معمولا این کار باید زمانی اتفاق بیفتد که تحریم نداشته باشیم و رشد اقتصادی را ببینیم و اقتصاد در شرایط رقابت کامل باشد، خروج سرمایه کمتر باشد و ما شاهد ورود بیشتر سرمایه باشیم و تورم هم تک رقمی شود. در چنین شرایطی برای یک بار برای همیشه می توان صفرها را حذف کرد اما اجرای آن در تورم بالای ۶۰ درصد، کار درستی نیست. شاید اگر این صفرها بماند شاید یک تذکری برای دولت باشد که روز به روز ارزش پول ملی در حال کاهش است و تلاش کنند برای با ارزش کردن پول. تلاش کنند برای بالابردن قدرت خرید پول از طریق اینکه کسری بودجه نداشتند. نباید دولت کسری بودجه ها را با استقراض از بانک مرکزی و انتشار مسکوکات و اسکناس جبران کند. در این شرایط قبل از هر چیزی باید بخش خصوص بیشتر از هر چیزی از اقتصاد منتفع شود. تحریم های بانکی نیز برداشته شود و سیاست های بانکی و پولی اصلاح شود و ارزها چند نرخی نباشد. سیاست های دستوری نیز باید از بین برود. وقتی شرایط فراهم شد حالا می توان به حذف صفرها فکر کرد و آن را اجرایی کرد.
حسینی هاشمی با اشاره به اینکه انجام این کار برای دولت هزینه های زیادی خواهد داشت، گفت: با حذف صفرها باید تمام اسکناس و مسکوکاتی که در جریان است جمع آوری شود و مجددا مسکوکات جدید چاپ و توزیع شود. این کار واکنش های اجتماعی نیز به دنبال خواهد داشت که دولت باید پاسخگو باشد. ممکن است در مقطعی که اجرا می شود در بازار اختلال ایجاد شود. شما ممکن است چهار صفر از واحد پولی را کم کنید اما آیا کالاها چهار صفر را حذف خواهد کرد یا به قیمت سه صفر به مشتریان فروخته خواهند شد یعنی گران تر از قبل. مشابه این موضوع در آلمان اتفاق افتاد؛ زمانی که واحد پولی خود را از مارک به یورو تغییر دادند تقریبا هر ۲ هزار مارک، یک یورو شد اما قیمت ها به همان میزان نصف نشد لذا ممکن است تغییر واحد پولی چنین عواقبی را هم به همراه داشته باشد.
این کارشناس بانکی در خصوص انتخاب واحد پولی گفت: واحد پولی باید چیزی باشد که مردم با آن آشنایی دارند. ما با واحد ریال و تومان آشنایی داریم لذا اگر اسم را عوض نکنند بهتر است. در کشورهایی که این کار را انجام دادند اسم ها عوض نکردند. البته مردم خودشان واحد پولی را در اصطلاح عامیانه حذف کرده اند و از تومان استفاده می کنند حتی واحد شمارش مانند هزار و میلیون و میلیارد را نیز حذف کرده اند و جالب است اخیر بیشتر از لفظ همت استفاده می کنند. به نظر من ریال می تواند باشد فقط صفرهایش را حذف کنند مثلا بگوییم هر یک تومان ۱۰ ریال است.