همشهری آنلاین - فتانه احدی: مردم ترکیه امروز برای انتخاب رئیس‌جمهوری و ۶۰۰ عضو پارلمان کشورشان برای یک دوره پنج ساله به پای میز رای‌گیری می‌روند.در انتخابات سرنوشت‌ساز امروز (۱۴ می) بیش از ۶۴ میلیون رای‌دهنده ترکیه‌ای واجد شرایط رای دادن هستند. اما آیا انتخابات ترکیه برای ما مهم است و اگر اهمیت دارد دلیل آن چیست؟
به گفته کاکایی انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه برابر است با یکصدمین سال تاسیس ترکیه که از آن به عنوان انتخابات قرن نام برده‌اند، نقطه مهمی در روند تحولاتی سیاسی این کشور محسوب می شود. آنچه از سیر تحولات اجتماعی و اقتصادی این کشور در سال‌های اخیر مشاهده شده و آنچه در محورهای تبلیغاتی نامزدها صورت‌گرفته است، نشان می‌دهد که ترکیه در حال ورود به یک دوران جدیدی است و به نظر می‌رسد که انتظارات و خواسته‌های جدی در ترکیه مبنی بر تغییر رویکردها شکل گرفته که همین درخواست‌ها ممکن است به پیروزی کمال قلیچدار اغلو بیانجامد، هرچند اجماعی از جبهه مخالفان او در ترکیه انجام گرفته است.
کاکایی می‌گوید از سوی دیگر هم به دلیل آنکه رجب طیب اردوغان به عنوان رئیس دولت و حزب حاکم قلمداد می‌شود دارای پایگاه قوی و اجتماعی است.به ویژه عملکردش در یک هفته مانده نشان می‌دهد که می‌خواهد هر آنچه به عنوان برنامه برای تغییرات در ترکیه دارند را انجام دهد و حتی از احتمال تغییر قانون اساسی در ترکیه سخن گفته است.
کاکایی معتقد است که بنابراین این نوع نگاه بیانگر یک مسئله می‌تواند باشد، آن هم اینکه راهبرد سیاسی اجتماعی ترکیه دستخوش تغییر و برگرفته از بطن جامعه بعد از مشکلاتی که به وجود آمده است. همچنین نشان می‌دهد که برای تغییر و تحولات خواست عمومی وجود دارد. دراین بین آرای جوانانی که برای اولین بار در رای گیری شرکت می‌کنند، نزدیک به ۵ میلیون نفر برآورد شده است، که خود می تواند بر تغییر صحنه بازی انتخابات به نفع هر یک از رقبا تاثیر مستقیمی بگذارد.حال اینکه قلیچدار اغلو تا چه اندازه توانسته نگاه نسل مطالبه گر را به شعارهای خود نزدیک کند هم خود موضوعی قابل تامل و بررسی است.
در ادامه گفت‌وگوی همشهری آنلاین با سیامک کاکایی تحلیل گر و پژوهشگر حوزه ترکیه می‌خوانید.
آیا انتخابات ترکیه برای ایران اهمیت دارد ؟ اگر بله دلایل آن چیست؟
انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری ترکیه و برگزاری آن از حیث تحولات داخلی ترکیه بسیار مهم و تاثیرگذار است و در صحنه منطقه‌ای هم این انتخابات می‌تواند منشا تحولات و پیامدهایی باشد.
اینکه آیا انتخابات ترکیه برای کشوری مانند ایران حائز اهمیت است یا خیر پاسخ به آن بله و مثبت است. بدان مفهوم که از سویی ترکیه به عنوان یک همسایه با قدمت و مهم ایران تلقی می‌شود و در روابط ایران و ترکیه مناسبات اقتصادی و پیوندهای مختلفی وجود دارد. از سوی دیگر رقابت‌های بین ایران و ترکیه در دهه‌های مختلف نشان دهنده این اهمیت است. با توجه به نوع، نقش و بازیگردانی که هر دو کشور مهم منطقه‌ای دارند، تحولات داخلی نیز برای هر دو طرف مقابل دارای اهمیت است.
بنابراین انتخابات ریاست جمهوری ترکیه در درجه اول و سپس پارلمانی این کشور و اینکه چه شخصیتی سکان اداری ترکیه را به دست خواهد گرفت، برای ایران اهمیت دارد.
حال باید دید که آیا آقای رجب طیب اردوغان ادامه دهنده این سیاست خواهد بود و همچنان قدرت در کنترل حذب عدالت توسعه باقی خواهد ماند یا اینکه یک دگرگونی سیاسی در ترکیه به وجود خواهد آمد و بعد از دو دهه سیاست و حکومت از جانب عدالت و توسعه و قدرت مداری شخص اردوغان وارد مرحله تغیر خواهد شد و کمال قلیچدار اغلو به ریاست جمهوری خواهد رسید.
ترکیب و آرایش پارلمان آینده ترکیه در روند پیگیری وعده‌های انتخاباتی نامزدهای ریاست جمهوری در پیشبرد برنامه‌هایی که برای تغییر در ساختار سیاسی ترکیه پیش‌بینی شده، هم می‌تواند کارگر باشد.پس مسئله انتخابات ترکیه برای ایران بسیار اهمیت دارد چنانچه برای مناطق پیرامونی ترکیه اینگونه است.
انتخاب هر کدام از رقبای انتخاباتی به ویژه کمال قلیچدار اغلو که به نظر می رسد رغیب اصلی اردوغان باشد، چه میزان می‌تواند روی سیاست خارجی ایران تاثیر بگذارد؟
در دو هفته گذشته این پرسش در خیلی از رسانه‌ها و محافل سیاسی مطرح است. اینکه با روی کار آمدن هر یک از دو نامزد ریاست جمهوری چه خواهد شد. به نظر می‌رسد این موضوع با حساسیت در میان افکار عمومی و رسانه‌ها تعقیب و دنبال می شود.
باید برای پاسخ به این پرسشی هم که مطرح بوده در روزهای اخیر دو نکته را مورد مطالعه قرار داد. اول اینکه اگر ما به نوع روابط ایران و ترکیه در دوهه گذشته بنگریم در سال‌های پیش از روی کارآمدن حزب عدالت توسعه یک خط سیر را می‌توان مورد بررسی قرار داد، اینکه رابطه ایران و ترکیه فارغ از نوع حکومت‌ها در این کشور از مسائل ثابتی پیروی کرده و آن تابع مسائل همسایگی، همکاری‌هایی که وجود داشته، مسائل اقتصادی، پیوندها و ملاحظاتی که بین ایران از نظر سیاسی، امنیتی، مرزی و غیره بوده است. بنابراین این نوع نگرش در هر وجه پیروزی نامزدها پایدار است.
همچنین برگرفته از رویکردهای سیاست خارجی، همکاری‌ها و نقاط مشترک که ایران و ترکیه در صحنه بین‌المللی داشته‌اند. از مسائل مربوط به سوریه و عراق و حوزه‌های دیگری گرفته تا چالش‌ها و تنش‌هایی که در نتیجه نوع رفتار سیاست خارجی که آنکارا و تهران پدیدار بوده و وجود داشته است.
البته در سیاست خارجی اساس بر پیشبرد منافع هر کشور به نفع خود است، اما چالش‌ها می‌تواند هزینه بازی را برای طرف مقابل افزایش دهد. از این جهت در سال‌های اخیر اصطکاکی هم بین ایران و ترکیه در مسائل مربوط به منطقه پیرامون خود وجود داشته است.
دوم اینکه، در ارتباط با آنچه آقای قلیچدار اغلو در تبلیغات انتخاباتی در مورد تجدید نظر در سیاست خارجه ترکیه نسبت به سوریه، اروپا و غرب عنوان شده و در عین حال ادامه رابطه با ایران ادامه عنوان کرده است، ملاحظاتی وجود دارد.
با توجه به ادعاهای آقای قلیچدار اغلو، آیا این انتخابات در زندگی ایرانیانی که ترکیه ساکن هستند، تغییر ایجاد می‌کند؟ همچنین در صورت پیروزی ترکیه را از راه ایران به چین وصل می‌کند، نظر شما در مورد این دو ادعا نظرتان چیست؟
البته که مباحث مطروحه در فضای انتخاباتی صورت گرفته است. تبلیغات انتخاباتی که آقای قلیچدار اغلو در ارتباط با ایران داشته، نگاه‌ها را به خود جلب کرده و بسیاری معتقدند که از سویی به نفع ایران خواهد بود. در روابط ایران و ترکیه با استفاده مزیت‌های جغرافیایی ایران و خطوط مواصلاتی که به عنوان جاده ابریشم مطرح است، تغییراتی ایجاد شود که این نکته توجه‌ها را به خود جلب کرده است.
اما صرف نظر از اینکه آیا ترکیه بخواهد این اقدام را انجام دهد یا خیر، وضعیت جغرافیایی ایران را نمی‌توان نادیده گرفت، این یک نکته ژئوپولتیک حاکم بر نوع موقعیت و جایگاه کشور و موارد مختلف از جمله در ارتباط ایران است.
درباره اینکه ایرانیان چه وضعیتی در ترکیه پیدا خواهند کرد به هر حال موضوعی است که آقای قلیچدار اغلو اعلام کرده و باید دیدکه این تغییرات را چگونه ایجاد خواهد کرد.
اما تاکنون این موضوع در روابط بین ایران و ترکیه به عنوان یک نگاه محوری مطرح نبوده است، که بخواهد سیاسیت خارجی را به چالش بکشد. شکل چالش‌هایشان بیشتر در چهارچوب حقوق اتباع و شهروندی این مسائل مطرح بوده و امتیازاتی که دولت اردوغان در یک دهه اخیر در ترکیه ایجاد کرده که همه اینها نیز مسائل فنی می‌تواند باشد.