همشهری آنلاین: اما یک گوشه از سلسله‌جبال زاگرس – جایی پشت رشته‌کوه‌های «شتر» شکل اشترانکوه که معروف به «آلپ» ایران است – دریاچه‌ای وجود دارد که برای رسیدن به آن، باید بار سفر چندروزه بست و پای پیاده، به کوه زد و جنگل؛ «گَهر» یا به تعبیری «گُهر» هنوز بکر و آرام مانده است. نشان به این نشان که هرکه «گهر» خواهد، باید جور پیاده‌روی چندساعته با کوله‌باری از پوشیدنی و خوردنی چندروز را بکشد.
منحصربه‌فردی این دریاچه کوهستانی – جدای از طبیعت بکر و دست‌نخورده آن – در موقعیت ارتفاعی آن نسبت به سطح دریا و قله‌های اطراف است.
هرچند هنوز هم خیلی‌ها اصرار دارند برای گهر راه دسترسی آسفالته و حتی تله‌کابین راه‌اندازی کنند؛ اما طبیعت‌دوستان و اهالی منطقه دلشان به چنین کاری رضا نیست.
ایستگاه اول کجاست؟
حرکت از چهار راه
برای رسیدن به محدوده دریاچه باید به شرق استان لرستان – یعنی شهرهای دورود، ازنا و الیگودرز – بروید. البته فعلا راه شناخته‌شده و کنترل‌شده دسترسی به دریاچه برای عموم، مسیر دورود است. برای رسیدن به این شهر، چهار راه دارید. فقط باید برنامه‌هایتان را طوری تنظیم کنید که اول صبح، آماده حرکت به سمت دریاچه باشید.
* خودروی شخصی: باید از شاهراه تهران به جنوب بروید تا به دوراهی معروف دورود – بروجرد برسید. اگر هم از سمت اصفهان حرکت کرده‌اید، بعد از الیگودرز، ۶۵ کیلومتر تا دورود راه دارید.
* راه‌آهن: خرجش یک بلیت قطار تهران – اهواز است که در خود شهر دورود ایستگاه دارد.
* اتوبوس: از تهران و اصفهان هردو حدود هفت‌ساعتی را در راه خواهید بود.
* هواپیما: نزدیک‌ترین فرودگاه در خرم‌آباد است که تا دورود یک ساعت راه دارد.
الیگودرز، ازنا و دورود
راه مطمئن یا یکروزه
انتخاب مسیر با خودتان است. اگر فرصت سفر چندروزه دارید می‌توانید بین راه روستاها را ببینید و اگر زمان کمی برای سفر طبیعت‌گردی دارید بهتر است از راهی مطمئن به دریاچه بروید.
راه‌های مختلفی از سه شهر الیگودرز، ازنا و دورود شما را به دریاچه می‌رساند. مسیری که از سمت روستاهای الیگودرز به گهر می‌رسد، هنوز بکر است اما زمان و مسافت پیاده‌روی‌اش تنها در حد یک ساعت‌ونیم و عملا با شیب صفردرجه است.
برای این راه، باید از الیگودرز وانت یا مینی‌بوس دربست بگیرید و برای برگشت هم قرار مشخصی بگذارید. تقریبا تا سه‌ساعت در جاده‌های نه‌چندان هموار توی راه خواهید بود. در عوض، ماشین عملا رشته‌کوه را از سمت شرق دور می‌زند و شما را نزدیک دریاچه و در حوزه آبریز آن زمین می‌گذارد.
شرایط این مسیر طوری است که می‌شود حتی یک سفر یکروزه به گهر را تدارک دید.
یک راه ناشناخته و کمتر تجربه‌شده هم وجود دارد که از حوالی روستای «دربند» ازنا – بین دورود و الیگودرز – و از دره‌هایی که رشته‌کوه را شکاف داده‌اند، می‌گذرد.
مسیر دورود مطمئن‌ترین راه دسترسی است. ۱۸ کیلومتر با ماشین می‌روید تا ۱۸ کیلومتری دریاچه. بعد، باید کوله را بار بزنید و بروید به دره‌ای که شروعش با شیب ۴۰ درجه است و خاتمه‌اش هم یک شیب طولانی ۱۵ درجه دارد و معروف است به «گردنه خسته نباشید». این مسیر چهارساعت و نیم پیاده‌روی جدی دارد.
باید طوری حرکت کنید که پیش از غروب به دریاچه برسید.
اگر بتوانید برای آتشتان چوب جمع کنید، در خنکای شب گرم می‌شوید وگرنه باید با چراغ چادرتان را گرم کنید.
مسیر اصلی دسترسی به گهر
قدم به قدم تا آبی قله
از دورود تا روستای «درآستانه» ۱۸ کیلومتر جاده آسفالت کوهستانی درپیش دارید. پیاده که شدید، می‌توانید از چشمه‌ای به نام «خیه» به اندازه کافی – که تا دوساعت کفایت کند – آب بردارید.
بین راه، ایستگاه نگهبانی محیط‌زیست، کارت‌شناسایی یک نفر را طلب می‌کند و برگه‌ای به شما می‌دهد تا در پاسگاه دریاچه، مهر بزنید و وقت برگشت پس بیاورید.
قبل از شروع پیاده‌روی، روز برگشت را مشخص کنید و با ماشین قرار بگذارید وگرنه برنامه‌هایتان به‌هم می‌ریزد. سعی کنید طوری حرکت کنید که حداکثر تا ساعت چهار پای ماشین باشید و بتوانید به قطار یا اتوبوس برگشت برسید.
قطار محلی‌ای که از خوزستان برمی‌گردد، ساعت هفت‌عصر در ایستگاه دورود توقف می‌کند. اتوبوس‌های تهران هم از همین ساعت به‌بعد راه می‌افتند.
اگر بخواهید، می‌توانید همه این راه «مالرو» و پرشیب را سواره بروید.
بعد از حدود ۴۵ دقیقه مسیر تقریبا کفی، سیاه‌چادر فروش نوشابه و مواد غذایی با قیمت کوهستان قرار دارد. از اینجا یک شیب ۴۰ درجه است که اگر بتوانید یک نفس و بدون استراحت از آن بالا بیایید، حداقل یک ساعت‌ونیم در راه خواهید بود. بومی‌ها به این گردنه می‌گویند «پنبه‌کار» یا «قاطرکش».
از اینجا به بعد، باید یک مسیر طولانی با شیب یکدست و خسته‌کننده را حدود سه‌ساعتی طی کنید.
پس بهتر است به شیوه کوهنوردان حرفه‌ای آهسته و پیوسته حرکت کنید.
همسفری به‌نام GPS
آرامش با تکنولوژی
یک وسیله تولد یافته توسط تکنولوژی روز که مثل گوی جادویی، همیشه می‌تواند به شما بگوید کجایید و کجا می‌توانید بروید؛ دستگاه‌های عمومی «GPS» را می‌توانید بخرید و یک همسفر خوب انتخاب کنید. سیستم موقعیت‌یاب جهانی- با استفاده از ماهواره‌هایی که تمام سطح کره زمین را پوشش می‌دهند- می‌تواند در هر جای غیر مسقف و در هر شرایط آب و هوایی، به شما بگوید در چه مختصات جغرافیایی‌ای قرار دارید و آنجا کجاست.
در واقع، این دستگاه‌ها غیر از ویژگی مکان‌یابی جهانی، بانک اطلاعات مفصلی هم دارند که جاده‌های کشور و نقشه شهرهای بزرگ را هم پشتیبانی می‌کنند. سیستم از طریق ارتباط همزمان با حداقل سه‌ماهواره، امکان پیدا کردن لحظه به لحظه مقصد مورد نظر شما را دارد. با فعال شدن این سیستم، نقشه دقیق شهری که در آن هستید، روی صفحه آن ظاهر می‌شود.
گشت و گذار در حوالی گهر
ورود به محدوده نیلوفری
• دریاچه یکی از بزرگ‌ترین‌ها در نوع خودش است؛ یک مخزن طبیعی آب با طول ۱۷۰۰ متر و عرض ۶۰۰ تا ۷۰۰ متر که بیشترین عمق آن ۲۸ متر است. این دریاچه با سطح ۱۰۰ هکتاری‌اش در ارتفاع ۲۳۵۰ متری از سطح دریا- یعنی ۱۸۰۰ متر پایین‌تر از بلندترین قله اشترانکوه- قرار دارد و همین نکته به آن امکان داده قابل دسترس، دیدنی و ماندنی باشد.
• ویژگی منحصر به فرد گهر، در آب روان و تازه آن است. زمستان‌ها از ساحل شرقی آب به صورت سیلاب وارد مخزن می‌شود اما تابستان که شما می‌روید، کافی است شن‌های این ساحل را ۳۰ سانتی‌متر حفر کنید تا متوجه ورود آب به صورت چشمه به دریاچه شوید. با این حساب، اگر آلوده‌کننده‌های ثانوی را ندیده بگیرید، می‌شود از این ساحل دریاچه آب خورد.
• آب مازاد دریاچه همان رودخانه‌ای است که از ساحل غربی خارج می‌شود. اگر این آب را دنبال کنید، به سد «دز» خواهید رسید.
• از ساحل شرقی تا حدود نیم‌ساعت، جنگل پردرختی را تجربه خواهید دید که کمی بعد از آن، اگر خشکسالی نباشد، «گهر کوچک» بی‌سروصدا، شما را غافلگیر می‌کند.
• گهر کوچک بیشتر شبیه مرداب کم آبی است که به دلیل عمق کم، می‌شود ماهی‌های کف آن را دید. حرفه‌ای‌ها می‌گویند اینجا راحت‌تر می‌شود ماهی گرفت.
• قزل‌آلاهای گهر، از نوع رنگین‌کمان، خال قرمز و خال سیاه هستند که ظاهرا حدود سال ۱۳۴۰ به وسیله یک سرهنگ ارتش ساکن اینجا شده‌اند.
گذراندن بهترین روزها
شب، سکوت، دریاچه
با اینکه از ۱۵ خرداد رسما مسیر ورودی به دریاچه باز می‌شود، حرفه‌ای‌ها هیچ‌وقت سال، دریاچه را تنها نمی‌گذارند؛ حتی وقتی وسط سرمای زمستان، سطح آب دریاچه یخ می‌زند و می‌شود روی آن پاتیناژ بازی کرد.
برای اینکه فقط خستگی راه به تنتان نماند، حداقل باید برای سه‌روز و دوشب برنامه‌ریزی کرده باشید.
اسکان در ساحل شرقی به دلیل خطر غرق‌شدگی، ممنوع است در بخش غربی، پاتوق مجردها و خانواده‌ها را جدا کرده‌اند.
• اگر قلاب آورده‌اید که قزل صید کنید، اول باید مجوز بگیرید؛ آن هم روزانه و برای حداکثر پنج‌ماهی که البته کار کمترکسی به این عدد می‌کشد.
• حوالی دریاچه غیر از الاغ و قزل‌آلا که آدمیزاد پایشان را به محدوده باز کرده، همه جور جک و جانوری پیدا می‌شود. از دسته‌های قوچ و بز و آهو بگیر تا خرس قهوه‌ای و گراز و گربه وحشی؛ اما کمتر پیش آمده که وقتی آدم‌ها دور دریاچه را شلوغ کرده‌اند، حیوانی نزدیک شود.
یادتان باشد، شما اینجا مهمان هستید و آنها هم در یک منطقه حفاظت شده، میزبان. به همین دلیل حتی اگر با یک خرس قهوه‌ای اشترانکوه که یکی از سنگین وزن‌ترین خرس‌های جهان است روبه‌رو شدید، سعی کنید فرار کنید تا با خرس گلاویز نشوید؛ چون حتی اگر بلایی سر خرس بیاید و کسی بفهمد، باید به ماموران محیط زیست جواب پس بدهید!
• اگر می‌توانید با خودتان قایق بادی ببرید. پارو زدن روی ۱۰۰ هکتار آب آرام، لذتی دارد که هر جایی پیدا نمی‌شود.
• تا پیش از این آبگیر کوچک، رودخانه‌ای به سمت دریاچه می‌آید که همان حوالی گم می‌شود. به دلیل آبرفت سیلابی این قسمت، رودخانه از زیر زمین راهش را ادامه می‌دهد و همان طور که گفتیم، به صورت چشمه وارد «گهر» می‌شود.
• ساحل جنوبی دریاچه کاملا دیواره سنگی است اما ساحل شمالی راه باریکی برای عبور دارد که آن هم لااقل نیم‌ساعت طول می‌کشد.
• برق تاسیسات جمع و جور محیط زیست را با باتری‌های خورشیدی تامین می‌کنند.
• در سال‌های پرآب، از مسیر دورود که بیایید، نرسیده به دریاچه، آبشار جمع و جوری هست که از دل کوه بیرون می‌ریزد.