به گزارش همشهری، یا حتی ممکن است فرد گرفتار زیر آوار بر اثر برخورد بیل مکانیکی کشته شود. پس مهم‌ترین مساله در یک عملیات نجات هنگام وقوع زلزله یا ریزش آوار این است که بفهمیم آیا شخص زیر آوار زنده است یا نه و اگر زنده است، محل تقریبی او کجاست.
جواب این سوال می‌تواند به عملیات نجات سرعت بدهد و باعث نجات جان افراد زیادی شود. چند سالی است که با کمک تکنولوژی، دستگاه‌هایی ساخته شده که وجود فرد زنده در زیر آوار را برای تیم نجات مشخص می‌کند. در این گزارش به سراغ سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر ایران رفتیم تا ببینیم دستگاه‌های زنده‌یاب این مرکز چطور کار می‌کنند.
در گذشته وقتی تیم امداد برای نجات افراد صدمه دیده از یک حادثه به محل اعزام می‌شدند، مجبور بودند وجب به وجب محل حادثه را برای پیدا کردن افراد مدفون در زیر آوار جست‌وجو کنند. این کار علاوه بر اتلاف شدید انرژی تیم امدادگر باعث می‌شد که اگر کسی زیر آوار زنده مانده، به خاطر دیر رسیدن کمک جان خود را از دست بدهد و به دلیل احتمال وجود افراد زنده زیر آوار و ترس از صدمه دیدن آنها، امکان استفاده از وسایل مکانیکی برای آواربرداری وجود نداشت.
این موضوع هم در به تاخیر انداختن عملیات نجات سهم زیادی داشت اما حالا با کمک دستگاه‌های زنده‌یاب، تیم نجات می‌داند که فرد به دام افتاده زنده است یا نه و در کدام قسمت گرفتار شده. به همین دلیل، انرژی تیم به دلیل کندوکاو بی‌دلیل هدر نمی‌رود و بیرون آوردن فرد مصدوم هم با سرعت انجام می‌شود. حالا با استفاده از این دستگاه‌ها می‌شود به نجات جان تعداد زیادی انسان امیدوار بود و کمی از تلخی حوادثی مثل زلزله کم کرد.
دستگاه‌های زنده‌یاب
در سازمان امداد و نجات، ۲نوع دستگاه زنده‌یاب وجود دارد؛ دستگاه زنده‌یاب بیو رادار و دستگاه دلسار. دستگاه بیو رادار برای یافتن افراد زنده فاقد هوشیاری و دستگاه دلسار برای جست‌وجوی افراد هوشیار به دام افتاده زیر آوار، به کمک امدادگران این سازمان می‌آیند.
دستگاه‌های بیورادار و دلسار
دستگاه دلسار با ۶ گیرنده لرزشی و ۲گیرنده صوتی می‌تواند هر نوع لرزش ناشی از جابه‌جایی یا صدای افراد به دام افتاده در زیر آوار را ردیابی و محل آنان را شناسایی کند. میکروفون‌های حساس این دستگاه امواج صوتی را ردیابی می‌کند. دستگاه بیورادار برای جست‌وجوی افراد زنده در عمق ۷متر و سطح ۳۰ متر مربع طراحی و ساخته شده است. سیگنال‌های دستگاه بیورادار می‌تواند از یک دیوار بتنی به عرض یک متر هم عبور کند.
جست‌وجو در مریخ
معلوم نیست که استفاده از دستگاه‌های زنده‌یاب دقیقا از کی در دنیا شروع شد. تکنولوژی ساخت و استفاده از این دستگاه‌ها مثل خیلی چیزهای دیگر، اول برای تحقیقات نظامی و فضایی اختراع شد و بعد برای استفاده عمومی تکمیل شد. دستگاه‌های زنده‌یاب یا Life detector اول برای تحقیقات سازمان فضایی ناسا پا به جهان تکنولوژی گذاشتند.
آنها برای یافتن رد موجودات زنده در سیارات دیگر ساخته و تکمیل شدند. البته تکنولوژی مورد استفاده در این دستگاه‌ها، خیلی متفاوت‌تر از آن چیزی است که امروز در این دستگاه‌ها به کار می‌رود. در دستگاه‌های ناسا، جست‌وجوگری برای جست‌وجوی شکل‌های ابتدایی حیات طراحی و ساخته شد اما همین دستگاه‌های ابتدایی، ایده‌ای برای طراحی دستگاه‌های زنده‌یاب انسانی را به‌وجود آوردند. اولین بار در ایران در زلزله خرداد ۱۳۶۹ رودبار، تیم‌های خارجی امداد از دستگاه زنده‌یاب استفاده کردند.
سگ‌های امداد
اما در حقیقت، اولین دستگاه زنده‌یاب دنیا نه یک دستگاه بلکه موجودی زنده بود. سگ‌ها اولین زنده‌یاب‌های دنیا بودند. آنها از طریق بوی بدن انسان، افراد زنده را شناسایی می‌کنند. سگ‌ها در حوادثی مثل زلزله، هنوز هم بهتر از دستگاه‌های زنده‌یاب عمل می‌کنند. در زلزله بم، سگ‌های زنده‌یاب جان ۶۷ نفر را به صورت مستقیم نجات دادند و از زیر آوار بیرون کشیدند.
سگ‌های زنده‌یاب در حال حاضر در ایران تربیت می‌شوند و برای حواث ناگواری مثل زلزله آماده کمک به امدادگران هستند. تربیت این سگ‌ها که از نژاد ژرمن شپرد هستند از ۲ماهگی شروع می‌شود و یک‌سال‌ونیم طول می‌کشد. عمر سگ‌های تجسس ۲تا ۴ سال است. البته فقط از سگ‌های نر برای جست‌وجو استفاده می‌شود چون بویایی‌شان قوی‌تر از سگ‌های ماده است.