همشهری آنلاین- ابوذر چهل امیرانی: طرح ساخت باغ‌راه حضرت فاطمه(س) پس از زیرزمینی شدن خط‌آهن تهران- تبریز، روی بام تونل قطار به‌مرحله اجرا درآمد. این طرح ابتدا به «شار باغ» و سپس به «طرح نیلوفری» معروف شد تا اینکه ۳سال پیش در سالروز ولادت دخت نبی اکرم(ص)، به باغ‌راه حضرت فاطمه(س) تغییرنام پیدا کرد. اقدام‌هایی نیز در این مسیر انجام شد، اما پس از شروع به‌کار مدیریت فعلی شهر، فعالیت‌ها تاحدودی متوقف شد؛ چرا که در جریان بازدید اعضای فعلی شورای اسلامی شهر تهران از این طرح، مشخص شد معماری این پروژه نیاز به بازبینی و تغییر دارد.
یکی از اعضای شورای اسلامی شهر تهران، آبان سال۱۴۰۰ درباره این پروژه گفت: «از بدو شروع به‌کار شورای شهر ششم، پروژه‌های عمرانی تهران را مانند پروژه باغ‌راه حضرت زهرا(س) مورد بررسی قرار دادیم. در ابتدای کار بازدیدهایی همراه با معاون سابق فنی و عمرانی شهرداری انجام دادیم و طرح به‌صورت کامل ارزیابی شد.»
حجت‌الاسلام «سیدمحمد آقامیری» با بیان اینکه این پروژه در مناطق۱۷ و ۱۸ قرار گرفته و یک پروژه محلی فرهنگی محسوب می‌شود، ادامه داد: «این پروژه بسیار ارزشمند است، اما نکته‌ای که زمان بازدید متوجه شدیم، این بود که معماری این پروژه با بافت سنتی ایرانی- اسلامی سنخیتی ندارد و همان زمان هم گفتیم که باید بازبینی در طراحی انجام شود.»
وی افزود: «در معماری این پروژه از المان‌های غربی استفاده شده که با بافت سنتی شهر تناسب ندارد. به‌همین دلیل به عنوان تذکر به معاونت شهرسازی، در شورا اعلام کردیم که نیاز به بازنگری و بررسی مجدد بافت و معماری این پروژه است و کمیسیونی هم در این زمینه تشکیل شد.»
البته وی همان زمان اعلام کرد دلیل توقف این طرح مشکلات مالی است و بازبینی طرح ربطی به تعطیلی کارها ندارد. موضوع بازبینی هم فقط در بحث المان‌ها و فضاهای فرهنگی بود، اما تا هفته گذشته، اقدامات چندانی در این طرح شاهد نبودیم تا اینکه شهردار منطقه۱۷ از شروع به‌کار در این پروژه خبر داد.
«رضا شنگی» گفت: «با تأکید و دستور شهردار تهران، قرارداد ساخت پروژه باغ‌راه حضرت فاطمه زهرا(س) بعد از گذشت ۱۵سال با قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا منعقد شد. عملیات اجرایی در این طرح هم از هفته گذشته شروع شده و به‌سرعت در حال تکمیل است. امیدواریم فاز اول طرح نیز در دهه فجر امسال با حضور خانواده معزز و معظم شهدا افتتاح شود و دراختیار مردم قرار گیرد تا بتوانیم سطح سرانه‌های منطقه را افزایش دهیم.»
یک طرح و صدها اثر
مسئولان شهری سعی دارند با اجرای این طرح ضمن پاسخ دادن به نیازهای شهری ساکنان مناطق۱۷ و ۱۸ به‌خصوص لب‌خط نشین‌ها، به تکمیل شبکه زیرساختی و ارتباطی شهری و فراشهری، ساماندهی فضاهای بی‌دفاع شهری، جذب گردشگر و تقویت مولفه‌های فرهنگی و اقتصادی در این مناطق کمک کنند.
این طرح شامل گستره‌های «فرهنگی، تفرجی»، «گردشگری، تفرجی» و «تجاری، تفرجی» با ۹۱درصد فضای سبز و باز در مناطق۱۷ و ۱۸ است و در این مسیر ۲۳کوشک (کیوسک یا کلاه فرنگی) ساخته می‌شود که به عنوان ایستگاه دوچرخه، موزه، مراکز فرهنگی، فضای تجاری، مراکز مخصوص بانوان و… استفاده خواهد شد. تمامی این کوشک‌ها در فضای سبز طراحی شده و از آنجا که ۲کوشک دقیقاً مقابل حرم امامزاده حسن(ع) قرار داشت، از مشاور خواسته شد تا کاربری کوشک‌های این قسمت را مطابق با فضای معنوی امامزاده اجرا کند.
در مابقی قسمت‌ها نیز قرار است فضای سبز ایجاد شده و مسئولان شهری به ساخت بوستان، زمین‌های بازی، باغچه خانوادگی، مسیر پیاده‌روی، مسیر دوچرخه‌سواری و... اقدام کنند. در این پروژه مجموعه‌ای از فضاهای خدماتی برای فعالیت‌های آموزشی و فرهنگی به‌ویژه برای کودکان، جوانان و بانوان، رستوران‌ها و کافه‌ها، مرکز درمانی، خدمات شهری و محلی، فضاهای فراغت، سرگرمی و بازی برای گروه‌های سنی مختلف، ایستگاه‌ها و مسیرهای دوچرخه‌سواری و... در نظر گرفته شده است.
دلیل اجرای طرح چیست؟
سال۱۳۸۳ مسئولان شرکت راه‌آهن به‌دلیل مشکلات ایجاد شده برای ساکنان مناطق۱۷ و ۱۸، تصمیم گرفتند خط‌آهن تهران– تبریز که از داخل بافت مسکونی عبور می‌کرد را به زیر زمین انتقال دهند. البته این اقدام با تأخیر انجام و سال۱۳۸۶ شروع شد. ساخت تونل قطار هم تا سال۱۳۹۲ به طول انجامید و بالاخره به بهره‌برداری رسید.
پس از زیر زمینی شدن خط آهن تهران- تبریز، فضایی ۹کیلومتری با عرض حدود ۳۰متر در مناطق۱۷ و ۱۸ آزادسازی شد و مردم با نوار باریک، اما طویلی در این مناطق روبه‌رو شدند که دردسرهای دیگری به آنها تحمیل کرد.
حدود ۳کیلومتر از این زمین خاکی که در منطقه۱۷ قرار داشت، به‌سرعت به محل حضور معتادان و کارتن‌خواب‌ها تبدیل شد و با اینکه شرکت راه‌آهن در بخش‌هایی از این مسیر فضاهایی را به سوله‌های تأسیسات و پارکینگ اختصاص داده بود، اما رفته‌رفته به فضای بی‌دفاع شهری تبدیل شد و بروز انواع آسیب‌های اجتماعی در این بخش‌ها، نارضایتی و گلایه مردم را فراهم کرد.
با وزش باد هم، خاک زیادی در هوا منتشر شده و وارد خانه‌های مردم می‌شد. در چنین وضعیتی مسئولان شهرداری منطقه۱۷ درصدد تبدیل این فضای خاکی به مجموعه‌های ورزشی، تفریحی، بوستان‌ها و... برآمدند، اما از آنجا که این زمین متعلق به شرکت راه‌آهن بود، با محدودیت‌هایی در این کار مواجه بودند. جلسات متعددی در این زمینه برگزار و بالاخره تفاهم‌نامه‌ای بین شهرداری تهران و شرکت راه‌آهن منعقد شد تا مسئولان شهری بتوانند با اجرای طرحی با عنوان «نیلوفری» از فضای روگذر قطار برای خدماتدهی به مردم استفاده کنند. در این راستا مقرر شد تا شهرداری تهران ۱۸۰میلیارد تومان برای استفاده از این فضا به شرکت راه آهن پرداخت کند.
آزادسازی ۹۴هزار متر زمین
مساحت کل زمین‌هایی که از زیرزمینی شدن خط‌آهن تهران- تبریز به‌دست آمده، ۹۴هزار و ۱۸۰متر مربع است. این محور به طول حدود ۹کیلومتر از میدان شهدای مدافعان حرم (سوزن‌بانی سابق) در منطقه۱۷ شروع شده و با گذشتن از محله‌های ابوذر، مقدم، باغ‌خزانه، امامزاده حسن(ع)، آذری و یافت‌آباد، در تقاطع بزرگراه شهید آیت‌الله سعیدی وارد منطقه۱۸ می‌شود.
این محور در منطقه۱۸ هم به موازات ۴۵متری زرند به سمت غرب حرکت کرده و با گذشتن از محله‌های تولیددارو، شمشیری، سرآسیاب مهرآباد، امام‌خمینی(ره)، فتح و هفده‌شهریور، در نهایت قبل از رود دره کن به پایان می‌رسد.
در حقیقت این اراضی ۲قطعه هستند. قطعه اول حدفاصل میدان شهدای حرم و امامزاده حسن(ع) در منطقه۱۷ است که ۵۲هزار و ۲۰مترمربع مساحت دارد. بخش دوم نیز حدفاصل پارک ۱۵خرداد و خیابان آیت‌الله طالقانی در منطقه۱۸ است که ۴۲هزار و ۱۶۰متر مربع مساحت دارد.
مشارکت‌پذیری از شهروندان برای اجرای طرح
برای انجام کار و استفاده بهینه از زمین‌های آزاد شده و مشارکت‌پذیری از شهروندان برای ارائه طرح‌های خود، مسابقه طراحی بازآفرینی در این مسیر ۹کیلومتری برگزار شد که نام «شارباغ» برای آن انتخاب شده بود. این اقدام تیر سال۱۳۹۷ انجام شد و با تشکیل شورای سیاستگذاری متشکل از نمایندگان شهرداری تهران و وزارت راه و شهرسازی مقرر شد تهیه طرح توسط سازمان نوسازی شهر تهران در قالب یک فراخوان عمومی و بین‌المللی به مسابقه گذاشته شود. اهداف این مسابقه عبارت بود از ارتقای موقعیت شهری پهنه جنوبی پایتخت، تبدیل تهدید اراضی رها شده راه‌آهن به فرصت برای رونق و توسعه مناطق همجوار، تأمین خدمات فرهنگی و تفریحی، تأمین تجهیزات شهری و اجرای پروژه شاخص بازآفرینی شهری با همکاری دولت، شهرداری و بخش خصوصی.
فراخوان عمومی و بین‌المللی این مسابقه ۵آبان ماه سال۱۳۹۷ منتشر شد و ۲۴۷فرد حقیقی و حقوقی داخلی و خارجی در آن شرکت کردند. جلسات داوری مرحله اول این طرح ۲۳آذر همان سال در برج میلاد برگزار شد و ۱۵اثر شامل ۳اثر خارجی و ۱۲اثر داخلی به مرحله دوم مسابقه راه پیدا کردند. در نهایت یک طرح انتخاب و به عنوان برنده مسابقه اعلام شد. ۲۰دی سال۱۳۹۹ هم معاون اول وقت رئیس جمهور با حضور در منطقه۱۸ کلنگ آغاز اجرای این طرح را بر زمین زد، اما از آن زمان تا هفته گذشته، شهروندان فعالیت‌های جدی در این مسیر مشاهده نکردند. حالا ساکنان مناطق۱۷ و ۱۸ چشم به فعالیت متخصصان سپاه و قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا دوخته‌اند تا ۸ماه دیگر از این فضا به صورت خانوادگی استفاده کنند.