همشهری آنلاین – مریم سرخوش: تا پیش از اجرای پویش «دارو زباله نیست» که بر اساس آن مردم می‌توانستند داروهای غیرقابل مصرف و تاریخ مصرف گذشته را به داروخانه‌های منتخب در شهر تهران تحویل دهند، تقریبا هیچ روند مشخصی برای خلاصی از شر این داروهاوجود نداشت. سازمان غذا و دارو این پویش را برای اولین بار اسفند سال گذشته در تهران اجرا کرد و تنها در ۲هفته منتهی به پایان سال ۲ تُن داروی غیرقابل مصرف در ۵۰ داروخانه شهر جمع‌آوری شد.
حالا این پویش در مرحله دوم از ۱۶ خرداد امسال آغاز شده و تا ۱۶ تیر و این بار در ۱۵۷ داروخانه در حال اجراست. قرار است در پایان اجرای آن، بررسی‌های لازم برای بودجه مورد نیاز اجرای کشوری مشخص و اعلام شود. این در حالی است که کارشناسان حوزه دارو پویش «دارو زباله نیست» را مهم‌ترین اقدام برای جلوگیری از ورود داروهای غیرقابل مصرف به چرخه طبیعت می‌دانند، چرا که اغلب مردم این داروها را همراه با زباله‌های خانگی دورریز می‌کنند. با توجه به این که سیستم از بین بردن زباله در کشور به شکل دفن زباله انجام می‌شود، این داروها هم همراه با زباله‌ها در خاک مدفون می‌شوند. اما به دلایل مختلف از جمله بارش باران و عبور آبهای زیرزمینی، در سطح زمین حرکت می‌کنند و مجددا از طریق گیاهان و آب به چرخه حیات برمی‌گردند. این مساله انسان‌ها را در معرض آنتی بیوتیک‌هایی قرار می‌دهد که نباید استفاده می‌کرده و منجر به مقاومت‌های آنتی‌بیوتیکی در آنها می‌شود. وضعیتی که باعث می‌شود در زمان بیماری‌های عفونی، کارایی آنتی‌بیوتیک‌ها کم شده یا از بین برود، یا حتی بیمار نیاز به استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های قوی‌تر داشته باشد.
دکتر نوشین محمدحسینی، مدیرکل دفتر نظارت و پایش فراورده‌های سلامت محور سازمان غذا و دارو در گفت‌وگو با همشهری آنلاین درباره اجرای این پویش در گام دوم، داروخانه‌های فعال در این پویش، داروهایی که سال گذشته بیشترین دورریز را از سوی مردم داشتند و همچنین شرایط تحویل دارو از سوی مردم به داروخانه‌ها، زمان اجرای سراسری پویش در کشور، خطرات دورریز کردن داروها همراه با زباله‌های خانگی و... توضیحات بیشتری داده است.
تحویل داروهای غیرقابل مصرف به داروخانه‌ها تا ۱۶ تیر
محمدحسینی درباره اجرای این پویش در سال گذشته گفت: اولین پویش «زباله دارو نیست» سال گذشته از ۱۵ اسفند ۱۴۰۱ تا پایان سال برای شهر تهران اجرا شد و ۵۰ داروخانه هم در این طرح شرکت داشتند. در این مدت ۲ تن داروی غیرقابل مصرف جمع‌آوری شد.
به گفته این مسئول طرح در گام اول به صورت داوطلبانه برگزار شد و هیچ بودجه‌ای صرف آن نشد. شرکت‌های پخش، شرکت رهپویان سالم (برای امحای داروها)، داروخانه‌های فعال (برای اجرای طرح) و داروسازان داروخانه‌های جهادی (برای جداسازی داروها) هم برای همکاری در اجرای این طرح هیچ هزینه‌ای دریافت نکردند.
این پزشک در پاسخ به این سوال که کدام داروها در اجرای اول این پویش بیشتر دورریز شده‌اند، گفت: داروهای قلبی - عروقی، ضد افسردگی، مکمل‌ها، داروهای اعصاب و روان، مسکن‌ها بیشترین داروهایی بودند که از سوی مردم به داروخانه‌های منتخب تحویل شد.
وی به آغاز دوباره این طرح از ۱۶ خرداد امسال اشاره کرد و افزود: پویش ملی دارو زباله نیست، از ۱۶ خرداد آغاز شده و تا ۱۶ تیر به مدت یک ماه ادامه دارد. تعداد داروخانه‌های داوطلب هم افزایش پیدا کرده و به ۱۵۷ داروخانه رسیده است.
دورریز داروها عدد قابل توجهی است
این مسئول در پاسخ به این سؤال که آیا آماری درباره میزان دورریز داروها همراه با زباله‌های خانگی وجود دارد، عنوان کرد: این عدد را نمی‌توان به طول دقیق اعلام کرد چون مردم اعلام نمی‌کنند که چه میزان دارو دور می‌ریزند. اما با توجه به این که سال گذشته تنها با اجرای طرح طی دو هفته و در ۵۰ داروخانه ۲ تُن دارو غیرقابل مصرف جمع‌آوری شد، با در نظر گرفتن ۳ هزار داروخانه در شهر تهران و بازه زمانی یکساله قطعا با عدد بسیار بزرگتری مواجه هستیم.
به گفته این مسئول باید اطلاع‌رسانی دقیقی درباره خطرات دورریز داروها همراه با زباله‌های خانگی صورت بگیرد و مردم نسبت به عواقب این مساله آگاه شوند. وی در توضیح بیشتر گفت: داروها حاوی مواد شیمیایی هستند که از یک سو ممکن است به مواد سمی تبدیل شوند و برخی از آنها از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها هم با ورود به محیط زیست می‌توانند مقاومت ایجاد کنند. این مساله باعث می‌شود که فرد در زمان نیاز به یک عفونت با اثربخشی کم دارو مواجه شود و مجبور به استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های قوی‌تر یا صرف هزینه و زمان بیشتر برای درمان شود.
مدیرکل دفتر نظارت و پایش فراورده‌های سلامت محور سازمان غذا و دارو در ادامه تاکید کرد: مهم‌ترین بیماری‌هایی که از دورریز نادرست دارو ایجاد می‌شوند، انواع سرطان‌ها، مقاومت به انواع آنتی‌بیوتیک‌ها و گسترش بیماری‌های عفونی، همچنین بیماری‌های هورمونی هستند. در این باره امیدواریم که با جمع‌آوری اطلاعات از اجرای این پویش آگاهی و اطلاع‌رسانی بیشتری برای مردم داشته باشیم.
داروها را تفکیک شده تحویل دهید
محمدحسینی درباره شرایط تحویل داروهای غیرقابل مصرف به داروخانه‌های فعال در پویش ملی «دارو زباله نیست» هم توضیح داد: داروخانه‌هایی که این داروها را تحویل می‌گیرند نشانگر مخصوص این پویش ملی را دارند که هنگام ورود به داروخانه قابل مشاهده است. مردم باید داروهایشان را تنها به این داروخانه‌ها تحویل دهند. لیست این داروخانه‌ها در وب‌سایت‌های معاونت‌های غذا و داروی دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران، ایران و شهید بهشتی موجود است. هیچ شرایط خاصی هم برای تحویل دارو تعیین نشده، تنها مساله این است که مردم داروها را به صورت تفکیک شده جامد و مایع تحویل دهند. باید داروهای جامد مثل قرص‌ها را از داروهای مایع مثل شربت‌ها و آمپول‌ها جداسازی کنند. در هر داروخانه دو باکس جدا برای این کار در نظر گرفته شده است.
وی افزود: بعد از تحویل داروها به داروخانه، مسئول فنی، کیسه‌ها را پلمب می‌کند و از سوی عوامل سازمان جمع‌آوری و برای امحا به شرکت‌هایی که به صورت استاندارد دارای فیلترها و کوره‌های مخصوص هستند، ارسال می‌شود تا داروها بدون اینکه به محیط زیست آسیبی برسد و اثری از بیماری‌زایی آنها باقی بماند، امحا شوند.