مانند اتفاقی که امسال مشابه سال‌های دیگر افتاد و شهروندان و در رأس آنها کارشناسانی که در حوزه‌های سلامت و شهری خود را صاحب‌نظر می‌دانستند، مسائلی را مطرح کردند که گویای کم‌کاری‌ها و سهل‌انگاری‌های مسئولان در دوره‌ها و دستگاه‌های مختلف مدیریتی بود. هرچند این انتقادات در تمامی موارد بر مسئولان که بدون توجه به آینده شهر، به قول خود آن را پیش‌خور می‌کردند وارد بوده و آنها از دیدگاه‌های کارشناسی در ایجاد و تداوم معضل آلودگی هوا مقصر شناخته می‌شوند اما باید توجه داشت که سهل‌انگاری مسئولان تمام واقعیت نیست بلکه بخشی از معضل به خود شهروندان بازمی‌گردد که در برخی زمینه‌ها با رفتارهای خود منافع فرد را به جمع ترجیح داده و به آلودگی هوا دامن می‌زنند؛
موضوعی که وحید نوروزی، مدیر عامل ستاد مرکزی معاینه فنی خودروهای تهران به‌صراحت از آن صحبت کرده و از کارشناسان اجتماعی می‌خواهد که این موضوع را آسیب‌شناسی کنند. او معتقد است همان‌طور که مسئولان سهل‌انگاری می‌کنند، مردم هم به فکر سلامتی خود نیستند و با وجود اینکه می‌دانند در صورت عدم دریافت برچسب معاینه فنی جریمه می‌شوند، به مراکز معاینه فنی مراجعه نمی‌کنند. وی اشاره می‌کند که در طول یک هفته اخیر با کاهش مراجعات شهروندان به مراکز معاینه فنی خودرو روبه‌رو بوده‌ایم به گونه‌ای که تاکنون تنها 20درصد خودروهای مدل 66تا75 که بیشترین سهم را در آلودگی هوای شهر دارند به مراکز معاینه فنی مراجعه کرده‌اند و 80درصد آنها با وجود نزدیک‌شدن به عید برای دریافت برچسب معاینه فنی اقدام نمی‌کنند. گفت‌وگوی همشهری را با این مسئول شهری در ادامه می‌خوانید.
- برخلاف هفته‌های گذشته که شهروندان یکباره به مراکز معاینه فنی مراجعه کرده و صف‌های طولانی را در اطراف آن تشکیل می‌دادند در هفته جاری عملا شاهد بودیم که تعداد مراجعات به مراکز کاهش یافته؛ علت چیست؟
متاسفانه واقعیت تلخی که در هفته اخیر شاهد آن بودیم این بود که یکباره صف‌های مراجعان برای دریافت برچسب معاینه فنی خلوت‌تر شده و شهروندان حساسیت چندانی نسبت به این موضوع از خود نشان ندادند که این مسئله نگرانی‌های ما را عمیق‌تر کرد چرا که از یک طرف تصمیم به کاهش آلودگی هوا داریم و از طرف دیگر مطابق برنامه‌ریزی‌های ستاد، زمان برای انجام معاینه فنی محدود است و تا آخر سال باید تمامی خودروهایی که مدل آنها را مشخص کرده‌ایم برچسب معاینه فنی دریافت کنند تا ما بتوانیم سال آینده مطابق برنامه پیش برویم.
بنابراین با توجه به این مسئله که خود شاهد آن هستم فکر می‌کنم شهروندان واقعا دارند سهل‌انگاری می‌کنند و نگران سلامتی خود نیستند؛ اینجاست که باید کارشناسان اجتماعی وارد عمل شده و این موضوع را آسیب‌شناسی کنند که چرا به‌رغم هشدارها و تبلیغاتی که در این خصوص صورت می‌گیرد آنها همچنان با خودروهایی که فاقد برچسب معاینه فنی هستند تردد می‌کنند و به این موضوع که جریمه شوند اهمیتی نمی‌دهند، کما اینکه همین مردم هستند که از رهگذر آلودگی هوا متحمل بیشترین آسیب‌ها می‌شوند به گونه‌ای که در آذر و دی‌ماه سال جاری شاهد بودیم و دیدیم که شهروندان چقدر از آلودگی هوا رنج بردند و آمار بیماران قلبی و تنفسی بالا رفت. البته این از حقوق آنهاست که از هوایی پاک برخوردار باشند اما اینکه چرا برای نیل به این حق خود سهل‌انگاری می‌کنند جای سؤال است.
- آیا تبلیغات در این زمینه به اندازه کافی صورت گرفته تا شهروندان نسبت به این اقدام مجاب شوند؟
بله، کاملا. ما در سطح شهر تبلیغات گسترده‌ای را در خصوص معاینه فنی انجام داده‌ایم و در این تبلیغات به پیامدهای سوء رانندگی با خودروهای فاقد معاینه فنی اشاره کرده‌ایم. در هر حال فکر می‌کنیم کمتر شهروندی باشد که این تبلیغات را ندیده باشد. این در حالی است که ما در تلویزیون نیز در این ارتباط تبلیغ کرده و هیچ کم‌وکاستی در خصوص تبلیغات متوجه ما نیست. بنابراین به جرأت می‌توانم بگویم که ما سهم قابل توجهی از فعالیت‌های خود را به تبلیغ معاینه فنی اختصاص داده‌ایم و شهروندان نیز نسبت به آن مجاب شده‌اند چون همواره در مورد آن می‌بینند و می‌شنوند. اما اینکه چرا نسبت به رفع عیوب خودروی خود، آن هم در شرایطی که می‌دانند 80درصد آلودگی هوا ناشی از خودروهاست اقدام نمی‌کنند، مسئله‌ای است که باید مورد توجه قرار گیرد.
- این سخن ممکن است درست باشد اما فکر نمی‌کنید صف‌های طولانی مردم را خسته کرده و همین مسئله باعث شده که آنها اشتیاق اولیه خود را برای معاینه فنی از دست بدهند؟
این استدلال درستی نمی‌تواند باشد چرا که ما طی زمان کوتاهی تعداد خطوط معاینه فنی خود را از 32 خط به 110 خط افزایش دادیم و ظرفیت‌های جدیدی در این زمینه ایجاد کردیم؛ مانند ورود ایران‌خودرو و سایپا به انجام معاینه فنی. در حال حاضر نیز ظرفیت مراکز ما برای انجام معاینه فنی از 10هزار دستگاه به 18هزار دستگاه رسیده است؛ یعنی تقریبا دوبرابر شده و این نشان می‌دهد که مشکل، ظرفیت مراکز معاینه فنی نیست چراکه ظرفیت افزایش یافته و پیش از اینکه ظرفیت کمتر بود مردم ساعت‌ها برای دریافت برچسب معاینه فنی در صف می‌ایستادند و انتظار می‌کشیدند.
- فکر نمی‌کنید این وضعیت با شرایط هوا مرتبط باشد؟
اصولا شهروندان و مسئولان فکر می‌کنند باید در زمان بحران دست به کار شوند و بر این اساس می‌بینیم که زمان بحران مدام هشدار می‌دهند و شهروندان نیز برای اینکه آسیب نبینند از ماسک استفاده می‌کنند، در حالی که مشکل همواره وجود دارد و ما شاهد آلودگی هوا در فصول مختلف هستیم، البته با ضعف و شدت. بنابراین تا زمانی که شهروندان در این ارتباط همکاری و مشارکت نکنند، آلودگی هوا رفع نخواهد شد و باز آسیب خواهند دید و در حال حاضر هم هوای تهران آلوده است و تا زمانی که همه خودروها معاینه فنی نشوند این آلودگی افزایش خواهد یافت.
- سهم ستاد معاینه فنی در کاهش آلودگی هوا چقدر بوده و هر شهروند با انجام معاینه فنی خودرو چقدر می‌تواند به کاهش آلودگی کمک کند؟
همان‌طور که قبلا نیز گفته‌ام سهم ستاد مرکزی معاینه فنی خودروها از کاهش آلودگی هوا یک‌چهارم بوده و چنانکه تمامی خودروهای تهران تا آخر سال معاینه شوند، 23درصد آلودگی هوا کاهش می‌یابد و هر خودرو که موفق به دریافت برچسب معاینه فنی می‌شود، سهم قابل توجهی در کاهش آلودگی داشته و به میزان زیادی به مسئولان در کنترل آلودگی کمک می‌کند.
- شما قبلا اعلام کردید که در جریان اجرای طرح تشدید برخورد با خودروهای فاقد معاینه فنی و ورود خودروهای غیرمجاز به محدوده طرح ترافیک، 40درصد آلودگی هوای شهر کاهش یافته؛ آیا این موضوع گفته شما را نقض نمی‌کند؟
نه، چرا که در آن زمان این اتفاق افتاد و ما عملا دیدیم که آلودگی به میزان قابل توجهی کاهش یافت.
- با توجه به فرهنگ‌سازی و وجود نیروی بازدارنده، چرا باز برخی شهروندان در این زمینه تخلف می‌کنند و برچسب‌ها را از سودجویان می‌خرند؟
این موضوع نمی‌تواند صحت داشته باشد چون تجهیزات مرکز مکانیزه بوده و تا زمانی که خودرویی مراجعه نکند نمی‌تواند برچسب معاینه فنی دریافت کند.
- ولی ما در گزارشی که از تعدادی از خطوط تاکسی تهیه کردیم برخی رانندگان می‌گفتند که در ازای پرداخت 20تا 30هزار تومان توانسته‌اند برچسب معاینه فنی بگیرند.
هفته گذشته یک باند بزرگ جعل برچسب معاینه فنی متلاشی شد. این باند که در روز بیش از 50میلیون تومان از محل جعل برچسب درآمد داشت برچسب را با قیمتی که گفتید در اختیار شهروندان قرار می‌داد که البته این مسئله مشکلاتی را به وجود می‌آورد و فکر می‌کنم دیگر با متلاشی‌شدن این باند مشکلات هم حل شده و شهروندان صرفا با مراجعه به مراکز معاینه فنی می‌توانند برچسب را دریافت کنند.
- پس این تخلف‌ها می‌تواند با باندهای اینچنینی مرتبط باشد؟
بله، ممکن است.
- شما در ستاد برای ترغیب شهروندان برای مراجعه به مراکز معاینه فنی چه برنامه‌ریزی‌هایی کرده‌اید؟
تا آخر سال جاری برنامه ما به همان شکلی است که شهروندان خود می‌بینند؛ یعنی به مراکز مراجعه می‌کنند و برچسب می‌گیرند ولی برای سال آینده اولا این صف‌ها را نخواهیم داشت و در مرحله بعد ساعاتی را برای صاحبان خودرو مشخص خواهیم کرد که با مراجعه در آن ساعت وقت‌شان نیز تلف نشود.
- صاحبان خودرو در صورت نداشتن برچسب معاینه فنی، تنها 7هزار تومان جریمه می‌شوند؛ فکر نمی‌کنید رقم پایین جریمه در عدم مراجعه شهروندان به مراکز معاینه فنی موثر باشد؟
هرچند رقم جریمه هم می‌تواند در این مورد موثر باشد ولی مشکل همان است که گفتم؛ یعنی مردم به سلامتی خود اهمیت نمی‌دهند و با ماشینی که برچسب معاینه فنی ندارد، وارد خیابان‌های شهر می‌شوند که البته امسال پلیس برخورد شدیدی با این موضوع خواهد داشت و سختگیری‌ها در مسافرت‌های عید بیشتر خواهد شد.
- در سطح شهر چه؟ آیا این سختگیری‌ها اعمال خواهد شد؟
به هر حال جریمه که به قوت خود باقی است ولی من خواهشم از صاحبان خودروهایی که معاینه فنی نشده‌اند این است که حداقل وارد هسته مرکزی شهر نشوند تا وضعیت آلودگی از اینکه هست بدتر نشود.