حذف اپلیکیشن‌های ایرانی از گوگل‌پلی، سابقه‌ای طولانی دارد و عمدتا به بهانه تحریم‌های حوزه‌های فناوری از سوی دولت آمریکاست. گزارش‌ها نشان می‌دهد که این بار هم، پای تحریم‌ها در میان است؛ بنابراین اخبار منتشر شده سال گذشته مبنی بر رفع بخشی از تحریم‌های فناوری را باید یک شوخی تلخ تلقی کرد. مجوز معروف به سند GL-D۲ در حالی سال گذشته فعالان اکوسیستم فناوری را امیدوار کرد که نه‌تنها در عمل اتفاقی نیفتاد که اکنون با گذشت زمان شاهد گسترده‌تر شدن دایره تحریم‌ها ازجمله حذف تعدادی از اپ‌های ایرانی از گوگل‌پلی هستیم.
تحریم‌های سابقه‌دار
پاییز سال گذشته، گوگل‌پلی، روبیکا را به دلایل امنیتی در فهرست هشدار خود قرار داد. پس از آن، ایران هم تصمیم گرفت که دسترسی به گوگل‌پلی را مسدود کند. همچنین، تابستان۱۴۰۰ آپارات، فیلیمو، بلد و طاقچه و تابستان۱۴۰۱ هم اپلیکیشن‌های شیپور، شیپورپلاس و آلونک از گوگل‌پلی حذف شدند. حتی در دوره‌ای، اسنپ، تپسی و بله هم از گوگل‌پلی حذف شدند. حالا گزارش‌ها نشان می‌دهد که در دور جدید تحریم‌ها تعدادی دیگر از اپ‌های ایرانی مانند دیجی‌کالا و دیوار هم از دسترس خارج شده‌اند. براساس برخی اطلاعات منتشر شده، این اپ‌ها با استناد به ماده۵۱۶ «توافقنامه توسعه‌دهندگان» صورت گرفته که به تحریم‌های وضع شده از سوی دولت آمریکا اشاره دارد.
بیم و امید کسب‌وکارها
مسدود بودن چند ساله بسیاری از ابزارها مانند google analytics نمونه‌ای از تحریم‌هایی است که بر کسب‌وکارهای ایرانی تحمیل شده. در این میان، بیشترین آسیب متوجه کسب‌وکارهای کوچک می‌شود. این در حالی است که رسانه‌ای شدن یک سند در سال گذشته، باعث امیدواری در میان فعالان حوزه فناوری شد. براساس این سند که موسوم به GL-D۲ است، بخش خصوصی و کاربران از بخش مهمی از تحریم‌ها معاف می‌شدند. اما پس از مدتی، هیچ گزارشی از سوی کاربران و کسب‌وکارهای خصوصی که دال بر رفع تحریم‌ها باشد، دیده یا شنیده نشد. آن بخش از تحریم‌هایی که براساس مجوز GL-D۲ قرار بود لغو شود، شامل بخش‌های مختلفی است. در بند اول به سرویس‌های مبتنی بر اینترنت به‌شکل مستقیم یا غیرمستقیم اشاره می‌شود که بعضی رایگان و برخی دیگر منوط به پرداخت وجه است؛ به‌عنوان مثال، کاربران می‌توانند از خدمات پیام‌رسان، چت، ایمیل، سوشال مدیا، بلاگینگ، پلتفرم‌های همکاری، ویدئو کنفرانس، بازی‌های آنلاین و چند سرویس دیگر استفاده کنند. با این حال، شرکت‌های خصوصی همچنان در انتظار هستند تا سند GL-D۲ شکل عملیاتی پیدا کند.
رفع فیلتر گوگل‌پلی روی میز دولت
دور جدید حذف اپلیکیشن‌های ایرانی به بهانه تحریم در حالی صورت گرفته که طرح رفع فیلتر گوگل‌پلی روی میز دولت قرار دارد. عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات حدود یک‌ماه پیش اعلام کرد که تصمیم در مورد فیلتر و رفع فیلتر گوگل‌پلی در کارگروهی گرفته می‌شود که ۱۳عضو دارد و ما تنها یک عضو آن هستیم. زارع‌پور با این حال نظر تخصصی وزارت ارتباطات را «باز شدن گوگل‌پلی» اعلام و عنوان کرد که در کارگروه مربوطه پیگیر بازگشایی آن هستند. اکنون با اقدام جدید گوگل‌پلی، اگر ایران هم بخواهد
مقابله به مثل کند، بار دیگر مسئله رفع فیلتر از گوگل‌پلی حداقل در آینده نزدیک متصور نخواهد بود.
تنگ‌تر شدن حلقه تحریم
حذف اپ‌های ایرانی از گوگل‌پلی، نشان می‌دهد که نه‌تنها سند GL-D۲ عملیاتی نشده، بلکه شاهد اعمال تحریم‌های بیشتر در حوزه فناوری هستیم. شرایط فعلی می‌تواند فعالان اکوسیستم فناوری را بیش از گذشته تحت فشار قرار دهد. پیش از این هم، گوگل می‌توانست با تشخیص آی‌پی‌های ایران، مانع از نصب اپلیکیشن به وسیله کاربران ایرانی شود. میلاد نوری، کارشناس ارتباطات و فناوری اطلاعات در گفت‌وگو با همشهری، شماره موبایل ثبت شده برای جی‌میل و time zone یا منطقه زمانی دستگاه‌های مختلف کاربر را بخشی از روش‌های شناسایی کاربران می‌داند.
گزارش: عمادالدین قاسمی‌پناه