روزنامه همشهری نوشت: بنا بر آمارهای سازمان بهزیستی، در سال گذشته مشارکت تهرانی‌ها برای پذیرش فرزندان تحت سرپرستی بهزیستی رشد قابل توجهی داشته است. به این بهانه با «فاطمه ارزانیان» معاون اجتماعی بهزیستی استان تهران درباره کم و کیف پدیده فرزندخواندگی در این استان گفت‌وگو کردیم.
مشارکت شهروندان تهرانی برای فرزندپذیری در سال اخیر چقدر بوده است؟
در سال ۱۴۰۱ ما ۵۰۰ فرزند را به خانواده‌ها سپردیم. یعنی فرزندخواندگی در استان تهران در یک سال رشد ۸۰ درصدی داشته و این استان در صدر جدول فرزندخواندگی کشور قرار دارد. در حال حاضر۲ هزار خانواده در استان تهران در نوبت پذیرش فرزند هستند.
تقاضا برای پذیرش چه کودکانی بیشتر است؟
بیشتر خانواده‌ها فرزند دختر زیر ۶ سال می‌خواهند، برای همین زمان انتظارشان طولانی می‌شود. اگر خانواده‌ها فرزند بالای ۶ سال یا فرزند پسر بخواهند، به شرط داشتن شرایط فرزندخواندگی و با گذراندن مراحل قانونی و اداری، می‌توانند در زمان کمتری صاحب فرزند شوند.در این بین هستند خانواده‌هایی که به‌ویژگی ظاهری مثل رنگ چشم یا مو یا ... فرزندی که می‌خواهند بگیرند اهمیت بدهند اما خوشبختانه تعدادشان خیلی کم است و اغلب در گفت‌وگو با کارشناسان ما متقاعد می‌شوند که خواسته‌شان منطقی نیست. سوای این موضوع ما در کمیته فرزندخواندگی تصاویر خانواده متقاضی را با تصاویر بچه‌ها تطبیق می‌دهیم و سعی می‌کنیم بچه‌هایی که شباهت ظاهری بیشتر با متقاضیان داشته باشند را تحویل بدهیم. این را هم اضافه کنم که در موارد بسیاری بچه‌ها بعد از مدتی که به فرزندخواندگی گرفته می‌شوند شباهت بسیاری به والدین جدیدشان پیدا می‌کنند این موضوع را در باشگاه مثبت به‌کرات دیده‌ایم.
باشگاه مثبت یعنی چه؟
باشگاه مثبت، همایشی است که حداقل سالی یک بار برگزار و از خانواده‌های فرزندپذیر دعوت می‌کنیم همراه فرزندانشان شرکت کنند. آنها در این باشگاه با هم آشنا می‌شوند و تجارب‌شان برای فرزندپذیری و مسیری که فرزندخوانده‌های‌شان سپری کرده‌اند را به اشتراک می‌گذارند ما هم سعی می‌کنیم از تجارب آنها بهره ببریم و هر جا نقصی در کار هست برطرف کنیم. این باشگاه هفته گذشته در شیرخوارگاه آمنه برگزار شد.
امکان پذیرش همزمان ۲ فرزند وجود دارد؟
بله در صورتی که آن ۲ فرزند خواهر و برادر،۲ خواهر یا ۲ برادر باشند امکانش هست و اتفاقا تجربه نشان داده خانواده‌هایی که این فرزندان را می‌برند زندگی‌شان خیلی شیرین‌تر می‌شود.
طبق قانون کودکان در چه رنج سنی می‌توانند فرزندخوانده شوند؟
از بدو تولد تا ۱۶ سالگی.
یکی از نگرانی‌های خانواده‌های متقاضی فرزندپذیری برای پذیرش کودکان بدسرپرست، استرداد کودک توسط والدین زیستی است. این اتفاق چقدر رخ می‌دهد؟
طبق قانون اگر خانواده و والدین کودک تقاضای استرداد کودک را داشته باشند، اگر صلاحیت‌شان محرز شود می‌توانند بچه‌شان را ببرند اما به جرات می‌گویم در۱۰ سالی که در استان تهران حدود ۵ هزار کودک در خانواده‌ها پذیرش شدند، به تعداد کمتر از انگشتان یک دست این مورد پیش آمده است.
چه طرح‌هایی در آینده برای بهبود و افزایش فرزندخواندگی دارید؟
طرح امین موقت یا «خانواده میزبان» را داریم که در آن بهزیستی به خانواده‌های دارای صلاحیت، فرزندی را به عنوان مهمان واگذار می‌کند. این کودک به عنوان مهمان، ۶ ماه یا یک سال یا هر زمانی که تمایل داشته باشند پیش خانواده زندگی می‌کند و در صورت تمایل و تایید دوباره صلاحیت خانواده این مدت می‌تواند سال‌ها تمدید شود. با اجرای این طرح ورود فرزندان بهزیستی به خانواده‌ها آسان می‌شود.
چه توصیه‌ای برای خانواده‌های متقاضی فرزندخواندگی دارید؟
قبل از هراقدامی در سایت فرزندخواندگی ملی به نشانی http://adoption.behzisti.net/ بروند و پس از مطالعه اطلاعات مربوط به سامانه، در صورت دارا بودن شرایط درخواست‌شان را در حوزه مربوط به محل سکونتشان بدهند. این سامانه از ابتدای سال ۱۳۹۹و با هدف شفاف‌سازی پروسه فرزندخواندگی ایجاد شد.
بعد از واگذاری فرایند نظارت چطور انجام می‌شود؟
در ۶ ماه اول که کودک به صورت موقت و بدون دست بردن در شناسنامه فردی‌اش به خانواده سپرده شده نظارت توسط کارشناسان و مددکاران ما حضوری و در فواصل کوتاه انجام می‌شود. بعد از آن فاصله‌ها بیشتر می‌شود ولی تا ۱۸ سالگی این روند ادامه دارد. در باشگاه مثبت هم از حال کودک و خانواده مطلع می‌شویم.
وضعیت انصراف از فرزندخواندگی، در تهران چطور است؟
یکی از دردناک‌ترین اتفاقات در فرزندخواندگی همین موضوع است که ممکن است به دلایل مختلف مثل فوت یکی از والدین، طلاق، چالش مالی و ... رخ بدهد. البته گاهی دلایل واهی دارد مثلا موردی در یکی از شهرستان‌ها بود که خانواده بعد از ۱۰ سال بچه را به بهانه دروغگویی به بهزیستی برگرداندند، این در حالی بود که آنها کودک را از نوزادی تحویل گرفته بودند و تربیت خودشان اشتباه بوده که بچه دروغگو بار آمده. سال گذشته حدود ۱۲ مورد پس دادن کودک در تهران داشتیم که حتی یک موردش هم زیاد و بد است. خانواده‌هایی که در روند پذیرش فرزند و بعد از آن ارتباطشان را با مشاوران‌مان قطع نمی‌کنند به این مشکل دچار نمی‌شوند. البته بارها دیده شده که خانواده بعد از تحویل کودک به بهزیستی پشیمان شده و تقاضای برگشت فرزندشان را دارند.
بهزیستی هم فرزند را از خانواده پس می‌گیرد؟
در پروسه نظارت، در صورتی که وضع کودک مخاطره‌آمیز باشد یا بحث کودک آزاری مطرح باشد، بهزیستی ورود می‌کند و کودک را پس می‌گیرد. البته این مورد هم خیلی نادر است.
به نظر می‌رسد با اجرای این طرح ها، فرزندخواندگی افزایش پیدا کند.درست است؟
هر چند در حال حاضر در هر ۳ شیرخوارگاه استان تهران جمعا به اندازه یک شیرخوارگاه کودک داریم ولی با اجرای این گونه طرح‌ها به زودی در شیرخوارگاه‌ها کودکی باقی نمی‌ماند و به زودی جشن شیرخوارگاه بدون فرزند را برگزار خواهیم کرد.