به گزارش همشهری آنلاین، شعله‌های آتش یکی از سراهای بازار را در بر گرفته بود و شدت آتش‌سوزی به حدی بود که ارتش و نیروهای راه‌آهن هم برای مقابله با آن به کمک آتش‌نشانان رفتند. شاید هنوز هم وقتی پای صحبت بازاریان قدیم بنشینید، خاطرات زیادی درباره این آتش‌سوزی گسترده داشته باشند، آن روزها روزنامه‌ها گزارش‌های مفصلی درباره این حادثه منتشر کردند.
فقط ۲۰ دقیقه از نیمه شب بهاری گذشته بود که یکدفعه خبر آتش‌سوزی در بازار تهران به آتش‌نشانی رسید. فردای آن روز روزنامه اطلاعات خبر آتش‌سوزی را این‌طور گزارش کرد: «دیشب در بازار تهران در قسمت سرای ارامنه حریق بی‌سابقه و وحشتناکی روی داد که در ایام اخیر نظیر آن دیده نشده بود. این حریق از ۲۰ دقیقه بعد از نیمه شب شروع شد و تا ساعت چهار صبح هم ادامه داشت».
اولین کسی که خبر آتش‌سوزی را به ماموران آتش‌نشانی رسانده بود، یکی از باربرها بود که شب‌ها را در سرای ارامنه می‌خوابید. «آن مرد که فضل الله نام داشت، در خصوص نحوه شروع آتش‌سوزی گفته بود: نزدیک ساعت ده شب بود که شامم را خوردم و در دالان سرای ارامنه جلوی یکی از حجره‌ها خوابیدم. نزدیک نیمه شب بود که احساس کردم هوا به شدت گرم شده است. دفعتا از خواب پریدم و دیدم که دود زیادی در اطراف پیچیده و دالان آتش گرفته است».
مرد باربر افزوده بود: «چشمم را که باز کردم دیدم کاروانسرا مثل روز روشن شده بود و فکر کردم که دیگر هیچ راه فراری وجود ندارد اما اگر آنجا می‌ماندم کباب می‌شدم. به خاطر همین فورا خودم را از ایوان به پایین پرت کردم و از آن سرا بیرون دویده و با داد و فریاد از پاسبان‌هایی که مشغول گشت‌زدن در آن حوالی بودند طلب کمک کردم. پاسبان هم مراتب را از یک بستنی فروشی که در سبزه میدان واقع شده است به کلانتری به وسیله تلفن اطلاع داد».
حضور ماموران آتش‌نشانی
ماموران آتش‌نشانی زمانی به محل حادثه رسیدند که سرای ارامنه یکپارچه آتش شده بود. اما از همان لحظه تلاش خود را برای خاموش کردن حریق آغاز کردند. رئیس اداره آتش‌نشانی در گفت‌وگو با روزنامه‌ها چنین گفته بود: «ساعت از نیمه شب گذشته بود که از کلانتری اطلاع دادند در سرای ارامنه حریق روی داده است. بلافاصله دسته اول ماشین‌های آتش‌نشانی ما که عبارت از شش کامیون آب مجهز به لوله‌های آب و یک موتور پمپ مخصوص کشیدن آب و یک موتور پمپ مخصوص کشیدن آّب از شیرهای آتش‌نشانی بودند به بازار رفتند».
رئیس اداره آتش‌نشانی که به دلیل وسعت منطقه آتش گرفته شخصا در محل حادثه حضور پیدا کرده بود، در خصوص شدت واقعه چنین اظهار نظر کرده بود: «بدون شک باید بگویم که تاکنون حریقی به این وسعت در تهران روی نداده است. روشنایی نور و شعله حریق به قدری بود که چشم تاب دیدن آن را نداشت و حرارت از فاصله بسیار دور مانع پیشروی به سوی آن منطقه می‌شد. شدت آتش‌سوزی به حدی بود که به سرعت دستور اعزام دسته دوم ماشین‌های آتش‌نشانی هم به محل صادر شد. اما به این نتیجه رسیدم که اگر از ارتش و راه آهن کمک نگیریم، خاموش کردن آتش و جلوگیری از توسعه آن تقریبا غیر مقدور می‌شود».
کمک رسانی نیروهای دیگر
با درخواست رئیس اداره آتش‌نشانی عده‌ای مامور از طرف ارتش و راه آهن برای کمک به خاموش کردن آتش از راه رسیدند. روزنامه اطلاعات در ادامه گزارش خود نوشت: «حریق داخل سرای ارامنه شدید بود و چون مدخل ورودی به محل حادثه تنگ بوده و باد تندی هم می‌وزید باید اول از توسعه آتش به خارج جلوگیری می‌شد تا وزش باد به توسعه آتش کمک نکند. اگر آتش در خارج از آن سرا توسعه می‌یافت ممکن بود سرای حاجب الدوله هم طعمه حریق شود».
غلظت دود ناشی از آتش‌سوزی به حدی بود که حال عده ای از ماموران به شدت بد شد تا حدی که بی‌هوش شدند اما با هر مشقتی که بود بالاخره بعد از گذشت چهار ساعت از وقوع آتش‌سوزی ماموران توانستند این حریق گسترده را مهار کرده و از پیشروی آن در سراهای دیگر جلوگیری کنند.
علت وقوع حریق
در داخل سرای ارامنه ۶۰ دکان وجود داشت که بیشتر آنها مغازه‌هایی بودند که پارچه ابریشمی و پشمی می‌فروختند. تعدادی از مغازه‌ها هم خیاطی‌هایی بودند که همیشه مقدار زیادی پارچه یا لباس آماده در داخل آنها وجود داشت. به این‌ترتیب بخش اعظم محتویات آن قسمت را پارچه‌های مختلف تشکیل می‌دادند و همین باعث شد که آتش به وجود آمده خیلی زود شعله ور شود و همه جا را در بر بگیرد.
روزنامه اطلاعات در توضیح علت حریق نوشت: «به گفته یکی از مقام‌های مطلع، مهم‌ترین مطلبی‌که در این حادثه به نظر می‌رسد؛ کانون حریق است. به طوری که از ظواهر امر پیداست، این حریق یک امر اتفاقی نیست و کانون حریق نیز از نقطه مخصوصی نبوده است. زیرا سرعت توسعه حریق به حدی بود که بعید به نظر می‌رسد از یک کانون باشد».
همین فرضیه باعث شد که مسؤولان قضایی تعدادی از افراد را که به نظرشان مشکوک می‌رسیدند بازداشت کرده و به اداره آگاهی ببرند. اما در نهایت به دلیل اینکه مدرک معتبری برعلیه هیچ کدام از آنها وجود نداشت و حتی ثابت شد که متهمان در زمان وقوع آتش‌سوزی در خانه‌هایشان بوده‌اند؛ آنها آزاد شدند.
خسارات وارد شده
روزنامه اطلاعات در خصوص خسارت وارد شده به مغازه‌های سرای ارامنه نوشت: «درباره اینکه چه مبلغ خسارت از این آتش‌سوزی وارد شده است، هنوز هیچ اطلاعی در دست نیست ولی یک مقام مطلع می‌گفت که تقریبا تمام مغازه‌های آن منطقه در اثر آتش‌سوزی از بین رفته. اجناس داخل مغازه‌ها کاملا از بین رفتند و با اینکه ماموران آتش را خاموش کردند تا نزدیک‌های ظهر چون پارچه‌ها به حال نیمه سوخته باقی مانده بودند، باز گاه به گاه آتش‌سوزی مختصری راه می‌افتاد و از سقف‌های بازار دود بلند می‌شد».
بعد از اینکه آتش به کلی خاموش شد، مدیر کل شهرداری در مورد میزان خسارت‌ها به روزنامه اطلاعات گفت: «این حریق حادثه تاسف‌باری است که در آن مبالغ هنگفتی کالا دستخوش شعله‌ها شد. خسارت وارد شده بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان تخمین زده می‌شود».