همشهری آنلاین - گروه سیاسی: با گذشت بیش از یک ماه از وعده وزارت امور خارجه مبنی بر سفر یک هیات ایرانی به افغانستان برای پیگیری موضوع انتقال آب رودخانه هیرمند به ایران، تاکنون گزارشی درباره علت توقف یا تاخیر این سفر منتشر نشده است.
گفت وگوی همشهری آنلاین با محمود عباس‌زاده مشکینی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در این باره را بخوانید.
مقامات دولتی از اعزام هیات ایرانی به افغانستان برای پیگیری حقابه تالاب هامون سخن می‌گفتند. موضوع با مذاکره و رفت‌وآمد قابل حل است؟
واقعیت مسائل بین‌المللی این است که گرفتن حقابه ایران افغانستان به همان سختی است که آنها بخواهند از ما نفت بگیرند. افغانستان نمی‌خواهد آب هیرمند را به ما بدهد. این حرف‌ها و طرح چنین شعارهایی از سوی وزارت امور خارجه موجه نیست و بدون مبنا و حساب و کتاب رسانه‌ها را درگیر این مسائل کرده‌اند. یک نفر حرفی می‌زند که عملی نیست و این حرف روی دست می‌ماند.
براساس معاهده هیرمند ایران چه اقداماتی می‌تواند انجام دهد؟
ضمانت اجرایی همین معاهده‌ای که شما می‌گویید چیست؟
در متن معاهده ضمانت اجرایی دیده نمی‌شود.
درست است. ضمانت اجرایی ندارد. اصل سخن نیز همین است که نمی‌توان پیگیری قطعی و جدی کرد.
البته قابلیت تشکیل یک دیوان داوری و بعد هیات داوری وجود دارد.
چند نکته وجود دارد. اولا با توسعه جوامع، ساحت اقتصاد، محیط زیست، خدمات، بهداشت، صنعت، ارتباطات و افزایش نیازهای متعدد انسان و نیاز بشر در ساحت استفاده بیشتر از آب، چون منابع موجود محدود است، ایران را با چالش‌هایی مواجه کرده است. ما در حوزه آب با چالش‌هایی روبرو هستیم و این چالش‌ها روزبه‌روز بیشتر خواهد شد. ایران کشور کم‌آبی است و ما به‌جای تمرکز بر مساله افغانستان باید در مدیریت آب با منشا داخلی خودمان تدبیر عالمانه داشته باشیم که تا به‌حال نداشته‌ایم.
یعنی فکر راهکارهای جایگزین باشیم؟
بله. دولت باید روی حفظ آب‌های سرزمینی موجود کشورمان، استفاده از آب دریا، استفاده از تکنولوژی روز در شیرین کردن آب دریاها و کم استفاده کردن از منابع آب زیرزمینی و استفاده از آخرین تکنولوژی‌های مدیریت آب تمرکز داشته باشد.
یعنی کلا پرونده آب رودخانه هیرمند کنار گذاشته شود؟
خیر. منظور این نیست. وارد کردن آب از کشورهای دیگر امر درستی است. ما باید تلاش کنیم تعهداتی که کشورهای همسایه در این زمینه دارند و اسنادش هم موجود است را با گفت‌وگو حل کنیم. کشورها از مناظر مختلف به یکدیگر نیاز دارند. افغانستان به دریا راه ندارد و برای ارتباط با دریای آزاد و رفت‌وآمد به کشوری مانند ما نیاز دارد. چندین میلیون افغانی در کشور ما زندگی می‌کنند. جمهوری اسلامی ایران در زمستان‌ها بزرگترین، اولین و جدی‌ترین یار افغانستان در زمینه تامین انرژی، بنزین و گازوئیل بوده است. ایران در کنار مردم افغانستان بوده است. ما باید با شیوه‌های دیپلماتیک خواستار انجام تعهدات افغانستان در زمینه آب به ایران شویم.
آب هیرمند و هامون قابلیت پیگیری بین‌المللی ندارد؟
خیر. ما در مناسبات و اسناد بین‌المللی، پروتکل‌هایی که مناسبات آب را حل کند، نداریم. دادگاهی که بخواهد درباره اختلافات آب نظر دهد نداریم. اسناد بین‌المللی که کشورها در نقل و انتقال آب به آن ملتزم باشند نداریم. ما باید به سمت‌وسوی تهیه مناسبات روز و علمی در حوزه آب باشیم. در دنیا خلا پروتکل‌ها و کنوانسیون‌هایی که مناسبات حاکم بر آب، توزیع آب و استفاده درست از آب را حل کند وجود ندارد.
به‌عنوان مثال ترکیه جلوی رودخانه دجله و فرات سدهای ۴۰میلیارد مترمکعبی ایجاد کرده است. از وقتی که این اتفاق افتاده است، عراق خشک شده است. خشکی عراق باعث نفوذ گرد و خاک به داخل ایران هم شده است. گاهی وقت‌ها کشور تا مرکز درگیر گرد و خاک است. ترکیه آبراه‌هایی که به رودخانه ارس می‌ریزد را نیز مهار کرده است. رودخانه ارس ما نیز در آینده دچار مشکل خواهد بود. ترکیه هم برنامه دارد و می‌گوید خاک خودم است و آب هم برای خودم است. یک مناسبات دارای ضمانت اجرایی وجود ندارد.
راه‌حل‌های منطقه‌ای حل آب را در چه می‌دانید؟
ما باید برای تعیین تکلیف آب در دنیا با کشورهای مختلف در سازمان ملل و سایر سازمان‌ها گفت‌وگو کنیم. به‌عنوان مثال اگر ترکیه جلوی آب را می‌گیرد، مطالبه شود که چنانچه سدهای ترکیه شکسته شود و بغداد را آب ببرد، چه کسی پاسخگوست؟ اگر سیل و آب اضافه کشورها منجر به خرابی در کشورهای دیگر شود، آیا در حالت عادی باید از تشنگی بمیرند؟ اگر سیل آمد خسارت را باید کشور دارای حقابه از آن منابع آبی بدهد؟ اینجاست که نمایندگی‌های کشورها باید در سازمان ملل روی این موضوع کار درست و حسابی انجام دهند. کشورها باید اندیشه جهانی کنند و محلی عمل کنند؛ چاره این است.