صابون مراغه چندان سن و سالی ندارد اما خیلی زود سنتی شد و در میان شویندههای رنگارنگ و خوشعطر روز گمشده طوری که خیلی از امروزیها حتی نامش را هم نشنیدهاند.
همشهری آنلاین، تاریخچه تولید این صابون در مراغه معلوم نیست، عدهای تاریخش را با ساخت حمامهای دوره صفوی در این شهر همزمان میدانند و عدهای هم مثل سازندگان امروزیاش تاریخ ابداع آن را به ۱۵۰ سال قبل مربوط میدانند، اما فعلا مستندی وجود ندارد که نشان دهد تاریخ ساخت این صابون از صد سال عقبتر برود؛ یعنی به زمانی که برداشت مادهای به نام «شُوران» در دریاچه ارومیه آغاز شد و صنعتگران محلی به خاصیت قلیایی آن برای تولید صابون پی بردند.
استادکار با سابقه کارگاه با چنان دقتی صابونها را برش میدهد که انگار مشغول انجام عمل جراحی است. این صابونهای سفید، رنگ نارنجی ندارند و رنگ طبیعی خودشان را دارند؛ رنگ پی و چربیحیوانی.روی چوبهای عمودی تختهای حیاط ، صابونهای مرطوب را افقی و به موازات هم دراز میکنند تا در مقابل نور خورشید خشک شوند. در سرمای هوا که خورشید توان خشک کردن صابونها را ندارد، صابونها در گرمخانه خشک میشوند.وسیلهای که در دست استادکار است، چکش نیست، اشتباه نکنید. آنطرف این وسیله چکش مانند مهر کارگاه صابونسازی صدر مراغه حک شده. سالهاست که یک قرارداد نانوشته میان تولیدکننده و مشتری صابونهای این کارخانه برقرار است که صابونهایی که روغن نارگیل در ساختشان به کار رفته مهر بزرگ صدر را روی تنشان دارند.هنوز چوبک و گل سرشور برای مردم خاطره نشده بود که صابون مراغه به بازار شهرهای بزرگ رسید و جای شویندههای سنتی را گرفت.کارگر کارگاه شیر لوله قطور صابون را باز کرده تا صابون داغ روی سکو بلغزد و آرام آرام روی هم انباشته شود.سطح اطراف سکو را کمی بلندتر ساختهاند تا کارگرها بتوانند راحت دور استخرچه راه بروند. او میگوید که این لحظه خطرناکترین مرحله صابونسازی است و اگر پای کارگری لیز بخورد، صابون جوشان تنش را حتما می سوزاند.کارگران کارگاه صابون سازی بعد از آنکه صابون کف سکو را به قطعات بزرگ تقسيم كردند، باید آن را در قطعی به اندازه صابونهای معمولی برش بدهند. گاهی در گرمخانه صابونها راکوچکتر میکنند و گاهی همینجا صابونها را میبرند.تا صابونها به این مرحله یعنی بستهبندی برسند، چندین روز طیشده.صابونها که خشک شد، آنها را با فرچه پاک میکنند و بعد در بستههای چهار یا پنجتایی بستهبندی میکنند.اصلا باور آدم نمیشود که این زمین نارنجی همه صابون مراغه است، بیشتر به یک زمین اسکیت شباهت دارد تا یک استخرچه که داخلش را صابون مایع پر کرده باشد. بعد از آنکه صابون مایع وارد استخرچه یا به قول خودشان سکو شد با شمشه (خطکش بزرگ فلزی) و کاردک سطح صابون را علامت میزنند و بعد آن را به ده قطعه بزرگ که عرضش 56سانتیمتر است، برش می دهند.