همشهری آنلاین: تحقیقات پژوهشگران ثابت کرده است که برنامه‌های آموزشی تلویزیون که کودکان در دوران پیش‌دبستانی از آن استفاده می‌کنند، باعث موفقیت و رشد و شکوفایی آن‌ها در بزرگ‌سالی می‌شود؛ اما سؤالی که اینجا مطرح می‌شود این است که چند درصد از کودکان پای برنامه‌های آموزشی و برنامه‌های مخصوص سن و سالشان می‌نشینند و این محیط امن آموزشی چقدر می‌تواند ایمن باقی بماند؟ اگر از تلویزیون بد استفاده شود، این جعبه‌ی جادو می‌تواند به‌راحتی کودکان را با تصاویر و فیلم‌هایی روبه‌رو کند که باعث بروز آسیب‌های روانی قابل‌ملاحظه‌ای‌شوند.
آسیب‌های روانی‌ای که تا دوره‌ی بزرگ‌سالی هم حضور آن‌ها قابل ردیابی است و هیچ‌وقت فراموش نمی‌شود؛ اینجاست که ضرورت حضور پررنگ پدر و مادر کاملاً احساس می‌شود. جایی که باید کنترل تلویزیون و کودک را دستشان بگیرند تا فرزندشان متناسب با سنش، برنامه‌های مخصوص خود را تماشا کند،
نه اینکه پای ثابت همه‌ی فیلم‌ها و سریال‌های مخصوص بزرگ‌سالان باشد.
کودکان در دهه‌ی اول زندگی‌شان هر چیزی را که می‌بینند یا می‌شنوند، به‌خوبی در ذهن خود ثبت می‌کنند. به همین دلیل تماشای فیلم‌هایی با خشونت زیاد می‌تواند برای همیشه در خاطر کودک بماند. تماشای صحنه‌هایی با درصد خشونت بالا و رفتارهای بی‌پروا و پرخاشگرانه باعث به وجود آمدن نوعی تفکر معیوب و عوامل استرس‌زا در کودکان می‌شود.
کارشناسان معتقدند کودکانی که پای ثابت تماشای فیلم‌های خشن و ترسناک و پر از صحنه‌های خون و خونریزی هستند، نسبت به کودکانی که هیچ‌وقت این فیلم‌ها را تماشا نمی‌کنند، پاسخ عاطفی پایین‌تری دارند و احتمال بیشتری وجود دارد که از صحنه‌های خشن فیلم تقلید کنند و رفتارهای خشونت‌آمیز از خود نشان بدهند. آکادمی اطفال آمریکا در تحقیقاتی به این نتیجه رسیده است که قرار گرفتن در معرض خشونت رسانه‌ها و فیلم‌ها باعث افزایش رفتار پرخاشگرانه در کودکان می‌شود و کم‌کم کودکان به خشونت عادت می‌کنند و این موضوع باعث می‌شود در مراحل بعدی زندگی هم خشونت بخشی از وجودشان و یک رفتار طبیعی و عادی برای آن‌ها باشد.
در حادثه‌ی کلمباین (حادثه‌ی تیراندازی که در ۲۰ آوریل ۱۹۹۹ در دبیرستان کلمباین، واقع در شهر کلمباین که یک منطقه غیرصنعتی در جفرسون‌کانتی ایالت کلرادو است، اتفاق افتاد) دو مرد جوان که عامل این تیراندازی بودند، گفتند ساعت‌های زیادی را پای بازی‌های ویدئویی خشن و تماشای فیلم‌های اکشن و ترسناک گذرانده‌اند. همچنین این محققان میگویند تماشای اعمال خشونت‌آمیز به‌طور مستمر در کودکان پسر دیده می‌شود. به این دلیل که بیشتر مردان هستند که در فیلم‌ها و بازی‌های ویدئویی مرتکب اعمال خشونت‌آمیز، دزدی، زدوخورد و سرقت از بانک و ... می‌شوند. این‌گونه کودکان بدون اینکه با عواقب آن آشنا شوند، به‌مرور با این اعمال خو می‌گیرند تا جایی که دیگر این رفتار برایشان عادی می‌شود.
این ترس باقی می‌ماند
دکتر جوان کنتر (joanne cantor) محقق و روان‌شناس و نویسنده‌ی کتاب «مامان من می‌ترسم» درباره‌ی تأثیر فیلم‌های ترسناک و آسیب‌هایی که دیدن آن‌ها در پی دارد، از دانشجویانش خواست هرکدام گزارش‌های کوتاهی درباره‌ی هر چیزی که در تلویزیون باعث ترسشان شده، بنویسند. او می‌گوید وقتی این گزارش‌ها را خوانده، در برابر یک حقیقت تکان‌دهنده قرارگرفته است؛ اینکه تقریباً همه دانشجویان توانسته بودند ماجرایی را که آن‌ها را تحت تأثیر شدید روانی قرار داده، به یاد بیاورند.
سؤال این بود: «آیا تابه‌حال از یک برنامه‌ی تلویزیونی یا یک فیلم سینمایی ترسیده‌اید که بعد از پایان آن، ترس همچنان در وجودتان باقی‌مانده باشد؟» از بین ۱۰۳ دانشجویی که به این سؤال جواب داده بودند، ۹۶ نفر وحشت ناشی از یک فیلم یا نمایش تلویزیونی خود را به شفافیت هرچه‌تمام‌تر توضیح داده بودند. مثلاً یکی از دانشجوها درباره‌ی یکی از فیلم‌ها و تأثیر بلندمدت آن بر خود، توضیح داد: «بعد از تماشای فیلم «آرواره‌ها» تا یک هفته کابوس می‌دیدم.
احساس می‌کردم در یک تله بدون راه فرار گیرکرده‌ام و کوسه‌ها دور من شنا می‌کنند. هنوز هم گاهی آن کابوس را می‌بینم. این فیلم فقط شب‌ها مرا آزار نمی‌داد، از آن روز تابه‌حال از اینکه به اقیانوس و حتی دریاچه نگاه کنم، وحشت دارم. می‌ترسم که مبادا کوسه‌ای آنجا باشد.
حالا دیگر لذت تماشای دریا و اقیانوس و ساحل را از دست داده‌ام و این ترس همیشه با من است.» کنتر از ترس باقی‌مانده در صدای دانشجوها هم شگفت‌زده شده و توضیح می‌دهد: «وقتی دانشجویان در بحث‌های کلاسی درباره‌ی این تجربه‌ها صحبت می‌کردند، باقی‌مانده ترس را می‌شد در صدای آن‌ها پیدا کرد.» بعد از این تحقیقات، دکتر کنتر به این نتیجه رسید که یک‌چهارم دانشجویانی که در کودکی فیلم‌های ترسناک و خشن تماشا کرده‌اند، هنوز ته‌مانده‌ی ترس ناشی از این تصاویر وحشت‌زا را احساس می‌کنند.
می‌ترسند چون کودک هستند
دکتر کنتر معتقد است کودکان زمان زیادی برای فرق گذاشتن بین خیال و واقعیت نیاز دارند. برای یک کودک خردسال تفکیک این موضوع که چه چیزی ساختگی و چه چیزی غیرساختگی است، خیلی راحت نیست. به همین دلیل خیلی از پدر و مادرها تصور می‌کنند با گفتن این موضوع که این داستان یا فیلم واقعی نیست، می‌توانند به او کمک کنند تا بر ترسش غلبه کند؛ حقیقت این است که این توضیح معمولاً برای کودکان اطمینان‌بخش نیست. این استاد دانشگاه می‌گوید: در یک آزمایش، به دو گروه سنی کودکان پیش از دبستان و کودکان ۹ تا ۱۱ ساله فیلم جادوگر شهر زمرد را نشان دادیم.
قبل از نمایش هم به هر دو گروه گفتیم که داستان فیلم ساختگی است و واقعیت ندارد، اما این توضیح هیچ کمکی نکرد تا کودکان پیش‌دبستانی نترسند و حس کنند که داستان واقعی نیست، درصورتی‌که کودکان ۹ تا ۱۱ ساله خیلی خوب دریافتند که داستان ساختگی است.
اینکه به خود بگویید این تصویر واقعیت ندارد، راه و روشی مفید برای کاهش ترس است اما این روش برای کودکان بزرگ‌تر از سن پیش‌دبستانی مؤثر است نه کودکان کم سن و سال‌تر؛ یعنی روش‌های شفاهی به این دلیل روی کودکان خردسال تأثیر ندارد که کودکان خردسال کاملاً متوجه تصاویر ظاهری و چیزهایی می‌شوند که به‌آسانی قابل‌درک است و اینکه آن‌ها توان استفاده از افکار انتزاعی برای چیرگی بر تصاویر ترسناک را ندارند.
چگونه آرام می‌گیرند؟
روشی که بر کودکان خردسال تأثیر می‌گذارد، بیان واژه‌ها یا عملیات پیچیده‌ی ذهنی نیست. به‌آرامی صحبت کردن، نوازش کردن و در آغوش گرفتن، به کودکان آرامش می‌دهد. همان کودکانی که می‌گفتند، بیان جمله‌ی توضیحی «این تصاویر واقعی نیست» هیچ کمکی برای کم کردن ترسشان نمی‌کند، توضیح دادند وقتی از تماشای فیلمی می‌ترسند، خوردن یک خوراکی یا در آغوش گرفته شدن توسط پدر یا مادر و لمس کردن اسباب‌بازی به آرامش آن‌ها کمک می‌کند. موضوعی که این پژوهش مطرح می‌کند، این است که با دادن یک لیوان آب و در برگرفتن کودک و لمس فیزیکی، بهترین کمک برای انحراف ذهن او از موضوع فیلم ترسناک است. عامل ترس یعنی تلویزیون را خاموش کنید و کودک را از آن فضا بیرون بیاورید. حافظه‌ی تصویری کودکان ممکن است بارها و بارها تصاویر ترسناک را به یاد بیاورد، بنابراین بهتر است در چنین مواقعی او را با چیز دیگری سرگرم کنید.
به دلیل ظرفیت پایین مغز کودکان، به خاطر سپردن صحنه‌های ترسناک درحالی‌که ذهن بر فعالیت دیگری تمرکز می‌کند، دشوارتر است.
نکاتی که باید درباره درجه‌بندی فیلم‌ها بدانید
«MPAA» انجمنی است که قوانین درجه‌بندی‌های سینما، تئاتر و تلویزیون را از سال ۱۹۶۸ تدوین می‌کند و آن را به‌صورت بخش‌نامه به کمپانی‌های فیلم‌سازی و سایر مراکز تولیدی آثار هنری می‌فرستد.
G مخفف «General Audience» به معنی تماشاگران عمومی است؛ یعنی همه سنین می‌توانند این فیلم را ببینند.
PG مخفف «Parental Guidance» به معنی تصمیم‌گیری با والدین است که تشخیص دهند دیدن فیلم یا اثر هنری مذکور مناسب کودکان محسوب می‌شود یا خیر.
PG-۱۳ مخفف «Parents Strongly Cautioned» به معنی تذکر قاطع به والدین است که بعضی موارد در فیلم مذکور برای بچه‌های زیر ۱۳ سال نامناسب است و باید نسبت به اجازه دادن به بچه‌های جوان‌ترشان برای دیدن این فیلم‌ها دقت کنند.
R مخفف «Restricted-Under ۱۷» یعنی بچه‌های زیر ۱۷ سال باید با والدین خود همراه باشند یا شخص بزرگ‌تری سرپرست آن‌ها باشد و به این معنی است که هیئت تشخیص داده است که فیلم موردنظر، بیشتر مناسب بزرگ‌سالان است و والدین بیشتر از فرزندانشان ترغیب می‌شوند که این فیلم‌ها را ببینند.
NC-۱۷ مخفف «No One ۱۷ and Under Admitted» است. به این معنی که هیچ شخص ۱۷ سال و زیر ۱۷ سال نباید این نوع فیلم‌ها را تماشا کند.