همشهری- زهرا رفیعی: تبخیر در این تابستان بسیار شدید است و ممکن است شرایط دریاچه ارومیه تا پاییز از این هم بدتر شود اما از اواسط پاییز بارندگی‌ها مجدداً آغاز شده، تبخیر کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه دریاچه خشک نخواهد شد. این جملات امیدبخش را معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست می دهد و می‌گوید: دریاچه ارومیه هنوز حدود ۹۶۰ میلیون مترمکعب آب داشته و این مقدار آب در ۴۰۸ کیلومتر از مساحت دریاچه وجود دارد لذا این امید را داریم که دریاچه به شرایط خوبی بازگردد. تبخیر در این تابستان بسیار شدید است و ممکن است شرایط دریاچه تا پاییز از این هم بدتر شود اما از اواسط پاییز بارندگی‌ها مجدداً آغاز شده، تبخیر کاهش پیدا می‌کند و دریاچه مجدداً آبگیری می‌شود. در نتیجه دریاچه خشک نخواهد شد.
مجتبی ذوالجودی؛ معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست: همزمان با تشدید گرمای جهانی کشور ما نیز تحت تأثیر گرمای بی‌سابقه در سال ۲۰۲۳ قرار گرفته و تحت تأثیر تابش خورشید، تبخیر آب‌های سطحی شدت گرفته است. افزایش تبخیر باعث شرایط نابه‌سامان دریاچه‌ها و تالاب‌های کشور شده و اکثر آنها حال و روز خوبی ندارند. آبگیری دریاچه ارومیه در سال آبی جاری مجموعاً ۸۵۰ میلیون مترمکعب بوده که حدود ۱۶۰ میلیون مترمکعب آن از سد کانی سیب، ۳۶۹ میلیون مترمکعب از سدهای داخل حوضه آبریز دریاچه ارومیه، به ویژه سد شهید کاظمی بوکان رهاسازی شده است. امسال گرمای بسیار شدیدی را تجربه می‌کنیم و افزایش شدید تبخیر باعث شده تا بر اساس آمار وزارت نیرو از ۱۰ خرداد تاکنون تراز دریاچه ارومیه حدود ۲۴ سانتی‌متر کاهش پیدا کند. هیچکس منکر بحران دریاچه ارومیه نیست و باید به این بحران پرداخته شود. اما جملاتی مانند مرگ دریاچه ارومیه که مطرح می‌شود به هیچ وجه درست نیست؛ ما در حال پشت سر گذاشتن یک تابستان خشک هستیم و به همین دلیل است که تصاویر ماهواره‌ای دریاچه نیز نگران‌کننده هستند اما با عبور از این تابستان سخت، دریاچه ارومیه جان دوباره‌ای می‌گیرد. پیش‌بینی‌های بلند مدتی اقلیمی که البته تا ۶۵ درصد درست هستند، نیز پیش‌بینی می‌کند که بارندگی در حوضه آبخیز دریاچه ارومیه افزایش پیدا خواهد کرد. عملکرد ما در دهه‌های گذشته در بحث مدیریت آب و افزایش بی‌رویه سطوح کشاورزی، در کنار تعدد چاه‌های مجاز و غیرمجاز در حوضه آبریز ارومیه حفر شده، نشان می‌دهد که ما اشتباه کرده‌ایم و باید تا دیر نشده، اشتباهات گذشته را جبران کنیم. جبران کردن این اشتباهات زمان‌بر است.
مقدار ورودی آب دریاچه ارومیه را افزایش می‌دهیم
علی سلاجقه رئیس سازمان محیط زیست: یک میلیارد مترمکعب آب در دریاچه ارومیه است که تراز مناسبی به‌شمار می رود البته باید هرچه سریع‌تر تقویتش کنیم که از حق آبه دو سد کانی‌سیب و شهید کاظمی این کار حتما انجام خواهد شد. این دولت اقدامات متعددی برای تداوم روند احیای دریاچه ارومیه، از جمله تشکیل کارگروه نجات ملی دریاچه ارومیه را انجام داده است. دولت سیزدهم توانسته مهم‌ترین طرح ستاد احیا یعنی طرح انتقال «کانی‌سیب» به دریاچه ارومیه را به مرحله بهره‌برداری برساند. وضعیت خیلی روبه رشد است حتی تالاب های اقماری نیز امسال برای اولین بار آب گیری شد و حیات وحش منطقه بازگشته‌اند.
دلایل خشکیدگی دریاچه ارومیه
اولین و اصلی‌ترین دلیل خشک دریاچه ارومیه درهمه سال‌ها افزایش سطح زیر کشت است. اگر سری به این حوضه آبریز بزنید هیچ زمینی را نمی‌بینید که در آن محصولی کاشته نشده است. چند سالی است که حتی زمین های شیب‌دار نیز زیر کشت محصولاتی مانند گندم و چغندر و ... رفته است. از آسمان که به این منطقه نگاه کنید، پر است از استخرهایی که برای آبیاری زمین های کشاورزی و دیم ذخبره شده است. افزایش سطح زیر کشت با روش‌های کشاورزی غیر پایدار، وخامت وضعیت دریاچه را شدیدتر کرده است. کشاورزی هنوز به صورت غرقابی صورت می‌گیرد و طرح‌های آبیاری قطره‌ای و تجمیعی که از اصلی‌ترین برنامه‌های اولیه ستاد احیای دریاچه ارومیه است در مناطق محدودی اجرایی شد. آنچنان که مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست بارها گفته‌اند: باید به دنبال معیشت جایگزین برای کشاورزان، باغداران و افراد بهره‌بردار باشیم تا حقی از کسی ضایع نشود. تا زمانی که مدیریت منابع آب، اصلاح الگوی کشت و پلمب چاه‌های کشاورزی انجام نشود، نمی‌توانیم ادعای احیای دریاچه ارومیه را داشته باشیم. به گفته ذوالجودی معاون محیط دریایی سازمان حفاظت محیط زیست در همین مسیر کانال کانی سیب نیز کشاورزان پمپ گذاشته تا آب بردارند. دوستان ما در محیط زیست استان این‌ها را چک می‌کنند اما این کار وظیفه ما نیست و باید از وزارت نیرو پیگیری شود. بر اساس قانون این وزارتخانه باید حقابه تالاب را پای تالاب تحویل دهد تا امکان برداشت حقابه وجود نداشته باشد و مطالبه ما از وزارت نیرو نیز در همین خصوص است.
آیا دریاچه امکان احیا دارد؟
در تمام سال‌هایی که بودجه‌های چند هزار میلیاردی برای دریاچه اختصاص یافت اکثریت متخصصان به مانند متولیان دولتی در دستگاه‌های اجرایی در مورد امکان‌پذیر بودن احیای دریاچه متفق القول بودند. اما همگی تحقق آن را مشروط به تصویب به موقع بودجه‌ها، راه‌اندازی همزمان پروژه‌ها و همکاری مردم می‌دانستند. اگر فاز دو و ۳ پروژه تونل انتقال آب حوضه آبریز زاب کامل شود و از آب بدست آمده برای توسعه اراضی استفاده نشود، اگر تصفیه خانه‌های ۱۷ شهر اطراف دریاچه ارومیه راه‌اندازی و پساب شهرها قابلیت انتقال به دریاچه داشته باشد، اگر روش‌های کشاورزی تغییر کرده و بهره‌وری اولویت بیشتری از توسعه سطح زیرکشت بیابد، اگر کشاورزان با محدودیت منابع آبی از سر دهنه‌ها و شبکه‌های آبیاری پایاب سدها سراغ چاه‌های غیر مجاز نروند می‌توان امید داشت که روزی دریاچه ارومیه به حقابه ۳.۴ میلیارد متر مکعبی خود در سال برسد و حیات وحش دوباره به این دریاچه بازگردند.
| سال |
سطح (کیلومتر مربع) |
حجم |
| ۱۳۹۸ |
۳۱۳۳ |
۴.۸ میلیارد متر مکعب |
| ۱۳۹۲ |
۲۳۹۰ |
۲.۲۳ میلیارد متر مکعب |
| ۱۴۰۲ |
۵۰۰ |
۵۰۰ میلیون متر مکعب |
حقابه دریاچه ارومیه: ۳.۴ میلیارد متر مکعب در سال
حقابه ۱۴۰۲-۱۴۰۱ : ۸۵۰ میلیون متر مکعب
حقابه ۱۴۰۱-۱۴۰۰: ۱.۱ میلیارد متر مکعب
حقابه تامین شده از تونل انتقال آب زاب در سال ۱۴۰۲-۱۴۰۱: ۱۵۰ میلیون متر مکعب
حداکثر ظرفیت پیش‌بینی شده برای انتقال آب از تونل زاب: ۶۰۰ میلیون متر مکعب
در این‌باره بیشتر بخوانید: