همشهری- زهرا رفیعی: بر اساس آخرین برآورد، تنها ۴ درصد از حقابه ایران از هیرمند راهی چاه‌نیمه‌ها شده است.
حکومت طالبان در همه مکاتبات و مکالمات با مقامات ایران اعلام کرده بود که به تعهدات بین‌المللی و رویه‌های پیشین در تامین حقابه‌ها متعهد است ولی آنها به گونه‌ای عمل کرده‌اند که کم‌آبی نه تنها محیط زیست که حیات شهروندان ایرانی را نیز تحت تاثیر قرار داده است. اما از حقابه‌های ۸۲۰ میلیون متر مکعبی هیرمند فقط ۲۷ و از حقابه ۸۴۰ میلیون متر مکعبی هریرود ۱۵ میلیون متر مکعب پرداخت کرده است.
این دو حوضه آبریز بخش‌های وسیعی از ایران را تحت پوشش خود قرار می‌دهند و هر قطره از حقابه مرزی ایران حیات انسان و طبیعت را در پایین دست تحت تاثیر می‌گذارد. در هفته‌های اخیر مردم شهرستان‌های زابل، زهک، هامون، هیرمند و نیمروز در شمال سیستان و بلوچستان در اعتراض به عدم تحقق حق‌آبه هامون و هیرمند از جانب کشور افغانستان تظاهرات کردند. آنها با شعارهایی قبیل «حق‌آبه حق ماست»، «نجات تالاب هامون، مطالبه حیاتی»، «اصلاح بند کمال‌خان پیام مردم سیستان» و «حق‌آبه سیستان، آزمون دولتمردان»، خواستار مطالبه جدی حق‌آبه توسط مسئولان از کشور افغانستان و رسیدگی به موضوع گردو غبار در پی وقوع بادهای ۱۲۰ روزه شدند.
در بخشی از بیانیه پایانی تظاهر کنندگان آمده است: بیش از دو ماه از اخطار رئیس جمهور به حکومت افغانستان می‌گذرد و با وجود مطالبه مردم و کارشناسان منطقه در مورد اصلاح سازه "کمال‌خان"، تاکنون هیچ‌گونه اقدامی در این زمینه انجام نشده است. در صورت عدم اصلاح این سازه و تکرار انحراف آب از بستر اصلی رودخانه هیرمند و تالاب بین‌المللی هامون که مصداق بارز نقض قوانین بین‌المللی و زیست محیطی است، ضرورت دارد برای حفظ منافع دو ملت ایران و افغانستان در روابط با طالبان تجدیدنظر شود.
تحقق ۱.۷۶ درصد از حقابه هریرود
علی سلاجقه، رییس سازمان حفاظت محیط زیست: با وجود اینکه حاکمان افغانستان از قبول داشتن معاهده رهاسازی آب هیرمند حرف می‌زنند اما در عمل به جای ۸۲۰ میلیون متر مکعب حقابه ایران از این رود، فقط ۱۵ میلیون متر مکعب آب رهاسازی کرده اند. از هیات حاکمه افغانستان چند بار درخواست برگزاری نشست کرده ایم که قبول نکردند. وزیر نیرو از طرف دولت ماموریت یافت پیگیری‌های لازم را برای دریافت حقابه ایران از رود هیرمند انجام دهد. بازدید از سد هنوز انجام نشده است اما کارشناسان ما اعلام کردند که این آب به مقدار کافی در حوزه‌های آبخیز وجود دارد. طرف مقابل باید به خواسته‌های جمهوری اسلامی ایران وفق معاهده عمل کند.
تحقق ۴ درصد از حقابه هیرمند
حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه رئیس‌جمهور در امور افغانستان: یکی از اولویت‌های دستگاه دیپلماسی کشور موضوع اجرایی کردن حق‌آبه هیرمند بر اساس معاهده ۱۳۵۱ هجری شمسی است، این یک معاهده بین‌المللی است و در چارچوب آن باید در سال آبی به‌میزان ۸۲۰ میلیون مترمکعب به‌سمت ایران بیاید. از ابتدای حاکمیت و حکمرانی طالبان آنچه مقامات کابل تا امروز اعلام کردند، التزام افغانستان و پایبندی‌شان به اجرای این معاهده است، این را چه در یادداشت‌های رسمی و کتبی اعلام کردند، چه در گفتگوهایی که داشتیم و چه در اظهارنظرهایی که به‌صورت مصاحبه با اصحاب رسانه انجام دادند لذا در این مسئله طرف افغانی مشکلی ندارد به اینکه "این یک معاهده‌ای است و ما باید رعایت کنیم". اما واقعیتی که اتفاق افتاد این بود که در سال گذشته به‌خلاف این تأکید و التزام و پایبندی میزان آبی که از افغانستان وارد خاک کشور ما شد، حدود ۲۷ میلیون مترمکعب بیشتر نبود، در چند نوبت رهاسازی آبی که صورت گرفت این اتفاق افتاد، این یک فاصله عمیقی است یک شکاف عمیقی است بین آن عددی که در معاهده آمده و آن چیزی که انجام شده است.
هریرود از کجا به کجا می‌رود؟
هریرود غربی‌ترین حوضه آبریز در افغانستان است که بین سه کشور افغانستان، ایران، و ترکمنستان مشترک است. این رودخانه از ارتفاعات مرکزی افغانستان سرچشمه گرفته و با گذر از شهرهای فیروزکوه و هرات در نهایت با تشکیل مرز افغانستان و ایران و همچنین ایران و ترکمنستان وارد بیابان‌های قره‌قوم ترکمنستان می‌شود.
حجم آبهای تجدید پذیر افغانستان
سال ۱۹۹۶، ۸۴ میلیارد متر مکعب
سال ۲۰۱۸، ۴۹ میلیارد متر مکعب
توزیع مساحت حوضه آبریز هریرود:
۳۵ درصد در افغانستان
۴۴ درصد در ایران
۲۱ درصد در ترکمنستان
توزیع جمعیت در حوضه آبریز هریرود
۳۲ درصد در افغانستان
۶۵ درصد در ایران
۳ درصد در ترکمنستان
حقابه ایران از هریرود: ۸۲۰ میلیون متر مکعب
حقابه ایران از هیرمند ۸۲۰ میلیون متر مکعب
سدهای افغانستان بر روی هریرود
| نام سد |
وضعیت |
ظرفیت مخزن میلیون مترممکعب |
| بند دوستی افغان و هند |
بهره‌برداری در سال ۱۳۹۵ |
۶۳۳ |
| بند پاشدان |
در حال ساخت |
۳۷ |
| پوزلیچ |
در حال ساخت |
۲۹ |
| کبگان |
در حال ساخت |
۲۱۱ |
| ترپل |
در حال مطالعه |
- |
بیشتر بخوانید: