همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: با وجود فعالیت ۱۸۰ کارخانه دارویی و ۶۵ تولیدکننده مواد اولیه دارو در کشور، تعدادی از اقلام دارویی گاه در داروخانه‌ها کمیاب می‌شود و شهروندان برای پیدا کردن بعضی داروها حتی داروهای دم دستی یا به در بسته می‌خورند یا باید چند داروخانه را زیر پا بگذارند تا بتوانند آن را پیدا و تهیه کنند.
رئیس سازمان غذا و دارو چند روز پیش در روز جهانی داروساز به این نکته مهم اشاره کرد که «۹۹ درصد داروهای کشور توسط تولیدکنندگان داخلی تولید می‌شوند و از نظر بازار دارو در شرایط پایداری قرار داریم.»
سید حیدر محمدی این را هم گفت که «در یک سال اخیر بسیاری از کمبودهای دارویی شامل سرم‌های تزریقی و سرم‌های شست‌وشو و آنتی‌بیوتیک‌ها برطرف شد و امسال هم تلاش می کنیم که با تولید داروهای بیماران خاص، مشکلات آنها را حل کنیم. ضمن اینکه واردات هم در این زمینه ادامه دارد.»
وزیر بهداشت هم همان روز به کاهش ۶۲ درصدی قاچاق دارو با اجرای طرح دارویاری اشاره کرد و گفت: «امسال آنتی‌بیوتیک و سرم در کشور به وفور تامین شد و در این زمینه وضعیت خوبی داریم اما نباید دلخوش بمانیم و باید تولید را جدی پیگیری کنیم.»
تولید ۹۹ درصد داروهای مورد نیاز کشور در ایران
اما با وجود فعالیت ۱۸۰ کارخانه دارویی در کشور و با وجود تاکید رئیس سازمان غذا و داو بر اینکه از نظر بازار دارو در شرایط پایداری هستیم، گه گاه تعدادی از اقلام دارویی در داروخانه‌های کشور کمیاب می‌شوند و این مساله، مردم را دچار مشکلاتی می‌کند.
کارشناسان حوزه معتقدند که یکی از دلایل این موضوع، این است که ما مشکل مدیریت توزیع دارو داریم، نه کمبود دارو. هادی احمدی، عضو هیأت مدیره انجمن داروسازان ایران چند روز پیش در نشستی خبری به این موضوع اشاره کرد که «ما کمبود دارو نداریم، بلکه مشکل مدیریت توزیع دارو داریم. ما توان رقابت و صادرات دارو را داریم، اما صنعت داروسازی حمایت نمی‌شود. چرا ترکیه ۲ میلیارد دلار صادرات دارو دارد و ما تنها ۱۰۰ میلیون دلار؟ در حالی که صنعت داروسازی ترکیه در حد و اندازه ایران نیست.»
دکتر محمد منفرد، نائب رئیس انجمن داروسازان ایران در این باره به همشهری‌آنلاین می‌گوید: «حدود ۹۹ درصد از داروهای کشور در داخل خود ایران تولید می‌شود و جای افتخار دارد که صنعت داروسازی ما به این درجه از رشد رسیده که این توانایی را دارد که ۹۹ درصد داروهای مورد نیاز کشور را تامین کند. اما باید پرسید که این ۹۹ درصد تولید داخلی چند درصد از نیازهای جامعه را برطرف می‌کند؟ واقعیت این است که این میزان تولید به دلیل مدیریت ضعیف توزیع و ... فقط ۸۰ درصد نیازهای کشور را تامین می‌کند.»
قیمت دارو برای تولیدکننده نمی‌صرفد
سال گذشته، بسیاری از خطوط داروسازی کشور به دلیل عدم صرفه اقتصادی متوقف شد. طبق گفته کارشناسان حوزه، کمبودها همیشه به دلیل نبود مواد اولیه نیست و مسائل حاشیه‌ای هم تأثیرگذار است.
نائب رئیس انجمن داروسازان ایران در این رابطه می‌گوید: «ما نمی‌توانیم نوک پیکان انتقادات بابت کمبودهای دارویی را همیشه سمت سازمان غذا و دارو بگیریم. این سازمان، تنها یک بخش از مساله‌ای است که با آن مواجهیم. بخش دیگر ماجرا شورای قیمت‌گذاری، بانک مرکزی، سازمان برنامه و بودجه و ... هستند که همگی در مشکلات دارویی کشور دخیل هستند. مثلا قیمت‌گذاری‌هایی که شورای قیمت‌گذاری انجام می‌دهد، برای صنعت داروسازی کشور اصلا مقرون به صرفه نیست.
دکتر منفرد می‌گوید: برای تولیدکننده دارو نمی‌صرفد که محصولی را با قیمت بسیار پایین تحویل شرکت‌های توزیع دارو و داروخانه‌ها دهد. من نمی‌خواهم از لفظ «قیمت دستوری» استفاده کنم اما قیمت‌ها واقعا برای تولیدکننده نمی‌صرفد و همین منجر به کاهش تولید می‌شود و کمبود دارو پیش می‌آید و کمبودها هم طبیعتا باعث می‌شود مردم همیشه دنبال دارو باشند.»
بوربور، نائب رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو هم به همشهری‌آنلاین می‌گوید: «ما در زمینه قیمت‌گذاری دارو واقعا مشکل داریم. تولیدکنندگان دارو از اول امسال دارند می‌گویند با این سودی که دولت دارد می‌دهد و با توجه به تورم حاکم در کشور نمی‌توانند به کار تولید ادامه دهند. آنها نمی‌گویند برای رفع مشکل قیمت دارو، دولت دست در جیب مردم کند اما وظیفه ذاتی دولت است که این موضوع را پوشش بدهد. چون با قیمت فعلی، تولیدکننده نمی‌تواند دارو تولید کند و دولت هم فردا مجبور می‌شود داروهای بی‌کیفیت مثلا از هند وارد کند.»
مشکل بزرگ حوزه دارو؛ ناهماهنگی دستگاه‌ها | مطالبات داروخانه‌ها از ۲ ماه پیش پرداخت نشده است
اما تلاش دولت برای پایین نگه داشتن قیمت دارو تنها مشکلِ حوزه دارو نیست. بودجه مصوب حوزه دارو در مجلس برای سال ۱۴۰۲ که روی ۶۹ هزار میلیارد تومان توافق شد و به تصویب رسید، سر دیگر ماجرای کمبودها در حوزه دارو است. اسفند سال گذشته بود که مجتبی بوربور، نائب رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو به همشهری‌آنلاین گفت: «این بودجه فقط ۳۰ تا ۳۵ درصد نیازهای دارویی کشور را جوابگو است و سال آینده در بهترین حالت فقط می‌توانیم نهایتا تا ۵ ماه وضعیت کمبودها را تحمل کنیم. بعدش باید کاسه چه کنم دست‌مان بگیریم.»
بودجه دارو برای سال ۱۴۰۲ در حالی روی مبلغ ۶۹ هزار میلیارد تومان مصوب شد که درخواست سازمان غذا و دارو ۱۰۵ هزار میلیارد تومان بود.
بوربور در گفتگویی تازه به همشهری‌آنلاین می‌گوید: هنوز هم معتقدم با بودجه ۶۹ هزار میلیارد تومانی کم می‌آوریم. ببینید مطالبات داروخانه‌ها از محل طرح دارویار از ۲ ماه پیش (تیر و مرداد) پرداخت نشده و مشکلاتی برای آنها ایجاد کرده است. خب منشأ عدم پرداخت مطالبات، همان بودجه‌ای است که پایین بسته شد و کمبود بودجه را الان در همین مورد که گفتم و موارد دیگر داریم می‌بینیم.
نائب رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو می‌گوید: سازمان غذا و دارو واقعا دارد تلاش می‌کند و برای تامین دارو و رفع کمبودها زحمت می‌کشد و وجود مشکلات متعدد در حوزه دارو بیشتر به ناهماهنگی بین دستگاهی مربوط می‌شود. ناهماهنگی بین بانک مرکزی، وزارت بهداشت، وزارت صمت و گمرکات یک جایی تولیدکننده و واردکننده را اذیت می‌کند. چون هرکدام از اینها یک قانون جدا برای خود دارند و هم‌افزایی مناسبی ندارند.
مشکل مبادلات ارزی را نمی‌توان نادیده گرفت | در حوزه بازار دارو به ثبات رسیده‌ایم؟
رئیس سازمان غذا و دارو چند روز قبل به این موضوع اشاره کرد که در حوزه دارویی در شرایط پایداری قرار داریم و حتی طبق برنامه‌ریزی‌ها تصمیم داریم که با ارتقای تامین و تولید مواد اولیه دارویی، میزان صادرات را به ۲۰۰ میلیون دلار ارتقا دهیم. نائب رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو در این باره می‌گوید: «بخشی از مشکلات کمبود دارو به صورت موقتی حل شده و درست است، اما مقطعی است. او می‌گوید: با توجه به این که هنوز مشکلات اساسیِ بین دستگاهی برای رسیدگی به معضل دارو حل نشده، من به عنوان فعال حوزه دارو معتقدم که شرایط پایداری نداریم و حتی اگر داشته باشیم، مقطعی و گذرا است.»
بوربور تاکید می‌کند: «وقتی مشکلات ارزی و تخصیص ارز مرغوب، مشکل بروکراسی‌های سنگینِ بین اداری، مشکل بدهی دولت به ارائه‌کنندگان خدمات در حوزه دارو مثل بیمارستان‌ها و داروخانه‌ها و بیمه‌ها حل نشده، چطور می‌توان گفت در بازار دارویی کشور به شرایط ثبات و پایداری رسیده‌ایم؟»
بوربور ادامه می‌دهد: «البته یکی از مهم‌ترین مشکلات ما در حوزه دارو، «مشکل مبادلات ارزی» است. چون دنیا با دلار و یورو به خصوص یورو کار می‌کند، اما ما چون به دلیل تحریم‌ها در تامین یورو مشکلاتی داریم، با یوآن یا روپیه کار می‌کنیم و تبدیل این واحدها به یورو هم زمان‌بر است و هم هزینه‌هایی ایجاد می‌کند.»
نائب رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو می‌گوید: «ما در حوزه تامین مواد اولیه بیشتر به روپیه و یوآن نیاز داریم. چون کارخانه‌های دارویی، مواد اولیه را عمدتا از هند و چین می‌آورند. ولی اگر بخواهیم دارو و تجهیزات پزشکی را از طریق یورو تامین کنیم، مشکل داریم. چون کارمزد تبدیل و خرید و فروش یا جابجایی یورو ۳ درصد است. ۲ تا ۳ درصد هم هزینه بالادستی دارد تا بتوان این کار را انجام داد. این در حالی است که کل حاشیه سود واردکننده دارو بسته به قیمت دارو ۵ تا ۱۵ درصد است. بنابراین مشکل مبادلات ارزی را نمی‌توان و نباید نادیده گرفت.»
چرخ تولید را پول می‌چرخاند
کمبود نقدینگی، یکی دیگر از مشکلات تولیدکنندگان حوزه دارو است که دست آنها را بسته است. علاوه بر این کمبود منابع ارزی، افزایش پیاپی قیمت مواد بسته‌بندی، عدم پرداخت بدهی دولت، عدم همکاری بانک‌ها برای پرداخت وام مسائل دیگری هستند که انگیزه تولیدکنندگان را برای تولید کاهش داده است.
نائب رئیس انجمن داروسازان ایران در این باره به همشهری آنلاین می‌گوید: «الان بزرگ‌ترین مشکل تولیدکنندگان دارو کمبود منابع ارزی، کمبود منابع ریالی یا همان نقدینگی است و این که طرح دارویار بر عهده داروخانه‌ها گذاشته شده است. در حالی که داروخانه‌ها توان اجرای این طرح را ندارند. چرا؟ چون داروخانه‌ها ۲ - ۳ ماه از مطالبات خود را هنوز از سازمان تامین اجتماعی نگرفته‌اند.»
دکتر منفرد می‌گوید: «این مطالبات باید به داروخانه‌ها داده شود تا آنها در اختیار شرکت‌های توزیع دارو بگذارند و شرکت‌ها هم آن را در اختیار تولید قرار دهند. چرخ تولید را پول می‌چرخاند. وقتی ارز در اختیار تولیدکننده قرار نگیرد تا مواد اولیه وارد کند، وقتی منابع ریالی در اختیارش قرار نگیرد که هزینه‌های خود را بتواند پرداخت کند، وقتی قیمت داروها برای تولیدکننده به‌صرفه نباشد، تولیدکننده محکوم به توقف تولید می‌شود و نتیجه‌اش می‌شود کمبود دارو در کشور.»
عضو هیات مدیره انجمن داروسازان ایران می‌گوید: «در جلسه‌ای که ۵ شهریور همزمان با روز داروساز داشتیم، مدیران رده بالای سازمان غذا و دارو در زمان جنگ تحمیلی، می‌گفتند کمبودهای داروییِ فعلی در زمان جنگ هم وجود نداشت. البته الان وضعیت تولید سرم و یکسری دیگر از داروها در کشور خیلی بهتر شده اما همچنان داروهایی مثل داروهای اعصاب و روان، داروهای تزریقی، آنتی‌هیستامین (با توجه به شیوع آلرژی تابستانه)، انواع کورتون و اسپری‌های تنفسی همچنان در بازار دارو کمیاب هستند.»
****
با وجود همه مشکلات، رئیس سازمان غذا و دارو این امیدواری را داده که «کمبودهای دارویی در کشور کاهش یافته و الان شرایط بهتری داریم. هرچند قانع نیستیم و باید پیگیری‌ها ادامه پیدا کند تا نقدینگی مورد نیاز برای سرمایه در گردش تامین شود.»