همشهری- زهرا رفیعی: ارزیابی زیست محیطی جزو جدایی‌ناپذیر پروژه‌های عمرانی است که در قوانین کشور بدان تاکید شده، در سال‌های گذشته پروژه‌های زیادی در سکوت خبری بدون مجوز سازمان حفاظت محیط زیست کلنگشان بر زمین خورده، تا نیمه‌های راه رفته و حتی سال‌ها بدون مجوز متروکه مانده و به افتتاح نرسیده است. حالا معاون اول رییس جمهوری در نامه‌ای به وزارتخانه‌هایی که اکثر پروژه‌هایشان مشمول ارزیابی است، دستور داده است که هیچ پروژه‌ای بدون ارزیابی زیست محیطی ارائه نشود و پروژه‌های نیمه تمام تعین تکلیف شود.
محمد مخبر معاون اول رئیس‌جمهور طی این نامه که حاصل جلسه اخیر هیات دولت است، دستور داد که کلنگ‌زنی پروژه‌ها بدون مجوز از سازمان حفاظت محیط زیست فاقد اعتبار است. این دستور امیدهایی را در دل فعالان محیط‌زیست ایجاد کرده است.
تعیین تکلیف پروژه‌های دولت قبل
در این نامه به منظور تعیین تکلیف طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و طرح‌های صنعت نفت مشمول ارزیابی اثرات محیط زیستی و فاقد مجوز از سازمان حفاظت محیط زیست و دارای پیشرفت فیزیکی منتهی به سال ۱۴۰۱، کارگروهی متشکل از سازمان حفاظت محیط زیست (مسئول)، وزارت کشور، معاونت اجرایی رییس جمهور، سازمان برنامه و بودجه کشور، معاونت حقوقی رییس جمهور و دستگاه مجری تشکیل می‌شود و این کارگروه موظف است حداکثر ظرف شش ماه از تاریخ ابلاغ این تصویب نامه طرح‌های مربوط را تعیین تکلیف کند.
طبقه بندی ۴۱۱ پروژه
پروژه‌های فاقد مجوز بعضا عمری طولانی دارند و به گفته کارشناسان محیط زیست به استخوان لای زخمی تبدیل شده‌اند که تمام شدنشان، حداقل تکلیف مناطق حفاظت شده را تعیین خواهد کرد. به طور مثال پروژه سد و تونل کوهرنگ سه حدود ۳۰ سال است مناطق حفاظت شده پایین دست کوهرنگ را تحت تاثیر منفی خود قرار داده است. رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور چندی پیش در مورد تعیین تکلیف پروژه‌های بدون مجوز قانونی به همشهری گفت: در دو سال گذشته کلنگ هیچ پروژه‌ای بدون مجوز به زمین نخورده است. اجازه تخصیص بودجه به طرح‌هایی که از قبل شروع به کار کرده‌اند و فاقد مجوزند و پیشرفت فیزیکی بالایی نکرده‌اند داده نمی‌شود. رییس جمهوری یک کمیته سه‌نفره را با عضویت سازمان محیط زیست کشور، سازمان برنامه مودجه و معاونت حقوقی مکلف کرده است که درباره ۴۱۱ پروژه تعیین تکلیف شود و در حال حاضر غربالگری انجام شده است و بسیاری از پروژه‌ها از سال ۱۳۷۲ هستند که خیلی از این پروژه‌ها پیشرفت ۱۰۰ درصدی داشته‌اند در چند دسته قرار گرفته‌اند و نسبت به میزان پیشرفتی که داشته‌اند فعالیت‌های مورد نیاز انجام می‌شود و امیدوارم زودتر تعیین تکلیف شود و نتیجه آن را اعلام خواهیم کرد.
مسئول پایداری سرزمین سازمان حفاظت محیط زیست است
هژیر کیانی، دبیر انجمن دوستداران طبیعت و محیط زیست خوزستان: در مواجهه با مگاپروژه‌ها با دو موضوع کارفرماها و عملکرد سازمان حفاظت محیط زیست مواجهیم. کسانی ارزیابی‌ها را برای کارفرما انجام می‌دهند که بعدا در قالب مشاور و یا شرکت مطالعه‌کننده در پروژه مشغول به کار می‌شوند. این شرکت‌های مشاوره به وزارتخانه‌های وابسته‌اند. وقتی پای پول‌های کلان در میان باشد، طبیعی است که گزارش‌های متفاوت و وافعی تدوین نشود. مثل گزارش‌هایی که شرکت آب و نیروی ایران که سالهاست به صورت انحصاری این کار را انجام می‌دهد و هیچگاه مسئولیت تاثیرات زیست محیطی و اجتماعی انجام پروژه‌های کارون ۳ و ۴ را نپذیرفت. سازمان حفاظت محیط زیست نیز با مصلحت‌اندیشی‌های معمول خود در دولت‌های مختلف با فشار نمایندگان تن به اجرایی شدن پروژه‌ها می‌دهد بهانه اصلی هم درصد بالای پیشرفت پروژه و صرف منابع مالی ملی و ... است. مثل کوهرنگ ۳ که با گذشت چند دهه با پیشرفت فیزیکی ۸۰ درصدی پروژه در حال ادامه است و یا احداث سد گتوند و کارون ۳ که هر کدام خسارت‌های ملی داشته است. در مورد کارون ۳ هیچ ارزیابی مستقل زیست محیطی و اجتماعی انجام نشد و دیدیم که اجرایی شدن آن منجر به آواره شدن هزاران نفر و از بین رفتن بیش از ۱۱۰ اثر میراث فرهنگ و هزاران اصله درخت بلوط شد. مجموع این مسائل را وقتی در کنار منافع سدها -با هر گونه هدف‌گذاری، قرار می‌دهیم می‌بینیم که قابل مقایسه نیست. در کشوری که ارزیابی اقتصادی تخریب سرزمین صورت نمی‌گیرد، پیامدهای زیست‌محیطی و اجتماعی چندان دور از ذهن نیست. مسئول پایداری حیات در کشور سازمان حفاظت محیط زیست است که عامدانه یا با فشار نهادهای دارای قدرت از این خسارات چشم‌پوشی می‌کند. این سازمان معمولا در آستانه بهره‌برداری از پروژه‌ها و ایجاد فاجعه اعتراض می‌کند. وقتی خسارت برخی مگاپروژه‌ها ملی است، رییس سازمان می‌تواند بسیاری از آنها را وتو کند.
۴۱۱ پروژه فاقد مجوز زیست محیطی در کشور وجود دارد
۷۰درصد پروژه‌های فاقد مجوز مربوط به وزارت نیرو است(پروژه‌های سدسازی و انتقال آب)
۲۰ تا ۳۰ درصد پروژه‌های فاقد مجوز مربوط به وزارت راه و شهرسازی و سایر دستگاه‌ها
۱۸.۲هزار میلیارد تومان بودجه پروژه‌های فاقد مجوز
۳۰ سال فعالیت بدون مجوز
چند ابرپروژه بدون مجوز
انتقال آب از دریای خزر و خلیج فارس به فلات مرکزی کشور
سد چمشیر
انتقال آب رامیان به آزادشهر
میدان نفتی سهراب
پتروشیمی بهبهان
جاده اصفهان شیراز
نیروگاه ماهشهر
سد تراز لالی مسجد سلیمان
دهکده طرح گردشگری چمشیر
انتقال آب بهشت آباد به اصفهان
سد مشمپا
انتقال آب رودخانه سبزکوه به تالاب چغاخور
انتقال آب ونک- سولگان
بیشتر بخوانیم: