همشهری آنلاین- الناز عباسیان: به تازگی بنیاد شهید و امور ایثارگران تحولی سازمانی را پشت سر گذاشته و قرار است از یک سازمان امدادی صرف به یک سازمان معاضدتی و مطالبه‌گر و البته راهبردی تبدیل شود. این موضوعی است که سیدامیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، معاون رئیس‌جمهور و رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران به آن تأکید دارد و معتقد است این تحول و مردمی‌سازی بنیاد را مردم به خوبی احساس خواهند کرد. در یک گفت‌وگوی اختصاصی با همشهری، چند و چون تحولات بنیاد شهید و امور ایثارگران و خدماتی که به ایثارگران ارائه می‌کنند را جویا شدیم. ناگفته نماند دکترقاضی‌زاده هاشمی، دانش‌آموخته دکتری تخصصی پزشکی، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و از جانبازان جنگ تحمیلی است که سابقه ۴ دوره نمایندگی مجلس شورای اسلامی و نایب‌رئیسی مجلس را در کارنامه مدیریتی خود دارد.
کمی درباره ساختار جدید بنیاد شهید و امور ایثارگران برایمان توضیح دهید. گویا قرار است این بنیاد با حفظ حوزه حمایتی به سازمانی مطالبه‌گر و راهبردی تبدیل شود؟
شعار اصلی دولت، تحول همه‌جانبه بود. به‌عبارتی بهتر تحول به سمت توسعه عدالت و مردمی‌سازی بود و این یک مبنای روشنی برای طراحی‌های دولت بود. روزهای اولی که در بنیاد شهید خدمتگزار مردم بودم، لازم بود نخست مطالعه‌ای نسبت به آنچه در بنیاد شهید و امور ایثارگران در حال اتفاق هست انجام دهیم و براساس شعار دولت و در راستای عدالت‌محوری و مردمی‌سازی نظام ارائه فعالیت‌هایی که در بنیاد شهید و امور ایثارگران است را بازطراحی کنیم. ۲ ماموریت اصلی «تکریم» و «ترویج» در بنیاد شهید داریم. تکریم خانواده معزز شهدا و ایثارگران و ترویج فرهنگ ایثار و شهادت. البته هر دو، دوبال یک مفهوم هستند؛ یعنی نهایتا مبنای تکریم، ترویج است. این خانواده‌ها باید کرامت داشته باشند تا مفهوم ایثار، شهادت‌طلبی و ایثارگری در جامعه زنده باشد.
لازمه اجرای این ماموریت، شناخت جامعه هدف بود؛ اینکه در چه رده سنی بوده و چه تعداد در قید حیات هستند. جانبازان و درصد مجروحیت آنها به چه ترتیبی هست؟ وضعیت اقتصادی، فرهنگی، اشتغال، مسکن و سطح تحصیلات خانواده‌های آنها به چه صورت است؟ بنابراین لازم بود یک مطالعه جامعی در مورد خانواده‌ها انجام شود. کار دوم بررسی قوانین حاکم برحوزه ایثار و شهادت بود. کار بعدی بررسی وظایف دستگاه‌ها نسبت به حوزه ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و جامعه ایثارگران بود. اینکه به چه میزان دستگاه‌ها به این وظایف قانونی عمل کرده‌اند؟ نکته بعدی که باید به آن توجه می‌کردیم منابع مالی مورد نیاز برای اجرای قوانین بود. اینکه بار مالی اینها به چه میزان است؟ چه تعداد از قوانین تامین مالی شده‌اند؟ مثلا سال ۱۴۰۰، سال ورود بنده و سال شروع دولت بود، بودجه مصوبه ما ۳۱ هزار میلیارد تومان بود، درحالی‌که برآورد ما در آن سال ۱۲۶ هزار میلیارد تومان بود. تفاوت بسیار زیادی بود. البته در دولت سیزدهم و با نگاه ویژه شخص آقای دکتر رئیسی اعتبارات بنیاد افزایش چشمگیری داشت. در نهایت به این نتیجه رسیدیم که بنیاد شهید تقریبا از تمام وظایف فرهنگی و تربیتی خودش خارج شده است و سایر دستگاه‌ها جای آن را گرفته‌اند؛ به‌عبارتی بنیاد شهید به یک سازمان امدادی تبدیل شده که در برخی مواقع حتی به‌صورت غیرعادلانه منابع را توزیع می‌کند؛ یعنی هر کسی دسترسی و ارتباط بیشتری به این سازمان داشت، بیشتر برخوردار بود.
یعنی در ساختار جدید دیگر شاهد توزیع ناعادلانه خدمات در برخی از بخش‌های بنیاد شهید نخواهیم بود؟
این ساختار به‌گونه‌ای طراحی شده که ضمن حفظ حوزه امدادی، بخشی برای حرکت به سمت اهداف کوتاه‌مدت طراحی شده تا تبدیل به یک سازمان مطالبه‌گر و معاضدت‌کننده شود و بخشی هم طراحی شده تا بنیاد به یک سازمان راهبردی تبدیل شود. شکل‌گیری برنامه تحولی و برنامه عملیاتی اول و دوم پس از مدتی به اصلاح ساختار در ستاد منجر شده است. بخشی از مأموریت‌های بنیاد نیاز به بازطراحی دارد، البته بخشی از نیازها مانند خدماتی و امدادی ثابت است زیرا انسان‌ها هرچه سن‌شان بالاتر می‌رود نیازشان بیشتر می‌شود و بنیاد به‌عنوان تکیه‌گاه باید به آنها توجه کند، اما طراحی مبنایی بنیاد اینگونه است که تنها یک سازمان امدادی مثل بهزیستی و کمیته امداد نباشد. باید رویکرد بنیاد براساس این تفاوت‌ها باشد و تفاوت ما به لحاظ سازمانی این است که رسیدگی به ایثارگران و همچنین ترویج فرهنگ ایثار و شهادت یک امر عمومی است و تمام آحاد جامعه نسبت به این امر مسئول هستند و نقش بنیاد در این سطح تحقق وظیفه عمومی مردم و دستگاه‌ها توسط خودشان است نه به جای آنها، لذا در گام اول ما باید از دستگاه‌ها مطالبه کنیم که به وظایف خودشان نسبت به ایثارگران عمل کنند. برای نمونه در ایام اربعین که یک حرکت ایثارگرانه و توسعه‌دهنده تفکر ایثار است، تنها یک برنامه کلان هست که مردمی که در آن بستر آموزش می‌بینند آماده می‌شوند که از خودگذشتگی کنند و هر چه دارند در مسیر امام‌حسین(ع) ببخشند. اگر بخواهیم مفهوم ایثار فی سبیل‌الله را ذکر کنیم، نمونه‌اش در مسیر راهپیمایی اربعین است. معتقد هستیم به جای اینکه بنیاد شهید به‌عنوان یک ارگان بیاید و علم‌دار شود باید کاملا مردمی پیش ببرد. پرچم‌دار مردمی‌بودن کسانی باید باشند که در این زمینه خودشان سابقه ایثار دارند. لذا قرارگاهی برای اربعین راه‌اندازی شد و افرادی برای معرفی شهدا و فرهنگ شهادت در مسیر پیاده‌روی اربعین فعال شدند.
در صندوق اشتغال و کارآفرینی بنیاد شهید و امور ایثارگران برای حمایت محصولات دانش‌بنیان چه تحولی صورت گرفته؟
مدل اشتغال و کارآفرینی که در حال حاضر در کشور اتفاق افتاده به‌صورت خوداشتغالی است. فرد مراجعه کرده و وامی دریافت می‌کند، اما عمده وام‌ها منجر به اشتغال نشده و نرخ بیکاری مطابق با وام‌های اعطایی تغییر پیدا نمی‌کند زیرا سازوکارهای خوداشتغالی، در ایجاد اشتغال مؤثر نیستند، به‌خصوص در حوزه بیکاری تحصیل‌کرده‌ها. مثلا در جامعه ایثارگری، آنهایی که در سامانه کاریابی ما ثبت‌نام کرده‌اند، ۶۰ درصد آنها حدودا لیسانس و بالاتر هستند. از طرفی بسیاری به استخدام دولتی تمایل دارند آن هم به‌علت اینکه اولا شغل ایجاد شده و دوما ثبات نسبی دارد. در این شرایط از ایثارگرانی که به ما معرفی می‌شوند بیش از ۱۰۰۰ استارت‌آپ را شناسایی کرده و حمایت می‌کنیم. کار بعدی حمایت از شرکت‌هایی است که نیازهای فناورانه ایثارگران را تامین می‌کنند. مثلا در بخش پروتزی که اجزای بدن مصنوعی می‌سازد از شرکت‌های سرمایه‌گذاری که این صنعت را بومی‌سازی می‌کنند، حمایت مالی خواهیم کرد؛ مثل حمایتی که بنیاد از شرکت‌هایی که دست و پای مصنوعی کربنی به جای کائوچویی تولید می‌کنند یا ساخت ویلچرهای سبک با آلیاژهای خاص. در کل در ۳ بخش حمایت از منابع صندوق اشتغال و کارآفرینی داریم تا یک اتفاق راهبردی برای کشور به لحاظ استقلال بیفتد.
به تازگی بنیاد شهید و امور ایثارگران در امور فرهنگی از انتشار کتاب گرفته تا ساخت فیلم فعال‌تر شده و ورود جدی‌تری کرده است. از سیاست‌های بنیاد در این بخش بیشتر برایمان توضیح دهید.
البته ۲۰ سال پیش یک حرکت خوب فیلمسازی توسط ایران‌فیلم و شاهدفیلم انجام شده بود که یک مدت افول داشتند. حالا با تأکید بر مردمی‌سازی و تقویت بخش خصوصی موضوع فیلمسازی دنبال می‌شود. امسال تاکنون در ۱۰ فیلم مشارکت داشتیم و بی‌شک تا پایان سال افزوده خواهد شد. تعدادی از این فیلم‌ها هم در جشنواره فیلم فجر شرکت داده خواهند شد. سال گذشته فیلم سینمایی «اتاقک گلی» یکی از دو فیلمی بود که بنیاد حمایت کرده و خوشبختانه جوایز خوبی هم از جشنواره فیلم فجر دریافت کرد. البته ما در پروژه‌های فیلمسازی مستقیما ورود پیدا نمی‌کنیم. اما یک هیأت داوری داریم تا کیفیت فیلمنامه و ساخت آن را بررسی کنند. میزان مشارکت بیشتر از ۳۰ درصد برای هر اثر نخواهد بود. این را هم در استان‌های مختلف توزیع کردیم. مردم هر منطقه می‌توانند با فرهنگ و ادبیات خودشان ایثار و شهادت را روایت کنند. مثل اتاقک گلی که با موضوع ایثار مردم کرد منطقه غرب کشور ساخته شد.
امسال چه فیلم‌هایی قرار است در جشنواره فیلم فجر شرکت داده شوند؟
بنیاد شهید با توجه به نیاز زمان، فیلم تولید کرده و جریان‌سازی می‌کند. در شرایطی که انقلاب اسلامی متهم است به اینکه رویکرد خاصی نسبت به زنان دارد ما می‌خواهیم نسخه باطل‌بودن این حرف را نشان دهیم. به همین‌خاطر تمرکز ما امسال روی شخصیت‌های زن است. در همین راستا فیلمی براساس کتاب «حوض خون» نوشته خانم فاطمه سادات میرعالی که زندگی زنان اندیمشکی در مرکز پشتیبانی جبهه را روایت کرده در حال ساخت داریم. همچنین فیلمی با محوریت شخصیت فرنگیس حیدرپور نماد مقاومت زن کرد ایرانی در حال ساخت است. فیلم «پس از واقعه» پیرامون شخصیت حضرت زینب(س) در مدیریت بعد از عاشورا تا شام هم برای جشنواره فیلم فجر داریم. ناگفته نماند سال گذشته که فتنه قومی مطرح بود، روی قومیت‌های ایرانی تمرکز کرده و نشان دادیم کسانی که امروز خودشان را طرفدار قوم کرد معرفی کردند، چه جنایت‌هایی علیه همین قوم کرد داشتند.
در حوزه کتاب چطور؟ در این بخش بنیاد شهید و امور ایثارگران بانک اطلاعاتی خوبی از خانواده‌های شهدا و خاطرات آنها دارد اما آنطور که باید و شاید نتوانسته با ناشران حوزه ایثار و شهادت رقابت کند.
این نقد شما وارد است تا حدودی در حوزه کتاب ضعیف عمل شده بود. دوستان ما هم در معاونت فرهنگی به آن واقف هستند و نقاط ضعف را شناسایی کردند، هم به لحاظ کمی و هم کیفی بررسی‌ها صورت گرفته تا کتاب‌های تالیفی و ترجمه بهتری وارد بازار نشر کنند. خوشبختانه هم موفق بودند برای نمونه کتاب «فخر ایران» پیرامون زندگی شهید فخری‌زاده از کتاب‌های اخیر بنیاد است که به مقام معظم رهبری تقدیم شد. نا گفته نماند در رویکرد جدید ما گلزارهای شهدا را به‌عنوان مرکز فرهنگ ایثار و شهادت پیش‌بینی کردیم. ابتدا کارمان را با ماه رمضان و شب‌های قدر شروع کردیم و بعد در تمام ایام ماه محرم در گلزارهای شهدا مراسم داشتیم؛ یعنی گلزارهای شهدای شهرها باید به میعادگاه و حسینیه‌های معنوی تبدیل شود. جریان‌سازی شده و در حال تحقق است. جا دارد در این زمینه از دوستان‌مان در شهرداری تهران تشکر کنیم که به خوبی پای کار آمدند و برای باقی شهرداری‌ها ازجمله شهرهای یزد، اصفهان، کرمان و... الگو شدند.
چندی پیش سامانه‌های بنیاد شهید و امور ایثارگران هک شد؛ برای پیشگیری از اتفاق مجدد و حفظ امنیت سایت بنیاد، چه اقداماتی صورت گرفته است.
حدود ۲ماه پیش یک گروه وابسته به رژیم صهیونیستی سامانه ایثار و بنیاد شهید را دچار هک و اختلال کرد و امور الکترونیک ایثارگران مدتی با مشکل مواجه شد. اما نکته اینجاست که اطلاعات حساس، محرمانه یا مهم در سامانه‌های بنیاد شهید نبود و این هک فقط به ارائه خدمت به خانواده ایثارگران صدمه می‌زد؛ چرا که ما تنها یک سازمان خدماتی هستیم. این کار اختلالگران از بی‌سلیقگی است. در سال گذشته بنیاد شهید یکی از دو سازمانی بود که توانست کل خدمات را هوشمند کند و می‌خواستند با این کار، ما را در بحث هوشمندسازی عقب بیندازند که خوشبختانه توانستیم احیا کنیم. از طرفی اینکه اتحادیه اروپا اعلام می‌کند بنیاد شهید را تحریم می‌کنیم، مایه تأسف است. در تمام دنیا بازماندگان جنگ، محترم‌اند. شبکه‌های معاند علیه بنیاد کار می‌کنند و تخلفاتی که ۱۰ سال قبل در بخشی از مؤسسات اقتصادی بنیاد بوده به این دوره از فعالیت بنیاد نسبت می‌دهند که بی‌انصافی است.
و سخن آخر
حوزه ایثار و شهادت، سرمایه اجتماعی جامعه را افزایش داده و همبستگی مردم را افزایش می‌دهد. هیچ جامعه‌ای بدون ایثار زنده نمی‌ماند. مردمی که حاضر نباشند برای همدیگر فداکاری کنند محکوم به فنا هستند. نمونه‌اش اتفاقی بود که در تاریخ ایران رقم خورد و مغول‌ها با جمعیت کمی توانستند ایران بزرگ را فتح کنند. تاریخ ثابت کرده مردمی که اهل از خود گذشتن و فداکاری و ایثار نباشند، یا تجزیه یا مستعمره می‌شوند. آن چیزی که هویت‌بخش جامعه است و آن را ماندگار می‌کند، حفظ فرهنگ ایثار است. امروز هم در جامعه همین است. وقتی یک شهیدی بعد از حدود ۴۰ سال در کشور تشییع می‌شود مردم ما فارغ از هر منش سیاسی با او همراه می‌شوند و غوغایی راه می‌افتد. این است که می‌گویند شهدا شناسنامه‌اند، شهدا هویت‌بخش و انسجام‌بخش‌اند. آنچه مظهر افتخار و اعتبار یک محله است، والدین شهدا و جانبازان آن محله‌اند.