همشهری آنلاین- نرجس اشکی: از بدو پیروزی انقلاب اسلامی تا به امروز همواره رسیدن به‌خودکفایی در زمینه تولید داخلی کاغذ، یکی از دغدغه‌های مهم دولت‌های پیشین بوده است. نیاز سالانه کشور در چاپ ۱۵۵میلیون جلد کتاب درسی، رقمی بالغ بر ۴۵هزار تن کاغذ است که تاکنون بخش عمده‌ای از آن به‌واسطه واردات کاغذ خارجی تأمین می‌شده و سالانه رقمی معادل ۴۵میلیون دلار ارز از کشور خارج شده است. در سال تحصیلی جاری با حمایت دولت از کارخانه‌های داخلی تولید کاغذ، نخستین‌بار بعد از انقلاب اسلامی همه کتاب‌های درسی با کاغذ تولید داخلی چاپ می‌شوند.
در راستای بررسی ابعاد این موضوع با ابوالفضل روغنی‌گلپایگانی، مدیرعامل کاغذ پارس، امید نیک‌نژاد، مدیرعامل چوب و کاغذ مازندران و مهدی حاجی‌محمدی، مدیر روابط‌عمومی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی آموزش و پرورش گفت‌وگو کرده‌ایم.
ابوالفضل روغنی‌گلپایگانی، مدیرعامل کاغذ پارس
مدیریت کارآمد و اهتمام دولت، عامل افزایش بهره‌وری در تولید کاغذ
ابوالفضل روغنی‌گلپایگانی مدیرعامل کاغذ پارس می‌گوید: در کارخانه چوب و کاغذ مازندران از حدود ۱۵سال پیش امکان چاپ کتاب‌های درسی کشور وجود داشته است، ولی در گذشته به‌دلیل وجود منابع ارزی ارزان‌قیمت و تمایل به واردات این امر محقق نمی‌شد. از حدود سال‌های ۹۲،۹۱فروش تولیدات ما به شرکت افست و چاپ و نشر ایران که عهده‌دار چاپ کتب درسی کشور هستند، آغاز شد؛ یعنی ما با تأمین ۱۰هزار تن از ۴۵هزار تن کاغذ مصرفی آنها شروع به تولید کاغذ کردیم و طبق پیش‌بینی قرار بر این بود که سالانه ۱۵درصد به این میزان تولید اضافه شود که ظرف ۴سال آینده از تاریخ ذکر شده به تأمین صددرصدی تولید کاغذ مورد نیاز چاپ کتاب‌های درسی برسیم، ولی به دلایلی ازجمله تغییر ساختارهای پیاپی مدیریتی در کارخانه چوب و کاغذ مازندران این امر به وقوع نپیوست، تا اینکه طی سنوات اخیر با انتصاب مدیریت کارآمد، ظرفیت و امکان بهره‌وری بالای کارخانه چوب و کاغذ مازندران دوباره مورد توجه قرار گرفت.
وی در پاسخ به این پرسش که دلیل اصلی در رسیدن به تولید صددرصدی کاغذ داخلی چیست، افزود: عوامل متعددی را می‌توان نام برد و به‌ترتیب اولویت می‌توان گفت که دولت سیزدهم تمام عزم خود را بر حمایت از تولید کاغذ داخلی قرار داده است و این یکی از وعده‌هایی بود که رئیس دولت در کمپین‌های تبلیغاتی وعده تحقق آن را به مردم داده بودند. پس عامل اول اراده قطعی دولت سیزدهم در راستای حمایت از تولید داخلی کاغذ است، عامل دوم را باید انتصاب مدیریت متخصص و کارآمد بر کارخانه چوب و کاغذ مازندران عنوان کرد، سومین عامل تنگناهای ارزی و افزایش ناگهانی نرخ ارز است که لزوم توجه به جایگاه تعیین‌کننده تولید داخلی و عدم‌وابستگی به واردات کاغذ را تشدید کرد و عامل چهارم را می‌توان چنین برشمرد؛ از آنجایی که جایگاه کتاب‌های درسی در کشور بسیار مهم است و دانش‌آموزان باید ضمن برخورداری از کتاب‌های باکیفیت بتوانند این کتاب‌ها را با قیمت مناسب تهیه کنند و در شرایط بالا رفتن نرخ ارز متعاقباً قیمت تمام‌شده کتاب‌های چاپ شده با کاغذ خارجی نسبت به سنوات گذشته افزایش بسیار زیادی را به‌دنبال داشت، از این جهت دولت در کارگروهی به ریاست آقای مخبر، معاون اول رئیس‌جمهوری، تدابیر لازم در راستای چاپ کتاب درسی باکیفیت و ارزان‌قیمت را در دستور کار قرار داد و تولید کاغذ داخلی در کارخانه چوب و کاغذ مازندران، شرکت دیبای شوشتر که به‌تازگی چرخ تولیدش به راه افتاده است و همچنین کاغذ پارس آغاز شد. سهم تولید کاغذ داخلی در کارخانه چوب و کاغذ مازندران ۵۰هزار تن و دیبای شوشتر و کاغذ پارس ۲۵هزار تن است و ضمن برطرف کردن نیاز ۴۰هزار تنی آموزش و پرورش در چاپ کتاب‌های درسی، امکان تأمین کاغذ در تهیه بخشی از دفترچه‌های مشق نیز فراهم شده است.
امید نیک‌نژاد، مدیرعامل چوب و کاغذ مازندران
تولید کاغذ داخلی، ۴۵میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی
امید نیک‌نژاد، مدیرعامل چوب و کاغذ مازندران به همشهری می‌گوید: صنایع چوب و کاغذ مازندران به‌عنوان نخستین تولیدکننده کاغذ در کشور است که سال‌ها با وجود داشتن ظرفیت و توان بالا در خط تولید کاغذ چاپ و تحریر، متأسفانه به هر دلیلی این ظرفیت مورد استفاده قرار نگرفته بود. در ابتدای سال۱۴۰۱ جلسات متعددی با وزارت آموزش و پرورش برگزار کردیم و بعد از ارسال یک نمونه کاغذ برای دوستان مسئول و چاپ، یک نمونه کتاب درسی ارسال و بعد از تأیید و کارشناسی کیفیت، برای نخستین‌بار بعد از انقلاب قراردادی با حجم ۳۰هزار تن بین کارخانه چوب و کاغذ مازندران و آموزش و پرورش در راستای تأمین کاغذ کتاب‌های درسی دانش‌آموزان کشور منعقد شد. این رقم معادل ۷۰درصد از کل نیاز چاپ کتاب‌های درسی کشور است و بالاترین رقمی است که بعد از انقلاب آموزش و پرورش از کاغذ ایرانی به‌جای کاغذ خارجی در چاپ کتاب‌های درسی استفاده کرده است. در سال‌جاری و با توجه به بالا بودن کیفیت کاغذ تولید شده و همچنین برنامه و سرمایه‌گذاری دولت روی تولید کاغذ داخلی، ضمن جلسات متعدد کارگروه کاغذ تصمیم بر این شد که آموزش و پرورش صددرصد نیازش را از کاغذ داخلی تأمین کند.
وی در توضیح این مطلب افزود: سال قبل ۳۰هزار تن کاغذ در کشور به‌طور کامل در کارخانه صنایع چوب و کاغذ مازندران تولید شد، ولی خوشبختانه در سال‌جاری ۲کارخانه کاغذ پارس و دیبای شوشتر قرار است بخشی از این بار تولید را بر دوش داشته باشند. در ادامه این هم‌افزایی قرار است ۴۰هزار تن کاغذ مورد نیاز برای چاپ صددرصدی کتاب‌های درسی در اختیار آموزش و پرورش قرار داده شود و این اتفاق مبارکی است؛ از این جهت که برای واردات هرکیلو کاغذ خارجی ۱.۱ تا ۱.۲دلار بسته به نوع کاغذ، رقمی معادل ۴۵میلیون دلار ارز از کشور خارج می‌شود؛ آن هم برای تهیه کتاب‌هایی که مدت مصرف‌شان حدود ۹ماه تا یک سال است و بعد از آن دور ریخته خواهند شد. به این‌ترتیب با تولید کاغذ داخلی مناسب و باکیفیت، ضمن رفع نیاز آموزش و پرورش کشور به کاغذ، رقمی معادل ۴۵میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی داشته‌ایم. نیک‌نژاد در ادامه افزود: علاوه بر تأمین کاغذکتاب‌های درسی، در سال‌جاری و در نمایشگاه بین‌المللی کتاب، طبق آمار وزارت ارشاد ۳۱۳ناشر نیز در چاپ کتاب‌هایشان از کاغذ ایرانی استفاده کرده‌اند و می‌توان این اتفاق را نویدبخش روند تازه‌ای در بازار نشر کشور دانست.
مهدی حاجی‌محمدی،
مدیر روابط‌عمومی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی آموزش و پرورش
استفاده از کاغذ ایرانی در چاپ کتاب‌های درسی از سال۱۴۰۱آغاز شده است و براساس همین برنامه‌ریزی در مهرماه سال۱۴۰۲ کتاب‌ها روانه مدارس خواهند شد. چاپ کتاب‌های درسی به‌صورت روزانه و بی‌وقفه از کاغذ تحریر و مقوای جلد ایرانی و تولید داخلی ادامه دارد و آمار نهایی میزان کاغذ مورد استفاده بعد از چاپ کامل همه کتاب‌های درسی به‌طور دقیق قابل اعلام خواهد بود. سالانه حدود ۱۰۰۰عنوان کتاب درسی برای ۱۲پایه تحصیلی تألیف و برای استفاده ۱۶میلیون دانش‌آموز چاپ می‌شود که رقمی بالغ بر ۱۵۵میلیون جلد کتاب است و چاپ کتاب‌ها به‌صورت روزانه و در تمام ۳۶۵روز سال ادامه دارد. تقریباً روزانه ۴۰۰هزار جلد کتاب باید چاپ شود که مهرماه هر سال کتاب‌ها به‌دست دانش‌آموزان برسد.
در گذشته شرکت‌های افست و چاپ و نشرایران که شرکت‌های تابعه آموزش و پرورش هستند، برای چاپ کتاب‌ها ناگزیر به استفاده از کاغذ تحریر و مقوای خارجی بودند، ولی در سال‌جاری قرار است نیاز کاغذشان از کارخانه‌های داخلی تأمین شود که اگر این امر محقق نمی‌شد ما شاهد افزایش چندین برابری قیمت کتاب‌ها بودیم، ولی با دستور ویژه ریاست‌جمهوری و برنامه‌ریزی‌های لازم و تخصیص یارانه حمایتی تنها شاهد افزایش ۳۰درصدی در قیمت کتاب‌های درسی هستیم و این جلوگیری از افزایش قیمت چندین برابری کتاب‌های درسی، در موضوع امکان استفاده و بهره‌مندی دانش‌آموزان اقشار کم‌برخوردار حائز اهمیت است.
باکس‌های عددی
۱۰۰۰
عنوان کتاب درسی در سال برای ۱۲پایه تحصیلی تألیف و برای استفاده ۱۶میلیون دانش‌آموز چاپ می‌شود.
۱۵۵
میلیون جلد برای دانش‌آموزان کشور به‌صورت سالانه کتاب چاپ می‌شود.
۴۰۰
هزار جلد کتاب رقم تقریبی چاپ کتاب به‌صورت روزانه است که باید مهرماه هر سال به‌دست دانش‌آموزان برسد.
۱۳
دولت سیزدهم تمام عزم خود را بر حمایت از تولید کاغذ داخلی قرار داده است و این یکی از وعده‌هایی بود که رئیس دولت در کمپین‌های تبلیغاتی وعده تحقق آن را به مردم داده بودند.