«فهیمه عباسی» بانوی اهل کرمان است که به تازگی در نخستین همایش ملی آموزشی-تجربی خانه‌های بومگردی ایران تواسته رتبه برتر کشوری را از آن خود کند. اقامتگاه بومگردی او در روستای «میمند» کرمان، شاخصه‌های منحصر به فردی دارد که گردشگران را مجذوب خود کرده‌است. هر چند نام روستای صخره‌ای میمند را به سبب جهانی شدن پیش از این شنیده بودیم، اما فرصت گردشگری روستایی، کاشت سبزی، سفالگری، تماشای صنایع‌دستی و همچینین گردشگری خوراک ضمن حفاظت از بافت صخره‌ای و دیدنی روستا، تجربه‌ای است که او برای گردشگران رقم می‌زند.
قبل از صحبت از روستای میمند و علاقه شما به راه‌اندازی اقامتگاه بومگردی، کنجکاو هستیم تا درباره اهدای تابلوی عکس روستا به معاون وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور بیشتر بدانیم. ماجرای قابی شکسته با دو چسب زخم روی آن چیست؟
این تابلو که عکسی از نمای کلی روستا را نشان می‌دهد، در واقع نمادی است که می‌گوید روستا به توجه ویژه نیاز دارد. روستا به مرهم احتیاج دارد.
ولی روستای میمند که تیر 1394 ثبت جهانی شد که این نشان می‌دهد به بافت صخره‌ای و ویژگی‌های خاص روستا توجه ویژه شده‌است.
ببینید پویایی و زندگی در روستا به ساکنانش وابسته است. به افرادی که سکونت دائمی دارند. کشاورزی و دامداری می‌کنند. باغ دارند. زیبایی هر روستا به زنان و مردانی است که با لباس محلی در کوچه باغ‌ها و پس‌کوچه‌های روستا رفت و آمد می‌کنند. به موسپیدکرده‌هایی که صدای عصایشان شنیده می‌شود. به بوی نان تازه که از خانه‌ها می‌آید. وقتی در روستای میمند فقط 11 نفر زندگی می‌کنند که آن‌ها هم سن و سالی دارند، یعنی روستا به توجه نیاز دارد. چون واقعا دارد از سکنه خالی می‌شود. روستای خالی از سکنه هم روستای بی‌رونقی است. حال ثبت جهانی شده باشد یا نشده باشد.
شما برای پویایی روستا چه پیشنهادی دارید؟ راهکاری که بتواند جوان‌ترها را به روستایشان بازگرداند.
حرف اول و آخر را اشتغال‌زایی می‌زند. جوانان باید بتوانند منبع درآمدی داشته باشند. کاری داشته باشند تا دلگرم شوند و در روستا بمانند. همین راه‌اندازی بومگردی یا توسعه گردشگری روستا با ویژگی‌هایی خاص راهی برای گردش اقتصاد و درآمدزایی است که من هم در این راه قدم گذاشتم، اما کافی نیست. فقط نمی‌شود به امید گردشگر باشیم و به جوانان بگوییم در روستا بمانند، زیرا گردشگری هم برای خودش فصلی دارد. مثلا روستای میمند بیشتر در بهار و پاییز گردشگر دارد. با این حال گردشگری اتفاقی است که غیرمستقیم برای روستاییان شغل ایجاد می‌کند. از صنایع‌دستی بگیر تا آشپزی و تهیه خوراک محلی و گیاهان دارویی و بسیاری موارد دیگر.
فکر اقامتگاه گردشگری چطور در ذهن شما شکل گرفت؟
من و «محسن امینی» همسرم، سال 1397 به فکر راه‌اندازی اقامتگاه افتادیم. من خیلی به این رشته علاقه داشتم. هر چند کارشناس تربیت بدنی هستم و سال‌ها هم مربی جودو بودم. شاگردانم حالا خودشان مربی شدند، اما دلمشغول من گردشگری و بومگردی بود. دوست داشتم از این طریق به افراد بیشتری ارتباط بگیرم و تعامل کنم. ساکن شهربابک هستم، اما روستای میمند را برای راه‌اندازی اقامتگاه بومگردی انتخاب کردم. با گذراندن دوره مدیریت اقامتگاه بومگردی دیگر مطمئن شدم که باید در این مسیر قدم بردارم.
چند باری در گپ و گفت‌مان از خاص بودن روستای میمند صحبت به میان آمد؛ روستایی صخره‌ای که سرپناه‌ها با سنگ و آجر ساخته نشده و در دل هر صخره به وجود آمده. با توجه به اینکه این روستا ثبت جهانی هم شده و نمی‌شود در بافت آن خللی ایجاد کرد، اقامتگاه را چطور راه‌اندازی کردید؟
سنگ بنای اول اقامتگاه را با یک اتاق اجاره‌ای گذاشتم. ساختار روستا هم این‌گونه است که قدیمی‌ها توده‌های صخره را برداشتند و یک سرپناه یا یک اتاق درست کردند. اینجا اندازه اتاق‌ها هم فرق می‌کند. برای اتاق، تاقچه در اندازه‌های گوناگون برای جای رختخواب، ظروف، صندوق، چراغ و … کنده شده‌است. همین ویژگی خاص روستاست. دمای اتاق‌ها در فصل گرم چند درجه خنک‌تر و در فصل سرد گرم‌تر است. مردم میمند در سال 3 بار کوچ می‌کردند. 4 ماه اول به ده می‌رفتند، 4 ماه دوم به دشت کوچ می‌کردند و 4 ماه سوم در روستا می‌ماندند. در واقع مردم روستا، زمستان‌نشین بودند. اتاق‌های بومگردی هم درست به سبک روستا، با فاصله و در شیب و ارتفاع متفاوت از هم است. فضای روستا برای گردشگران زندگی در زمان غارنشینی را تداعی می‌کند؛ اتاق‌هایی در دل صخره که یکی نشمین است و دیگری آشپرخانه. خود گردشگران انتخاب می‌کنند که اتاق‌شان در ارتفاع باشد.
حفظ بافت روستا استفاده از تجهیزات مدرن را هم محدود کرده‌است؟
یکی از شاخص‌های برتر شناخته‌شدن این بومگردی این است که به حفظ محیط‌زیست اهمیت می‌دهد. به عنوان مثال، چون در بافت روستا هیچ ملاتی به کار نرفته و خانه‌سازی در واقع در دل صخره ایجاد شده، تمیز نگه‌داشتن اتاق‌ها هم باید سنتی باشد. همه اتاق‌ها با جارو دستی تمیز می‌شوند چون جارو برقی باعث می‌شود سنگ صخره‌ها به آهستگی در طول زمان شکل طبیعی خود را از دست بدهد.
و همچنان باید داخل اتاق‌ها را دوداندود کنید؟
حتما. ببینید چون بافت روستا صخره‌ای است و اتاق‌ها شبیه غار است، بعد از بارش نم‌زده می‌شود. از همان زمان و سکونت نخستین روستاییان اتاق‌ها دوداندود می‌شده یا به عبارتی با دود عایق می‌شد. الان هم همین‌طور است. وسط اتاق باید آتشی روشن شود و چوب سوزانده شود. البته در قدیم به دلیل پخت غذا با آتش و گرمایش با آتش اتاق‌ها دوده می‌گرفته. این معماری خاص باعث می‌شود آب باران به اتاق‌ها نفوذ نکند و از آبراه خودش خارج شود.
کشاورزی هم با توجه به اینکه ریشه گیاهان ممکن است به بافت صخره‌ای روستا آسیب بزند، در روستا انجام نمی‌شود. شما چطور کشاورزی را در کنار بومگردی برای گردشگران قرار داده‌اید؟
کشت و کار اطراف روستا به فاصله کمی انجام می‌شود. همان‌طور که گفتید در این روستا کسی اجازه کشاورزی ندارد. اما در اطراف روستا می‌شود گیاهانی که ریشه عمیق ندارند را کاشت. مثل گوجه فرنگی، بادمجان، نعنا، ریحان و شبزیجاتی از این دست. هم برای استفاده از آشپزخانه اقامتگاه انجام می‌شود و هم گردشگران در زمین کشاورزی گشتی می‌زنند و تجربه‌ای کسب می‌کنند.
گردشگری خوراک با توجه به تنوع غذاهای محلی کرمان در بومگردی شما چقدر با استقبال مخاطبان روبه‌رو شده‌است؟
غذاهای بومی روستای میمند کم نیستند، از «قورمه» گرفته تا «اسپار» که نوعی ماست محلی است. نان محلی «کرنون» که به عنوان آثار ناملموس ثبت شده هم در اقامتگاه طبخ می‌شود. نانی شبیه نان سنگک و بامزه‌ای متفاوت‌تر و شکلی ضخیم‌تر. گردشگران هم می‌توانند خودشان در کنار نانوا نان بپزند. گردشگران که هم غذاهای محلی را دوست دارند و هم همکاری برای پخت غذای محلی. راستش وقتی سرمان خیلی شلوغ می‌شود، خواهر و خواهرزاده‌ها و برادر همسرم و خلاصه فامیل برای کمک و پذیرایی از مهمانان می‌آیند. در تلاش هستیم تا با کسب تاییدیه و مجوزهای لازم در روستا نانوایی نان «کرنون» (نان محلی) بزنیم. چند نفری هم مشغول کار خواهند شد.
پازل گردشگری با سوغات و صنایع دستی کامل می‌شود. در این حوزه چه ایده‌ای داشته‌اید؟
«شهربابک» مهم‌ترین قطب تولید سنگ‌های قیمتی در کرمان به خصوص فیروزه است. 3 هنرمند در یکی از اتاق‌های بومگردی یا همان کارگاه صنایع‌دستی مشغول تهیه زیورآلات با فیروزه هستند که گردشگران هم می‌توانند خرید کنند و هم در کنار آنان راه و رسم کار را ببینند. ظرف‌های فیروزه‌کوبی و دیگر آثار فیروزه هم استقبال می‌شود. در اتاقی دیگر کارگاه سفال دایر است. هنرمندانی هم به صورت سنتی مشغول سفالگری هستند. نمدمالی و ترکه‌بافی هم صنایع دستی مخصوص روستاست. ترکه‌بافی هم با چوب درخت بادام کوهی انجام می‌شود و انواع سبد و زنبیل بافته می‌شود. پیشنهاد دادم که یکی از خانه‌های قدیمی روستا به موزه دائمی صنایع دستی تبدیل شود. موضوعی که حمایت ویژه مسئولان را می‌طلبد.
فیلم این بوم گردی را تماشا کنید