همشهری- زهرا رفیعی:سگ‌های ولگرد و بدون صاحب تا کنون آسیب‌های جدی به محیط زیست انسانی و طبیعی وارد کرده‌اند به طوری که به اعتقاد کارشناسان محیط زیست این گونه که هزاران سال پیش انسان آن را اهلی کرد امروز به ترتیب عامل اصلی انقراض آهو، یوز پلنگ و وشق شده است. این گونه تا کنون تلف شدن ۱۷ یوزپلنگ آسیایی که گونه‌ای «به شدت در معرض انقراض» است ثبت شده است.
اگرچه سگها در این هزاران سال در حفاظت از جان انسان‌ها، زنده‌یابی در هنگام وقوع بلایای طبیعی، همیاری به پلیس، حفاظت از دام، همراهی با نابینایان و سالمندان موثر بوده‌اند، اما امروزه جمعیتشان به گونه‌ای در محیط‌های شهری و طبیعت افزایش یافته که به یکی از عوامل خط برای انسان و حیات وحش تبدیل شده‌اند. از دیدگاه جانورشناسی، سگها جزء حیوانات اهلی طبقه‌بندی شده و به هیچ زیستگاه طبیعی در کره زمین تعلق ندارند؛ این بدین معناست که ورود آنها به هریک از زیست‌بوم‌های حیات‌وحش می‌تواند، به منزله ورود گونه‌های غیربومی یا مهاجم تلقی شود. سگ پرسه‌زن آزاد (ولگرد) به هرگونه‌ای از سگها گفته می‌شود که فارغ از بی‌صاحب بودن یا دارای صاحب بودن، کنترلی بر رفتار آن نباشد.
چالش‌های سگ پرسه‌زن در کشور
بر اساس مطالعه جدید مرکز پژوهش‌های مجلس، با بررسی و انجام مطالعات تطبیقی درخصوص رویکرد اتخاذ شده در سایر کشورها مشخص شده است که چالش‌ها و موانعی نظیر عدم وجود قانون جامع مدیریت سگها، جایگاه کمرنگ سازمان دامپزشکی کشور در مدیریت سگ‌های پرسه‌زن آزاد، عدم آموزش و فرهنگسازی کافی در زمینه سگها، ایجاد کانون سگ‌های پرسه‌زن آزاد به واسطه دسترسی آزاد به پسماندها و غذارسانی غیراصولی، عدم توجه به نقش و ظرفیت سمن‌ها در حوزه مدیریت سگ‌های پرسه‌زن آزاد، عدم وجود پایگاه داده مناسب درخصوص وضعیت جمعیت سگ‌های ولگرد و عدم توجه کافی به واکسیناسیون ضدهاری سگها در مسیر حل معضل سگ‌های پرسه‌زن آزاد در کشور وجود دارد.
طبقه بندی سگ های پرسه زن آزاد
سگ فرال (وحشی شده)
سگ پرسه‌زن آزاد بدون صاحب
سگ پرسه‌زن صاحب‌دار (سگ‌های گله، روستا، گم شده)
اثر سگ های پرسه زن آزاد بر حیات وحش:
شکار مستقیم گونه‌های مختلف جاندار
رقابت غذایی با سایر جانوران
بیماری‌زایی
تولید گونه‌های هیبرید با سگ‌سانان وحشی (گرگاس)
ایجاد وضعیت فضای ناامن
اثر سگ های پرسه زن آزاد بر محیط های شهری
سلب آسایش عمومی و آرامش روانی مردم
ایجاد حس ترس و ناامنی
ایجاد آلودگی‌ها صوتی
تهدید بهداشت عمومی و آلودگی محیط
افزایش جمعیت حشرات موذی و جوندگان
افزایش احتمال تصادفات جادهای
سگها، در انقراض حداقل ۱۱ گونه حیات‌وحش نقش داشته‌اند
تهدید بالقوه برای ۱۸۸ گونه در کشورند
آهو، یوزپلنگ آسیایی و وشق اوراسیایی (لینکس یا سیاه‌گوش) به‌ترتیب سه هدف اصلی سگها در ایران
تلف شدن ۱۷ قلاده یوزپلنگ آسیایی
۳۰۰ بیماری مشترک بین انسان و دام به انسان‌ها (هاری، کیست هیداتیک، سالک، کالا آزار، لاروهای مهاجر احشایی)
۳۲۰ هزار مورد حیوان‌گزیدگی در سال ۱۴۰۱ (۸۱ درصد سگها)
۹۹ درصد موارد هاری در انسان از طریق سگ منتقل می‌شود
۵۹ هزار نفر در سال ۲۰۲۱ در اثر ابتلا به هاری جان خود را از دست داده‌اند (۱۶۰ نفر در روز)
هزینه‌های ایران برای سگ‌گزیدگی در سال‌های ۱۴۰۲-۱۴۰۱
۹ میلیون یور خرید واکسن هاری
۱.۴ میلیون دوز واکسن انسانی هاری
۳۰ مرگ در اثر هاری
رتبه ۳ جهان در مرگ و میر ناشی از هاری (از ۲۰۰۲ تا ۲۰۲۰)
۴ کشته در چهار ماهه اول سال ۱۴۰۱ شامل یک کودک در استان تهران
۹۰ درصد آمارهای مربوط به گزش حیوانات مربوط به سگ‌های بدون صاحب است
| سال |
تعداد حیوان‌گزیدگی |
جمعیت سگ گزیدگی |
| ۹۶ |
بیش از ۱۸۰ هزار مورد |
۱۸ هزار مورد |
| ۹۷ |
۲۰۷ هزار مورد |
۲۰ هزار و. ۷۰۰ مورد |
| ۹۸ |
۲۳۴ هزار ۱۶۱ مورد |
۲۳ هزار ۴۱۶ مرود |
| ۹۹ |
۲۱۲ هزار و ۶۰۰ مورد |
۲۱ هزار ۲۶۰ مورد |
| ۱۴۰۰ |
۲۶۰ هزار ۴۷۱ مورد |
۲۶ هزار و ۴۷ مورد |
| ۱۴۰۱ |
۳۲۰ هزار ۱۱ کورد |
۶۴ هزار و دو مورد |