واصل کوی دوست و صاحب مقام رضا، کسی است که دلش به نور یقین روشن و دیده بصیرتش با مشاهده تدبیر الهی نورانی است.
رهاورد مقام رضایت دلخوشی و خشنودی و فرحناکی در همه حالات چه در مصائب و چه در آسایش و تنعم به نعمت هاست!
امیر مؤمنان علیه السلام در بیان فضائل اهل تقوی می فرمایند:
"نُزِّلَتْ أَنْفُسُهُمْ مِنْهُمْ فِی الْبَلَاءِ کَالَّتِی نُزِّلَتْ فِی الرَّخَاءِ" (نهج البلاغه خطبه ۱۹۳)
"در روزگار سختی و گشایش، حالشان یکسان است."
صاحب مقام رضا هر آنچه را حضرت حق مقدر دارد جز لطف و محبت نبیند .چنانچه امیر سخن سلام الله علیه فرمودند:
"من جلس علی بساط الرضا لم ینله مکروه"
"هرکه بر سفره رضا نشیند ( راضی به رضای خداوند باشد) امر ناخوشایندی به او نرسد."
اهل معنا مقام رضا را نهایت مقام سالک و مقام واصلان دانند، پس رضا مقام سالک نبود بلکه نهایت سلوک باشد که سالک بعد طی منازل و مقامات بدان واصل شود.
بدین سبب است که مرتبه رضا را ارفع از زهد و توکل دانند. بر همین معنا عارفی در پاسخ به پرسشی در برتری زهد یا رضا گفته است :
"رضا برتر است، زیرا زاهد در راه است و راضی واصل!"
و رضا افضل از توکل است، چون متوکل طالب خیر و صلاح خود است. چون حق تعالی را فاعل خیر داند وکیل کند در تحصیل خیر و صلاح. اماصاحب مقام رضا فانی کرده است اراده خود را در اراده حق و از برای خود اختیاری نکند!
اگر غایت سلوک مقام رضا باشد نقطه آغازین آن کجاست؟
اهل عرفان مطلع رضا را معرفت سالک به جمیل بودن حضرت حق دانند. (رک: امام خمینی شرح حدیث عقل و جهل)
مرتبه بعد آن وصول این علم به قلب است و ایمان قلبی به جمیل بودن خداوند است که ثمره آن خوش بینی و خشنودی به اوست!
مرتبت بالاتر، اذعان به جمیل بودن خداوند سبحان با تمام وجود است. در این مرتبت است که مخاطب کلام حق خواهد شد:
"یاایتها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک راضیه مرضیه"
لازمه وصول به این مقام ترد غبار کثرت و انصراف قلب از عالم کثرت و ظلمت است.اگر قلبی چنین شد آماده تجلی خداوند جمیل است و مهیای مشاهده روح رضا که حقیقت محبت و جذبه حق است!
انسان رهیده از حجاب های ظلمانی با کسب معرفت حضوری به خالق، تمام تجلیات حق و مظاهر حق را کامل و زیبا می بیند و جمال و کمال حق تعالی را در همه موجودات جاری می یابد و خود را فانی در اراده محبوب و فاعل مایشاء کرده است.
"وَمَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَنْ یَشَاءَ اللَّهُ"
سالک در این وادی از خود خشنودی و رضایتی ندارد و رضایت و شادی او تابع رضای حضرت حق است.
با این مرتبت به مقام قرب نوافل راه یابد و هر آنچه انجام می دهد فقط برای حق و به امر حق و خشنود از آن است. و بدین منزلت می رسد : "فَإِذَا أَحْبَبْتُهُ کُنْتُ سَمْعَهُ الَّذِی یَسْمَعُ بِهِ وَ بَصَرَهُ الَّذِی یُبْصِرُ بِهِ وَ لِسَانَهُ الَّذِی یَنْطِقُ بِهِ "(حدیث قدسی)
" اگر بنده ای را دوست بدارم گوش او می شوم که می شنود و چشمش که می بیند و زبانش می شوم که سخن می گوید! "
بدین سبب است که مقام رضا با مقام محبت سنخیت می یابد و محب هر حکمی که از جانب محبوب باشد به جان می خرد.چون " کل ما یفعل المحبوب محبوب"
این رو آورده اند که محبت و رضا دو مقام مخلد و دائمی اند چه در دنیا و چه در عقبی. نه همانند خوف و رجا که خاص این عالم باشند.
بدین جهت خداوند سبحان ولی خود علی بن موسی را به " رضا" خوانده است. چنانچه امام جواد علیه السلام فرمودند:
"حق تعالی او را رضا نامید، چرا که راضی بود به خداوند بزرگ و به آنچه او تقدیر فرمود"
اما وجه دیگری هم این نام و عنوان حضرت داراست !
در روایتی از امام صادق علیه السلام امام علی بن موسی غوث و غیاث نامیده شد:
"یخرج الله منه غوث هذه الامه و غیاثها"
خداوند فریاد رس وپناه دهنده این امت (امام رضا ) را از امام موسی کاظم بوجود می آورد.
از جلو های کمک و اعانه و فریاد رسی او به امت، که تجلی اش در مقام رضای اوست که خاص حَضرتش باشد. یعنی واسطه در فیض رضایت و خشنودی برای مومنان از حق تعالی!
از این روست که گفته اند در عالم خشنودی و رضایتی واقع نخواهد شد جز به واسطه مقام رضایت و رضوان امام علی بن موسی الرضا علیهما السلام.
چنانچه حکیم الهی و عالم صمدانی حضرت آیه الله جوادی آملی حفظه الله تعالی بیان داشته است:
هیچ موجودی از هیچ موجود دیگری راضی نمی‌شود، مگر به وساطت مقام امام هشتم؛ هیچ انسانی به هیچ توفیقی دست نمی یابد و خوشحال نمی شود، مگر به وساطت مقام رضوان رضا (سلام الله علیه)؛ و هیچ نفس مطمئنه ای به مقام راضی و مَرضی بار نمی‌یابد، مگر به وساطت مقام امام رضا!
چون دیگران را به این مقام می‌رساند، ملقّب به رضا شد.
بنابر این،او صاحب مقام رضاست،چون جان و دل و وجود او سرشار از خشنودی به اراده و مقدرات الهی بود و هر آنجه محبوب او مقدر ساخته بود جمیل و زیبا یافت و بر آن به نهایت خشنود و شادمان بود و همه عمرش در سایه سار آن با اطمینان زیست تا به بارگاه قدس احدیت با خطاب ارجعی بار یافت و بال کشید!
از این رو هم رضاست به تمام وجود و جان و روح و جسمش به تقدیر خداوند، چون محبوب اوست و از محبوب جز امر محبوب نشاید!
این از تجلی جمال و کمال حضرت حق بر دل و جان آن ولی خداست! از این رو حضرتش را نور خداوند در زمین نامیده اند:
"السلام علیک یا نور الله فی ظلمات الارض"
از دگر سو "رضا" خوانندش چون هیچ انسان بار یافته به مقام اطمینان توفیقی در ادراک خشنودی از حق تعالی نخواهد داشت الا به وساطت و کمک آن غیاث امت،امام علی بن موسی الرضا علیه السلام.
اللهم صل علی علی بن موسی الرضا المرتضی
حمید احمدی ۳۰صفر ۱۴۴۵ . ۲۵ شهریور ۱۴۰۲