اما با گذشت بیش از 4دهه از عمر این صنعت در ایران، هنوز هم از وجود راهبردی مناسب در زمینه انرژی بهویژه در بخش گاز محرومیم. تا زمانی که این راهبرد تدوین نشده و رقیب همسایه ما یعنی روسیه به کمک سیاستهایش بازار پرعطش اروپا را در چنگ خویش نگهداشته، از داشتن درآمدهای هنگفت این حوزه محرم میمانیم.
با مروری بر روابط ایران و روسیه و رفتارهای روسیه در موضوع تحریمهای 3-2 سال گذشته مشخص میشود که آنها به ما به چشم یک رقیب بالقوه در زمینه صادرات گاز به اروپا نگاه میکنند و تا حد امکان تلاش خواهند کرد که ایران بدون دخالت و هماهنگی آنها حرکت رو به جلویی در این زمینه نداشته باشد. تلاش برخی منابع روسی برای صدور گاز ایران به هند و پاکستان که بازارهای کمارزشتری نسبت به اروپا هستند باعث میشود با صدور گاز به شرق، نفوذ احتمالی ایران در غرب کاهش یابد. همسایه جنوبی ما یعنی قطر نیز طی دهه گذشته سرمایهگذاریهای سنگینی در حوزه گاز انجام داده و با توجه به موقعیت جغرافیایی خود، تلاش دارد که گاز خود را بهصورت الانجی صادر کند.
بازارهای هدف قطر بیشتر در محدوده آمریکای شمالی و خاور دور بوده و طبق آمار و ارقام، مقادیر افزایش، ظرفیت محدودی دارند. نکته جالب در این میان این است که قطریها بارها پیشنهاد خرید گاز از ایران را به دولتمردان ما دادهاند.
از سوی دیگر اروپا با رشد روزافزون صنایع خود هر روز بیشتر تشنه گاز میشود و لیکن در ورم خودساختهای بهنام تحریم نفتی و مالی ایران گرفتار شده است. با این حال طی یکیدو سال گذشته دیدهایم که برخی کشورها و شرکتهای اروپایی بهصورت جسته و گریخته متقاضی سرمایهگذاری و خرید در صنعت گاز ایران بودهاند. حاصل این مذاکرات محدود، چیزی بهجز امضای چند تفاهمنامه که هیچگونه ارزش حقوقی ندارند، نبوده است.
همه این حوادث گویای این است که اروپا متقاضی گاز ایران است و در چنین شرایطی بهتر این است که سرمایهگذاری در میادین گازی را بدون رقبایمان یعنی روسیه و قطر انجام دهیم و تلاش کنیم که با یک دیپلماسی قوی و با برنامه، اروپاییها را به سرمایهگذاری در میادین گازی کشورمان تشویق کنیم. تسهیل شرایط ورود سرمایهگذاری خارجی به داخل کشور و ارائه تسهیلاتی همچون معافیت مالیاتی بلندمدت، مواردی است که ورود سرمایههای خارجی به حوزه گاز را آسانتر خواهد کرد.
جدا از این موارد، ایران بایستی از اختلاف چشمگیر قیمت عمدهفروشی و خردهفروشی اروپا که گاه تا چندبرابر است بهره ببرد. به بیان دیگر بایستی قسمتی از بازار خردهفروشی اروپا را به دست آوریم که سازوکار این طرح ملی مستلزم همکاری بیشتر دولت و بخش خصوصی است. درصورت وجود چنین شرایطی مجموع معوضهای مالی و سیاسی که در قبال گاز تحویلی خواهیم گرفت باید ارزشیابی شود که نه ارزان بفروشیم و نه با تخمین بالا باعث ازدستدادن بازار شویم. بهثمررساندن این سیاستها، نیازمند تجارب بالای تجاری و فنی است؛ باید همه اینها در قالب مطالعات دقیقی گردآوری و در سند راهبردی انرژی کشور مدون شود.