به گزارش همشهری آنلاین، روزگاری نه چندان دور سیستان را با نام انبار غله ایران می‌شناختند؛ آب و هوای معتدل آن هرساله پذیرای پرندگان مهاجری بود که دسته دسته به این منطقه مهاجرت می‌کردند این‌ها جدای از پرندگانی همچون جغد و اردک تاجدار و هوبره، تیهو و عقاب و تعدادی دیگر از پرندگان بومی هامون بودند که خانه و زندگیشان دشت و تالاب هامون بود.
جفای روزگار با بی مهری افغانستان در عدم رها سازی حقابه رودخانه هیرمند که سالانه ۸۲۰ میلیون متر مکعب است باعث شد تا بادهایی که در گذشته به نعمت بیکران الهی معروف بود و هوایی مطبوع و کشاورزی پرمحصول و زندگی سراسر شاد و با نشاطی را برای مردم به ارمغان می‌آورد هم اکنون منطقه سیستان را ذره، ذره در زیر خروارها خاک مدفون کند و به نوعی سرنوشت شهر سوخته‌ای دیگر را برای تنگه احد رقم بزند.
بیان این مطلب بدان جهت است که به واسطه بادهای شن و ریزگردها که ناشی از خشک‌شدن بستر تالاب هامون هست نفس مردم تنگ و زندگی از ساکنان سیستان گرفته شده، دیگر خبری از دامداری و کشاورزی، حصیر بافی و ماهیگیری نیست و شهر در سکوتی غمناک فرو رفته است.
بررسی گزارش‌های وزارت بهداشت نشان داده که شهر زابل از سال ۱۳۹۵ تا پایان ۱۴۰۱، به مدت هفت سال پیاپی، بالاترین غلظت ذرات معلق ۲.۵ میکرون را داشته و آلوده‌ترین شهر کشور بوده است
دریاچه و تالاب بین‌المللی هامون سومین دریاچه بزرگ ایران پس از دریاچه خزر و دریاچه ارومیه؛ هفتمین تالاب بین‌المللی جهان و یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره در ایران بود که تازیانه‌های بدعهدی کشور همسایه «افغانستان» باعث شد تا از سالهای پایانی دهه ۱۳۷۰ خورشیدی و همزمان با کاهش بارش‌ها و خشکسالی، میزان ورودی آب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون مرتب کاهش یابد.
نبود دولتی مقتدر در افغانستان، ساخت سدهای مختلف مانند کجکی و کمال خان بر روی هیرمند برای انحراف آب، نصب و بکارگیری انواع پمپ در مسیر رودخانه هیرمند جهت کشاورزی توسط کشاورزان افغانستانی از یک سو؛ کاهش نزولات جوی و قهر طبیعت از سوی دیگر خشک شدن دریاچه هامون را به دنبال داشت و باعث شد تا بادهای ۱۲۰ روزه‌ای که روزگاری با عبور از فراز تالاب هامون نویدبخش نسیمی مرطوب و دلنواز بودند اکنون خانه و کاشانه ساکنان این دیار را زیر خروارها شن مدفون کند.
توفان‌های سهمگینی که معمولا با سرعت ۸۰ تا ۱۲۰ کیلومتر به حرکت در آمده و حجم عظیمی از ماسه و خاک را روانه شهرها و روستاها و خانه و کاشانه مردم می‌کند؛ که این امر علاوه بر آن که راه نفس کشیدن اهالی این دیار را بسته، انواع بیماری‌های تنفسی و قلبی و ریوی را نصیب مردم مظلوم و محروم منطقه کرده و همچون تازیانه های سوزناک بر پیکره خمیده و بی رمق سیستان فرود می‌آید.
سیستان در حال مدفون شدن در زیر تلی از خاک
نماینده مردم شهرستان‌های زابل، زهک، هیرمند، نیمروز و هامون در مجلس شورای اسلامی بیان کرد: از مقام معظم رهبری که همیشه بزرگترین و تنها حامی مردم سیستان و بلوچستان در طول سالهای بعد از انقلاب بوده‌اند بابت رهنمودهای مشفقانه و دلسوزانه‌ای که در خصوص مردم این استان مجدانه به دولت داشتند، تشکر می‌کنم.
محمد سرگزی ادامه داد: دولت سیزدهم برخلاف دولت‌های گذشته با اجرای مصوبات دهه ۸۰ مقام معظم رهبری زمینه رضایت ایشان و توسعه و پیشرفت سیستان و بلوچستان را فراهم کند.
وی افزود: بنا بود وزیر کشور عایدات طرح خروج سوخت مرزنشینان را به مردم سیستان اختصاص دهد اما متأسفانه هنوز برخلاف وعده‌های داده شده عایدات این طرح بین مردم تقسیم نشده، این موضوع اقدام عاجل را می‌طلبد.
نماینده مردم حوزه انتخابیه زابل در مجلس یازدهم با بیان اینکه سیستان در حال خالی از سکنه شدن است، تأکید کرد: سیستان در زیر تلی از خاک در حال مدفون شدن است چرا جلسه ستاد مقابله با ریزگردها در سیستان تشکیل نمی‌شود
تضییع حق مردم سیستان و بلوچستان با ساخت بند کمال خان
وی با اشاره به اقدامات خلاف توافق افغانستان درباره حقابه هیرمند و ایجاد مسیرهای انحرافی در مسیر ورود آب به ایران،گفت: طرف افغانستانی باید به حداقل مسوولیت‌های خود در قبال ایران عمل کند، متاسفانه حق مردم سیستان و بلوچستان با ساخت بند کمال‌خان ضایع شده است.
سرگزی در خصوص اعزام تیم کارشناسی متشکل از معتمدان محلی و متخصصان به افغانستان برای بررسی وضعیت حقابه هیرمند، ادامه داد: بر اساس توافق ۱۳۵۲، هر اقدام طرف افغانستانی که موجب شود ما در جریان انتقال آب نتوانیم به حقابه خود دست پیدا کنیم، خلاف توافق است.
وی اظهار کرد: در طول این سال‌ها بندهای انحرافی کوچک و بزرگ متعددی توسط طرف افغانستانی در مسیر هیرمند ایجاد شده که این بخش از متن توافق نقض شده و ما حق داریم برای بررسی موضوع از ابتدای مسیر حرکت حقابه تا ورود به ایران بررسی‌هایی را انجام دهیم و هر تغییر غیر طبیعی باید توسط طرف مقابل برطرف شود.
بر اساس توافق ۱۳۵۲، هر اقدام طرف افغانستانی که موجب شود ما در جریان انتقال آب نتوانیم به حقابه خود دست پیدا کنیم، خلاف توافق استعضو مجمع نمایندگان سیستان و بلوچستان اذعان کرد: طرف افغانستانی تاکنون نگفته که به تعهد خود پایبند نیستم اما در عمل این پایبندی را نشان نداده، البته امسال ممکن است میزان بارندگی کاهش پیدا کرده باشد اما در سالهای گذشته حجم بارندگی قابل توجهی در میان حوزه و در سرشاخه های هیرمند داشتیم، با این حالا حدود یک میلیارد متر مکعب آب به سمت گودزره منحرف شد زیرا اراده‌ای هم برای هدایت آن به سمت کشورما از سمت طرف افغانی نبود.
وی تصریح کرد: آب هیرمند نه مورد استفاده خود افغانستانی‌ها است و نه به سمت ایران هدایت می‌شود بلکه بخش عمده این آب هدر می‌رود؛ در کل سال آبی گذشته ۲۰ میلیون متر مکعب وارد ایران شد و دولت باید در این حوزه اقدامات ویژه‌ای انجام دهد.
سرگزی خاطر نشان کرد: سالانه بیش از ۱۰ میلیارد دلار یارانه آشکار و پنهان میلیاردی برای زندگی نزدیک به هفت میلیون شهروند افغانستانی در ایران هزینه می‌شود و ما میزبان آنها هستیم، بنابراین پذیرفته نیست که طرف افغانستانی به حداقل مسوولیت‌های خود در قبال ایران عمل نکند، از این رو انتظار داریم که افغانستان حُسن همجواری را رعایت کند.
وی اظهار کرد: متاسفانه از زمانی که بند کمال خان ایجاد شده، یعنی حدود سه سال حق مردم سیستان و بلوچستان ضایع شده است.
عدم تخصیص حقابه ایران بیانگر نقض معاهده از سوی افغانستان
رئیس فراکسیون حقوق بشر مجلس شورای اسلامی گفت: افغانستان بر اساس معاهده‌ای که با ایران دارد، باید حقابه کشورمان از هیرمند را اختصاص دهد اما متاسفانه شاهد نقض این معاهده هستیم که حتی بر خلاف مولفه حسن همجواری نیز به شمار می‌رود.
وی در خصوص مذاکره تلفنی وزیر امور خارجه کشورمان با امیرخان متقی نسبت به ضرورت تامین حقابه ایران از هیرمند، افزود: متاسفانه شاهد هدر رفت آب به سمت گودزره از طریق بند کمال خان در سال قبل بوده‌ایم.
سرگزی اظهارکرد: افغانستان بر اساس معاهده‌ای که با ایران دارد، باید حقابه کشورمان از هیرمند را اختصاص دهد اما متاسفانه شاهد نقض این معاهده هستیم که حتی بر خلاف مولفه حسن همجواری نیز به شمار می‌رود.
وی خاطرنشان کرد: این مهم در حالیست که جمهوری اسلامی سال‌هاست که میزبان مهاجران افغانستان است و این افراد از همه شرایط فراهم شده اعم از آب آشامیدنی بهره می‌برند.
علت بحران ریزگردها بی‌مهری افغانستان در همسایگی با ایران
عضو مجمع نمایندگان سیستان و بلوچستان در مجلس یازدهم، ضمن تشریح دلایل بروز بحران ریزگردها در این استان راه برون‌رفت از آن را در گرو ورود دستگاه دیپلماسی برای تامین حقابه هیرمند توسط دولت افغانستان دانست.
ملک فاضلی گفت: وقوع پدیده گرد و غبار و ریزگردها در سیستان و بلوچستان ناشی از خشک شدن دریاچه هامون است که در دوران گذشته که در افغانستان سدی وجود نداشت از رودخانه هیرمند آبگیری شده و حجم وسیعی از آب وارد این دریاچه می‌شد.
وی ادامه داد: این اقدام باعث می‌شد که در پی وزش بادهای ۱۲۰ روزه در سیستان رطوبت هوا تامین شده و دمای هوا در حد ۳۰ درجه کنترل شود، هم‌اکنون که این دریاچه خشک شده است در زمان وزش بادهای ۱۲۰ روزه دمای هوا تا ۵۰ درجه بالا رفته و به دلیل نبود رطوبت در هوا سبب بروز گرد و غبار و ریزگردها شده و نفس مردم این استان را تنگ کرده است.
نماینده مردم سراوان خاطرنشان کرد: در جنوب سیستان و بلوچستان نیز کمبود آب که ناشی از مدیریت معیوب حوزه آب بوده به این مشکل دامن زده چرا که در سالهای گذشته به این نکته توجه نشده بود که وقتی برای تامین آب آشامیدنی از سفره آب قنوات بهره‌برداری می‌شود و حدود ۴۰ چاه حفر می‌کنند تا از سفره مشترک ۲۰ رشته قنات آب برداشت کنند که این موضوع باعث خشکی این قنات‌ها، کمبود آب آشامیدنی و مهاجرت جمعیت گسترده‌ای از مردم خواهد شد.
تصویب۱۴۰ میلیارد تومان برای جبران خشکسالی کشاورزان سیستان
مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان گفت: ۱۴۰ میلیارد تومان اعتبار برای جبران خشکسالی کشاورزان حوزه سیستان در هیات وزیران به تصویب رسید.
مجید محبی اظهار کرد: خشکسالی و پیامدهای ناشی از کاهش بارندگی بیش از ۲ دهه هست که گریبانگیر کشاورزان، باغداران و دامداران سیستان و بلوچستان به ویژه شمال استان شده است.
وی افزود: با ادامه‌دار بودن روند خشکسالی هر سال اثرات خشکسالی بر کشاورزی سیستان و بلوچستان تشدید می‌شود و خشکسالی‌های مستمر کشت برخی محصولات کشاورزی را از نظر کمی و کیفی کاهش داده است.
مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان گفت: بر اساس اعلام هواشناسی بر اساس شاخص بارش، تبخیر و تعرق استاندارد شده (SPEI)، در مدت زمان یکساله تا پایان تیر ماه امسال ۹۶.۷ درصد از استان درگیر پدیده خشکسالی هست که این مقدار در منطقه سیستان ۹۹ درصد و در منطقه بلوچستان ۹۶.۵درصد بوده است.
وی بیان کرد: در مدت زمان ۱۰ ساله ۹۹.۶ درصد مساحت درگیر خشکسالی سیستان و بلوچستان تقریباً ۸۷.۶ درصد آن دچار خشکسالی بسیارشدید و شدید است.
مراجعه ۱۳۴۶ نفر به بیمارستان؛ فوت ۳ نفر به علت کاهش میدان دید
محبی گفت: در پی موج جدید وزش باد در منطقه سیستان از ۲۸ تا ۳۱ شهریور ماه تاکنون در پنج شهرستان زابل، زهک، هامون، هیرمند و نیمروز یک هزار و ۳۴۶ نفر از مردم این منطقه راهی بیمارستان و مراکز درمانی شدند که از این تعداد ۹۰ نفر اکنون بستری هستند.
وی افزود: مشکل تنفسی، قلبی و چشمی از عمده مشکلات مردم در این مدت بوده است.
مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان گفت: در پی تصادف رخ داده ناشی از کاهش میدان دید نیز سه نفر فوت شدند.
وی ادامه داد: تمامی نیروهای امدادی و خدمات‌رسان در مسیرهای ارتباطی منطقه سیستان آماده‌باش هستند تا در صورت نیاز اقدام به کمک‌رسانی به شهروندان کنند.
محبی اظهار کرد: در تداوم بادهای ۱۲۰ روزه سیستان پرواز شرکت ماهان صبح امروز شنبه در مسیر تهران- زابل و بر عکس به دلیل توفان لغو شد.
سرعت توفان در زابل به ۱۰۸ کیلومتر بر ساعت رسید
مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان گفت: وزش باد شدید تا بیشینه ۱۰۸ کیلومتر بامداد امروز شنبه زابل را درنوردید و گردوغبار حاصل از آن شعاع دید افقی را در ایستگاه هواشناسی فرودگاهی این شهر به ۸۰۰ متر کاهش داد.
محسن حیدری اظهارکرد: در شهرستان زهک نیز بیشینه سرعت باد به ۵۰ کیلومتر بر ساعت رسید و دید افقی را در ایستگاه هواشناسی این شهر تا ۸۰۰ متر کاهش داد.
وی بیان کرد: در نوار شرقی و غرب سیستان و بلوچستان وزش باد نسبتاً شدید تا شدید انتظار می‌رود و با توجه به جهت جریانات احتمال انتقال ذرات گرد و غبار به مناطق مرکزی و جنوبی وجود دارد.
در پایان اما گفتنی است تداوم وزش بادهای ۱۲۰ روزه باعث شد تا در اولین روز از ماه مهر دانش آموزان از رفتن به مدرسه و حضور در کلاس‌های درس منع شوند چرا که اداره کل مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان تمام مدارس و ادارات شمال استان شامل شهرستان‌های زابل، زهک، هامون، هیرمند و نیمروز را برای امروز شنبه به علت وزش باد شدید همراه با گرد و خاک تعطیل اعلام کند.