همشهری آنلاین، شقایق عرفی‌نژاد: نمایش «خاتون» به کارگردانی اکرم قزوینی خاتونی یکی از نمایش‌هایی است که پنجم و ششم مهر در برج آزادی اجرا می‌شود.اکرم قزوینی خاتونی می‌گوید در یک خانواده سنتی به دنیا آمده است. اما به دلیل سنت‌شکنی که همیشه داشته عاشق رقص‌های محلی و فرهنگ شهرهای مختلف شده است و آن را دنبال کرده است. او ۱۵ سال است که نمایش کار می‌کند و آن را از استادانی مثل فرزانه کابلی، هلیا بنده و شهرزاد خرسندی فرا گرفته است. خاتون که اولین پروژه کارگردانی او محسوب می‌شود، در روزهای پنجم و ششم مهر در جشنواره نمایش‌های سنتی و آیینی اجرا خواهد داشت. با اکرم قزوینی خاتونی در باره این نمایش صحبت کردیم:
خاتون را چطور معرفی می‌کنید؟
خاتون در باره بانویی از سرزمین ایران به نام خاتون است که از بی‌آبی سرزمین رنج می‌کشد و می‌داند برای رفع آن باید از خدا درخواست کند. او کوله بارش را می‌بندد و شهربه شهر با زنان دیگر آشنا می‌شود و با آیین‌های مخصوص آنها از خدا طلب باران می‌کند. مثلا در مازندران با آیین مازندران و در گیلان با آیین همین تکه و بعد هم با رسوم بختیاری‌ها این کار را می‌کند. او از هرکدام از شهرها با یکی دو بانو آشنا می‌شود و آنها را در یکی از دشت‌های ایران متمرکز می‌کند و آنجا هرکدام با لباس و آیین خودشان شروع به پایکوبی و درخواست از خدا می‌کنند تا باران بیایند.
پس در باره آیین‌های باران خواهی است؟
دقیقا. این آیین‌ها جمع‌بندی می‌شوند و در کنار هم قرار می‌گیرند.
نمایش چرا ویژه بانوان است؟
ما به دلیل حرکت‌ها و رقص‌ها اجازه اجرا برای عموم را نداشتیم. به همین دلیل فقط برای خانم‌ها اجرا می‌شود.
متن با این توضیحی که دادید چطور شکل گرفت؟
من در تهران متمرکز بودم، اما ۱۵ سال پیش برای زندگی به یکی از روستاهای شمال آمدم و اینجا برای اولین با آیین سنتی مازندران آشنا شدم. دیدم این آیین‌ها چقدر سماع‌گونه هستند و چقدر آسمان را نزدیک‌تر می‌کنند. به همین دلیل کارم شد تحقیق در باره آیین‌های شهرهای مختلف. در «خاتون» آیین‌های ۱۵ شهر ایران را به نمایش گذاشته‌ام. بازیگران هم از ۱۵ شهر مختلف ایران یعنی آمل، ساری، سبزوار، اصفهان، تهران، کرج، مراغه، مرند، تبریز، اردبیل، آستارا، رشت و انزلی هستند. ما آیین‌های این ۱۵ شهر را روی صحنه می‌آوریم.
چطور این بازیگران را از این شهرها دور هم جمع کردید؟
من برای تحقیق در باره آیین‌ها به شهرها و روستاها می‌رفتم. به همین دلیل با مربیان حرکت در این شهرها آشنا شدم و بهترین آنها را برای این کار انتخاب کردم. حرکات اولیه کار را به شکل آکادمیک به آنها یاد دادم و خواستم این رقص‌های آیینی را با میزانسن نمایشی که می‌دادم اجرا کنند.
پروسه تمرین از کی شروع شد؟
پنج سال است که مداوم تمرین‌ها را ادامه داده ایم. در این مدت مربیان حرکت‌ها را آنطور که می‌خواستم آموزش دیدند و برای اجرا آماده شدیم.
در این مدت به جز فرهنگسرای نیاوران جای دیگری هم کار را اجرا کرده‌اید؟
بله. چند در فرهنگسراها اجراهای ویژه بانوان داشته ایم و ۱۸۷ بار هم در خارج از کشور روی صحنه رفته‌ایم.
چطور در جشنواره نمایش‌های آیینی سنتی شرکت کردید؟
یکی از دوستان از ارشاد که کار را تیرماه در فرهنگسرای نیاوران دیده بود، با من تماس گرفت و پیشنهاد کرد کار را به دلیل این که در باره آیین‌هاست، در جشنواره شرکت کنیم. در چند جلسه به تفاهم رسیدیم و کار را در جشنواره شرکت دادیم.
اصولا نظرتان در باره جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی چیست؟
من پیش از کرونا هم در این جشنواره در قسمت موسیقی سنتی مازندران شرکت کرده بودم و با شیوه‌ای که در آن زمان برگزار شد، کاملا موافق بودم. چون مردم از اتفاقی که داشت می‌افتاد، لذت می‌بردند و آیین‌های مختلفی را می‌دیدند که گاه اصلا آنها را نمی‌شناختند. یک نمایشگاه هم از اقوام مختلف و محصولاتشان وجود داشت که بسیار عالی بود. به نظرم اگر بتوانیم این جشنواره را در شهرهای مرکزی هم اجرا کنیم و آنها هم با آیین‌های مختلف ایران آشنا شوند، بسیار خوشحال‌کننده است. چون مردم سرگرمی‌های جذاب‌تری پیدا می‌کنند. حتی اگر خودم هم در این جشنواره حضور نداشتم، باز این حرف را می‌زدم. امسال هم جشنواره در شهرهای مختلف برگزار می‌شود و به نظرم خوب است. ضمن این که می‌توانیم از کشورهای مختلف مهمان داشته باشیم.
خاتون بعد از جشنواره در شهرهای دیگر اجرا خواهد داشت؟
فکر می‌کنم بله. چون مدیر برنامه‌هایمان این طور اطلاع داده که اجراهایی در شهرهای مختلف خواهیم داشت.