همشهری آنلاین - یکتا فراهانی: هاری یکی از قدیمی‌ترین و کشنده‌ترین بیماری‌های شناخته شده برای انسان است. سوابق مکتوب و تصویری بیماری هاری به بیش از ۴۰۰۰ سال برمی‌گردد و امروزه در بیش از ۱۵۰ کشور در سراسر جهان بومی است. اگرچه می‌توان از این بیماری جلوگیری کرد، اما سالانه در جهان، حدود ۵۹۰۰۰ نفر را اغلب در مناطق فقیر و آسیب پذیر می‌کشد.
کلیه حیوانات خونگرم پستاندار چه وحشی و چه اهلی و از پرندگان نیز خفاش‌ها به این بیماری حساس هستند. میزان کشندگی هاری نیز ۱۰۰ درصد است؛ به طوری که پس از ظهور علایم بیماری؛ چه در انسان و چه در حیوان درمان پذیر نیست و بیمار محکوم به مرگ خواهد بود.
راه‌های انتقال ویروس هاری
دکتر مریم فاضلی، متخصص ویروس شناسی پزشکی، پژوهشکده سرطان معتمد جهاد دانشگاهی در مورد بیماری هاری می‌گوید: ویروس هاری به طور مشخص در بزاق پستانداران بیمار وجود دارد و پس از گاز گرفتگی منتقل خواهد شد. در مورد گربه و گربه‌سانان از طریق پنجه کشیدن انتقال بیماری صورت می‌گیرد، زیرا گربه مدام مشغول لیسیدن پنجه‌هایش است. بنابراین پنجه‌ها آلوده به بزاق می‌شوند و هنگام پنجه کشیدن می‌تواند ویروس را از طریق خراش به انسان منتقل کند. بیماری هاری از راه پوست سالم قابل سرایت نیست، ولی اگر کوچک‌ترین خراش یا زخمی در پوست وجود داشته باشد سرایت خواهد کرد.
چگونگی از بین رفتن ویروس هاری
به گفته این ویروس شناس، ویروس هاری در حرارت ۵۰ درجه سانتیگراد به مدت ۱۵ دقیقه و در حرارت ۶۰ درجه در مدت ۳۵ ثانیه و در حرارت ۱۰۰ درجه سانتیگراد در مدت چند ثانیه از بین می‌رود. بنابراین برای ضدعفونی وسایل آلوده؛ کافی است چند دقیقه آنها را بجوشانید یا از فنل و الکل استفاده کنید.
دوره کمون هاری و نشانه‌های آن
دکتر مریم فاضلی با بیان اینکه دوره کمون بیماری هاری در انسان معمولاً چندین هفته تا چند ماه است، درباره نشانه‌های این بیماری می‌گوید: دوره کمون یا نهفتگی در سگ و گربه ۲ تا ۳ هفته و گاهی چند ماه است. مهم‌ترین علایم آن نیز تغییر در رفتار و عادات حیوان است؛ به گونه‌ای که حیوان بیش از اندازه به صاحب خود انس می‌گیرد و به گوشه‌ای پناه می‌برد و بالاخره بر اثر فلج اندامی و دستگاه تنفسی تلف می‌شود و یا در بیشتر مواقع حیوان مضطرب و کم‌کم به صورت وحشی و درنده درمی‌آید و به هر کس و هر حیوان که سر راه او باشد حمله می‌کند. دوره کمون بیماری در انسان نیز معمولاً چندین هفته تا چند ماه است.
علائم هاری در انسان
دکتر فاضلی می‌گوید: در طول فاز حاد بیماری، بیماری ممکن است به دو صورت مختلف ظهور پیدا کند؛ هاری خشمگین با علائمی نظیر آب گریزی، بیش‌فعالی، رعشه، رفتارهای تهاجمی (به مدت ۱ تا ۵ دقیقه) و نوسان آگاهی مشخص می‌شود. هاری فلجی که در ۲۰ درصد موارد رخ می‌دهد، دوره کندتری دارد. نتیجه هر دو شکل بیماری نیز یکسان است و در نهایت، کما و مرگ ناشی از فلج اندام تنفسی حدود ده روز پس از ظهور علائم اولیه رخ می‌دهد.
اقدامات لازم برای فرد حیوان گزیده
به گفته این ویروس شناس، هنگام گزیدگی حیوان، تمیز کردن ویروس هاری از محل زخم تا حد مقدور در ساعات اولیه پس از گزش ضروری است. باید لابه‌لای زخم را حداقل به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه با آب تمیز و صابون کاملاً شست‌وشو داد. این عمل مهم‌ترین قسمت پیشگیری از هاری به حساب می‌آید.
خارج کردن صابون از لابه‌لای زخم هم موضوع مهم دیگری است. بهتر است با فشار آب زیاد کف صابون‌های باقی مانده را از لابه‌لای زخم خارج کرد. چون باقی مانده صابون می‌تواند مواد ضدعفونی کننده را بی اثر کند.
همچنین زخم را بعد از شست‌وشو باید با الکل ۶۰ تا ۷۰ درجه یا محلول بتادین یک درصد یا دیگر مواد ضدعفونی کرد. اما هیچ وقت نباید زخم را پانسمان کرد. چون میکروب هاری بی‌هوازی است و بر اثر پانسمان رشد آن سریع خواهد شد. ضمن آنکه فرد باید بلافاصله به مراکز بهداشتی برای تکمیل نوبت‌های واکسن منتقل شود.
اقدامات لازم برای پیشگیری از هاری
دکتر فاضلی با بیان اینکه باید حیوانات خانگی را نزد دامپزشک برد تا واکسن‌های مناسب را بر حسب منطقه‌ای که در آن است تزریق شود، درباره اقدامات لازم برای پیشگیری از هاری توصیه‌هایی کرد که در ادامه می‌خوانید:
- از در معرض تماس قرار گرفتن حیوان خانگی خود با دیگر حیوانات جلوگیری کنید و هنگامی که خارج از منزل هستند بر رفتار آنها نظارت داشته باشید.
- حیوانات خانگی خود را عقیم کنید تا از تولد نوزاد ناخواسته آنها جلوگیری کنید.
- غذای حیوان خود را بیرون از منزل قرار ندهید. این کار باعث جذب حیوانات وحشی و ولگرد می‌شود.
- حیوانات وحشی نباید به عنوان حیوان خانگی نگهداری شوند. این کار نه تنها غیرقانونی است؛ بلکه این حیوانات پتانسل مبتلا کردن صاحبان خود و دیگران را به هاری دارند.
- حیوانات وحشی را از فاصله دور مشاهده کنید. حیوان وحشی هار ممکن است رام به نظر برسد ولی هرگز به آن نزدیک نشوید. به کودک خود بیاموزید که هیچ وقت به حیوانات ناآشنا نزدیک نشود؛ حتی در مواردی که حیوان آرام به نظر می‌رسد.
- در صورتی که احساس می‌کنید یک حیوان غیرمعمول به نظر می‌رسد آن را به ادارات دامپزشکی اطلاع دهید.
- اگر در مناطقی هستید که خفاش زیاد است، منزل خود را عایق‌بندی کنید تا از ورود خفاش به خانه جلوگیری شود.