کوه‌های البرز و زاگرس که عمده‌ترین رشته‌کوه‌های ایرانند و از نظر جهت و گسترش، عامل تعیین‌کننده ریزش‌های کشور به شمار می‌آیند.
ریزش‌های جوی که در ارتفاعات مزبور متمرکز است و بیشتر به صورت برف می‌باشد، منبع اصلی آب رودخانه‌ها بوده و سرچشمه رودخانه‌های مهم کشور را تشکیل می‌دهند.
عامل اصلی ریزش‌های جوی، جریان هوایی است که از غرب و حوضه مدیترانه به سوی فلات ایران حرکت می‌کند و بیشتر رطوبت خود را در برخورد با کوه‌های زاگرس و البرز از دست می‌دهد و به ریزش باران و برف در فصل‌های پائیز و زمستان می‌انجامد.
بخشی از این آب‌ها درون شکاف‌های آهکی کوه‌های زاگرس نفوذ می‌کند و چشمه‌سارهای فراوانی را پدید می‌آورد و آب رودخانه‌ها را بخصوص در فصل خشک تابستان تأمین می‌کند.
غالباً باران‌ها و رگبارهایی که در فصل بهار در کوهپایه‌های البرز و زاگرس و دیگر کوه‌های کشور ریزش می‌کنند، به جاری شدن سیل‌های شدید و کوتاه‌مدت می‌انجامد و طبیعتا بخشی از آب‌های سطحی کشور را نیز تأمین می‌کنند.
نیاز انسان به آب باعث شده تا اکثر تمدن‌های بشری در کنار رودخانه‌ها شکل بگیرند.
انسان‌های اولیه با زندگی در کنار رودخانه‌ها به طور فطری و تجربی آموخته بودند که جهت استفاده بهینه از این منابع خدادادی، می‌باید رودخانه‌ها را دوست داشت و حتی در بعضی از فرهنگ‌های کهن آب و رودخانه به عنوان موجودی مقدس و حیات بخش مورد ستایش و احترام بود.
با توسعه شهرنشینی و اجرای طرح های عمرانی و دور شدن انسان‌ها از رودخانه این دوستی گسسته شد و انسان با برداشت بی‌رویه شن و ماسه از بستر رودخانه، خانه و شهرک سازی در حریم و بستر رودخانه، احداث سازه های تقاطعی و غیره اقدام به تعرض به رودخانه و بر هم زدن رژیم متعادل و پایدار آن نمود.
رودخانه‌ها به مثابه موجودات زنده‌ای هستند که در مقابل این تعارض اقدام متقابل نموده و لذا رژیم هیدرولیکی آن در یک روند برای رسیدن به تعادل مجدد قرار می‌گیرد.
رودخانه‌ها شریان‌های اصلی حیات کلیه سازه‌های آبی محسوب می‌شوند و حفاظت و بهره‌برداری بهینه از آنها و همچنین حراست از بستر و حریم آنها از مهم‌ترین مسئولیت‌های وزارت نیرو می‌باشد.
حفاظت از رودخانه‌ها به عنوان سرمایه‌ای ملی و یکی از منابع مهم آبی کشور در زمینه‌های کشاورزی، اقتصادی، صنعتی، ترابری، بهداشتی، شرب و تفریحی یک ضرورت است.
ایجاد تاسیسات آبی در مجاورت رودخانه‌ها از قبیل ایستگاه‌های تامین آب کشاورزی، شرب و تاسیسات حفاظت، ساحل سازی، دیوارهای ساحلی، پل‌ها و بناهای آبی، ایجاب می‌کند که اطلاعات لازم با بررسی‌های پژوهشی و علمی تهیه گردد و با رعایت آن به سرمایه‌گذاری اقدام شود.
بروز سیلاب‌های متعدد در سال‌های متمادی از مناطق کوهستانی، کوهپایه‌ای و گستره‌های درون دشت‌ها و همزمانی آن با فرسایش سواحل و تغییر مسیر رودخانه‌ها باعث وارد آمدن خسارات فنی و حقوقی در زمینه اراضی و حقابه برآن می‌شود و مناطق عظیم و حاصلخیز کشاورزی را از بهره‌دهی بازداشته و سرمایه گذاری زیادی را در تجدید آنها می‌طلبد.
از طرفی، تغییر کیفیت طبیعی آب رودخانه‌ها به دلیل تخلیه بی رویه زهکشی‌های مسموم به انواع مواد شیمیایی کشاورزی، فاضلاب‌های صنعتی و شهری و انواع دخل و تصرف‌ها در این ماده حیاتی که در طول مسیر رودخانه به وجود می‌آید، ضرورت آگاهی از اطلاعات و آمار و دانش سنجش عوامل علمی مربوط را توجیه می‌کند.
با توجه به اینکه هر نوع دخل و تصرف در رودخانه اعم از کمی و کیفی واکنش‌های مختلفی را بروز می‌دهد و چنانجه تغییرات ایجاد شده در جهت قانونمندی آب و بستر رودخانه نباشد در اثر گذشت زمان مقابله پرخسارت و پرهزینه‌ای را می‌طلبد و از این رو لازم است تا کلیه طرح‌های مهندسی رودخانه مبتنی بر پایه‌ای علمی و صحیح ارائه شود.