همشهری- زهرا رفیعی: همه ساله در این وقت از سال مذاکره بر سر خاموش کردن آتشی که به جان بخش عراقی تالاب هورالعظیم افتاده سرعت بیشتری می‌گیرد. از سوی دیگر با شروع فصل بارش نامه‌نگاری‌های داخلی بر سر رهاسازی حقابه این تالاب در ایران نیز پیگیری می شود. اما تا این مذاکرات به نتیجه برسد، استان‌های همجوار با این تالاب، بخصوص خوزستان غرق در دود هستند. برای ساکنان استان خوزستان که اگر با دود ناشی از سوختن تالاب هورالعظیم درگیر نباشند، با پدیده‌های اقلیمی مثل گرد و غبار و خشکسالی مواجهند، انتظار تنها راه نیست. آمارها نشان می‌دهد که این استان یکی از استان‌های مهاجر فرست به سایر استان‌ها است با این تفاوت که شهرستان‌ها و روستاهای خوزستان را تغییرات اقلیمی خالی از سکنه می‌کند.
در انتظار مجوز
مجتبی ذوالجودی، معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست: پیگیر دریافت مجوز برای اطفای حریق در بخش عراقی تالاب هورالعظیم توسط وزارت امور خارجه هستیم. با توجه به اینکه آتش‌سوزی در هورالعظیم هر ساله اتفاق می‌افتد، امسال پیش از آغاز این آتش‌سوزی‌ها مذاکرات با وزارت نیرو و وزارت امور خارجه انجام و مجددا مکاتبه شد. برای اطفای حریق در وهله اول دولت کشور همسایه موظف است جلوی آن را بگیرد. علت آن می‌تواند عمدی یا هر چیزی باشد اما به هر دلیلی نتوانستند آتش را اطفا کنند. نماینده وزارت امور خارجه نیز اعلام کرد خیلی سریع این موضوع را پیگیری خواهد کرد. در کل منتظر مجوز هستیم. با توجه به ارتباطات سازمان حفاظت محیط زیست ایران با وزارت محیط زیست عراق، قول مساعد داده شده است. امیدواریم مجوز داده شود و وزارت دفاع، هلال احمر و وزارت نیرو با هدایت و محوریت استان خوزستان، به محض دریافت مجوز استانداری، اقدامات اجرایی را دنبال کند. از وزارت نیرو نیز خواسته شد در اولین فرصت آب از سد کرخه به سمت هورالعظیم رهاسازی شود و آب به تالاب برسد که قول داده‌اند این اتفاق بیفتد. بنا به گفته نماینده وزارت نیرو، به دلیل اینکه احتمال دارد در مسیر رهاسازی آب برداشت‌های غیرمجاز شود، در کوتاه‌ترین زمان ممکن برای اینکه آب به تالاب برسد رهاسازی انجام خواهد شد.
مهاجرت اقلیمی خوزستانی ها
ایمان ممبینی، جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه تهران: بر اساس تحقیقات، تمایل به مهاجرت برای کلان‌شهر اهواز، ۴۸.۲ درصد و برای شهر آبادان، ۵۱.۱ درصد است در حالی که مردم آبادان از منظر تعلّق و هویت شهری، همیشه در رده‌ی بالایی قرار داشته‌اند. جالب توجه این است ۷۷.۸ درصد این افراد، مایل به مهاجرت از استان خوزستان به سایر استان‌های کشور بوده‌اند و در اینجا، تنها موضوع مهاجرت درون استانی مطرح نیست. محرک اصلی جابه‌جایی و مهاجرت در استان‌هایی چون سیستان و بلوچستان، کرمان، خراسان جنوبی و همچنین خوزستان نابودی روستاها به دلایل تغییرات اقلیمی و به طور خاص خشکسالی است. این نوع جابه‌جایی‌ها و خالی از سکنه شدن بسیاری از مناطق تبعات متعدد سیاسی و امنیتی به دنبال دارد.
در فاصله سال‌های ۱۳۹۰-۱۳۹۵، ۱۳۵ هزار و ۲۰۶ نفر از خوزستان به سایر استان‌های کشور مهاجرت کرده‌اند که این میزان، نسبت به دوره پنج ساله پیشین، ۲۰ هزار نفر افزایش را نشان می‌دهد. طبق آمار در سال‌های ۹۵-۱۳۹۰، به ترتیب استان‌های خوزستان، لرستان، کرمانشاه و همدان، مهاجرفرست‌ترین استان‌های کشور بوده‌اند ۶۷.۳ درصد مردم خوزستان، مشکلات زیست‌محیطی و اقلیمی را به عنوان یکی از دلایل خود برای مهاجرت برشمرده‌اند.
تطابق نقشه مهاجر فرستی با خشکسالی
بر اساس گزارش این رصدخانه مهاجرت ایران و بررسی مرکز آمار ایران، جابه‌جایی جمعیت در دهه اخیر در کشور، تا حدود زیادی با نقشه خشکسالی و مصرف بی‌رویه آب‌های تجدیدپذیر تطابق دارد. داده‌های مرکز آمار (سال ۹۵) نشان می‌دهد که استان‌های خوزستان، سیستان‌وبلوچستان، کرمانشاه، لرستان و خوزستان با خالص مهاجرتی منفی مواجه بودند. اغلب استان‌های مهاجرفرست جز مناطقی هستند که درگیر بحران آب هستند. ضمن اینکه سطح بارندگی این استان‌ها نسبت به میانگین ۵۰ سال قبل تراز منفی داشته است. استان خوزستان رتبه نخست آلودگی هوا، رتبه دوم حاشیه‌نشینی با ۸۵۰ هزار حاشیه‌نشین، رتبه دوم بیکاری، رتبه سوم جمعیت زیر خط فقر را دارد. همه این عوامل بر تشدید مهاجرت این استان دامن می‌زند. به ویژه اینکه وضعیت اقلیمی استان خوزستان نامطلوب است، زیرا رودهای کارون، کرخه و دز که منشا شکل‌گیری شهرهای خوزستان هستند، ۳۰-۴۰ سال است که لایه‌روبی نشده‌اند و در بستر آن‌ها ساخت‌وساز انجام می‌شود. خشک شدن این رودخانه‌ها ثبت بالاترین دمای کشور، رخداد موج گرما، طوفان گرد و غبار، خشک شدن تالاب‌های شادگان و هورالعظیم از عوامل محیط زیستی تاثیرگذار بر مهاجرت این استان هستند.
از رابطه خوبمان با عراق استفاده کنیم
هژیر کیانی، دبیر انجمن دوستداران طبیعت و محیط زیست استان خوزستان: ریشه اتفاقاتی که در تالاب هورالعظیم می‌افتد و مشکلات تکرار شونده آن در نبود برنامه‌ریزی مشخص برای محیط زیست استان است. متاسفانه نگاه غالب به خوزستان «تامین کننده منابع مالی کشور» است و توجهی به محیط زیست انسانی و طبیعی آن نمی‌شود. این دو به هم تنیده هستند و مادامی که برنامه جامع نجات‌بخش ملی برای خوزستان تهیه نشود نمی‌توان منتظر بهبود شرایط زیست در این استان بود. مثلا شما هیچ برنامه‌ای نمی‌بینید که در آن مشخص شده باشد فلرهای نفتی چه زمانی کاملا خاموش خواهد شد. نگاه به منابع طبیعی به خصوص تالابها فانتزی است و بهره برداری صرف است. ارزش خدمات اکولوژیک بخش‌های مختلف طبیعت مشخص نیست و مشخص نیست دولت چه برنامه‌ای برای آموزش حفاظت و یا بهره‌برداری از منابع طبیعی دارد. این نگاه باعث از بین رفتن محیط زیست در استان و بالا رفتن نرخ مهاجرت از استان شده است. بسیاری از مهاجرت‌ها در حاشیه تالابها بویژه تالاب هورالعظیم به دلیل مسائل زیست محیطی است. هورالعظیم هرساله می‌سوزد ولی یک کارگروه تخصصی مقابله با آتش سوزی در محیط زیست استان وجود ندارد. در حالی که ما با روابط خوبی که با عراق داریم می‌توانیم مانع از ایجاد آتش سوزی شویم. خوشبختانه دیپلماسی مقابله با گردوغبار فعال شده است و می‌توان از آن برای کنترل آتش سوزی هوراعظیم نیز استفاده کرد. بخشی از کانون‌های گرد و غبار خوزستان، مناطقی است که در اثر آتش سوزی بستر تالاب پوشش گیاهی خود را از دست داده است. تشکل‌های غیر دولتی برای افزایش مشارکت مردمی آماده‌اند که با نظارت دولت در کاهش آسیب‌های زیست محیطی فعالیت کنند.
۶۳۰ هکتار از نیزارهای بخش عراقی تالاب هورالعظیم امسال در آتش سوخت
۹۰ درصد موارد آتش‌سوزی‌ها حتی در داخل کشور عمدی است
۶۷ درصد حق‌آبه تالاب هورالعظیم (۹۳۱ میلیون مترمکعب) رهاسازی شده است
۱.۶ میلیون مترمکعب به زودی به تالاب داده خواهد شد
۹۰ درصد تالاب هورالعظیم در بخش عراقی خشکی کامل شده است
شهرهای درگیر دود هورالعظیم : هویزه، دشت آزادگان (سوسنگرد) و اهواز