همشهری آنلاین - مریم سرخوش: شیرخشک‌های عادی (رگولار) ایرانی، آنقدر ارزان هستند که بازار جذابی را برای قاچاق به کشورهای دیگر و البته مصرف در حوزه صنایع موادغذایی و لبنی به جای شیرخشک‌های صنعتی به‌وجود آورده باشند.
شیرخشک‌ها برخلاف دارو، برای تامین مواداولیه همچنان ارز ترجیحی (۴۲۰۰تومانی) می‌گیرند و شامل حذف ارز ترجیحی با اجرای طرح دارویار نشده اند. همین مسئله هم باعث شده که همچنان اختلاف قیمت آنها در بازار ایران با بازار جهانی برقرار باشد و فروش‌شان بدون دستورالعمل خاصی باعث شود که بلافاصله پس از تولید و توزیع از سطح بازار حذف شوند.
حذف ارز ترجیحی شیرخشک فعلا میسر نیست، اما از این به بعد تمامی شیرخشک‌ها هم در سامانه تی‌تک ثبت می‌شوند و هم تنها به یک شرط عرضه می‌شوند؛ ثبت کد ملی کودک. داروخانه‌های متخلف هم با قطع سهمیه و برخورد مواجه خواهند شد.
چرا کمبودهای مقطعی رخ می‌دهد؟
در ایران ۳نوع شیرخشک به‌صورت وارداتی یا تولید داخل تامین می‌شود؛ شیرخشک «رژیمی» برای نوزادانی که عارضه موقت دارند، شیرخشک «متابولیک» برای نوزادانی که بیمار هستند و شیرخشک «رگولار» برای نوزادان عادی. چند سالی هم هست که تولیدکنندگان شیرخشک در کشور با وجود تشدید مشکلاتی ازجمله به‌صرفه نبودن تولید، قیمت‌گذاری کمتر از ارزش واقعی، افزایش هزینه‌ها، استهلاک تجهیزات، تورم و... سالانه ۷۰تا ۸۰میلیون قوطی تولید می‌کنند، اما وضعیت به‌گونه‌ای رقم خورده که با این حجم از تولید و واردات باز هم کمبودها در مقاطع مختلف بروز می‌کند و دست خانواده‌ها برای تهیه بدون دغدغه این محصول خالی می‌ماند؛ این در حالی است که اخبار کشف محموله‌های شیرخشک قاچاق در شهرهای مختلف کشور که به مقصد مرزهای شرقی و غربی کشور بارگیری شده بودند تنها در چندماه گذشته هم قابل توجه است؛ کشف ۲۱۰ قوطی در تایباد، ۶ تن و ۱۸۰کیلوگرم در بیرجند، ۲۵تن در الیگودرز، ۳۲۸ قوطی در لاهیجان، ۴۷تن در ایرانشهر، ۲تن در مهاباد، ۲۸۲قوطی در کهگیلویه و بویراحمد، ۲هزار قوطی در زاهدان و... که هر کدام از این شیرخشک‌ها در کشور قیمتی کمتر از ۲دلار دارند، اما با عبور از مرز با چندین برابر افزایش قیمت فروخته می‌شوند.
ارز حمایتی شیرخشک باید مدیریت شود
سجاد اسماعیلی، مشاور رسانه‌ای رئیس سازمان غذا و دارو هم این موضوع را تأیید می‌کند و در توضیح بیشتر به همشهری می‌گوید: «شیرخشک‌ها همچنان ارز ۴۲۰۰تومانی دریافت می‌کنند که اختلاف آن با ارز آزاد بسیار زیاد است. این مسئله جذابیتی را ایجاد کرده که باعث خروج محصول از زنجیره تامین می‌شود. شیرخشک‌های تولیدی اکنون در حوزه‌های شیرینی‌پزی، نانوایی و... هم مورد استفاده قرار می‌گیرند و از همه مهم‌تر به کشورهای دیگر قاچاق می‌شوند؛ چون به‌صورت غیررسمی با نرخ چند برابر قابلیت فروش دارند.»
اسماعیلی با بیان اینکه باید این موضوع مدیریت شود و چند راهکار در این‌باره مطرح است، عنوان می‌کند: «یکی از راهکارهای اصلی، مدیریت ارز حمایتی است؛ به این معنا که شیرخشک هم مثل دارو به ارز آزاد نزدیک شود، اما مشکلی که در این‌باره وجود دارد، این است که شیرخشک‌ها سیستم رصد و پوشش بیمه‌ای ندارند. در این‌باره باید وزارت اقتصاد و سازمان برنامه و بودجه سازوکاری را درنظر بگیرند؛ به‌عنوان مثال در ازای مصرف ماهانه هر کودک مابه‌التفاوت ارز حمایتی با ارز نیمایی به‌حساب خانواده کودک به‌صورت ریالی واریز شود و یارانه حمایتی برای خرید شیرخشک به همان قیمت قبلی را دریافت کنند، اما برای تولیدکننده این ارز تغییر کند تا پیش‌زمینه‌های قاچاق مثل حوزه دارو کاهش پیدا کند.»
البته به‌گفته او، این زیرساخت هنوز به‌وجود نیامده و سازمان غذا و دارو در حال پیگیری است: «قطعا تا زمانی که این شرایط فراهم و خیال سازمان و دولت از این نظر راحت نشود، همچنان ارز ۴۲۰۰تومانی به شیرخشک اختصاص پیدا می‌کند.»
شیرخشک فقط با کد ملی
مشاور رسانه‌ای رئیس سازمان غذا و دارو در پاسخ به این سؤال که در شرایط موجود و تا تحقق این زیرساخت‌ها چه باید کرد، می‌گوید: «باید نظارت بر زنجیره گسترش پیدا کند. بر این اساس سازمان غذا و دارو هم برای شیرخشک‌های رگولار و هم شیرخشک‌های رژیمی و متابولیک، بحث اجبار استعلام را درنظر گرفته است؛ به این معنا که شیرخشک تنها با کد ملی کودک عرضه می‌شود. تمامی داروخانه‌ها از یک‌ماه پیش موظف شده‌اند که بدون استعلام کد ملی، شیرخشک به خانواده‌ها تحویل ندهند.»
اسماعیلی تأکید می‌کند: «تمامی شیرخشک‌ها در سامانه تی‌تک ثبت می‌شوند و درصورتی که تخلفی در کل زنجیره تامین رخ دهد به‌راحتی شناسایی خواهد شد و برخوردهای نظارتی و قضایی صورت می‌گیرد. داروخانه‌ها باید این دستورالعمل را انجام دهند؛ چون تا زمان اختصاص ارز حمایتی، فساد و رانت درباره شیرخشک و کالاهای سلامت‌محور وجود دارد. این محصولات با زحمت زیادی برای تامین ارز و تولید تهیه می‌شوند و نباید به‌صورت قاچاق، از زنجیره خارج شوند. این بخشنامه به تمامی ادارات غذا و دارو ابلاغ شده و اگر داروخانه‌ای بدون ثبت کد ملی اقدام به توزیع شیرخشک کند، با او برخورد خواهد شد.»