همشهری آنلاین؛ گروه خانواده: اگر هر برهه‌ای از تاریخ را رصد کنیم، بین هر زن وشوهری در هر جایی از کره خاکی تعارضاتی وجود داشته، دارد و خواهد داشت. قدیمی‌ها می‌گفتند:« زن و شوهر دعوا کنند و...» اما بدیهی است اتفاقات خاصی باعث میشود این تعارضات دستخوش تغییر شوند. زیاد و کم شوند و حتی عمق و سطح آن دچار تغییراتی شود. زینب مواصلی، پژوهشگر اجتماعی در یادداشتی به بررسی تاثیر شبکه‌های اجتماعی و تعاملات مجازی بر تعارضات زناشویی پرداخته است:
«در ایران جمعیت قابل توجهی از مردم از اینترنت برای پرسه زنی استفاده میکنند. بر اساس آمار ارائه شده، کاربران اینترنت تا اوایل سال ۹۸ به ۸۲ میلیون و ۴۲۰ هزار نفر رسید که ۴۹.۷ درصد از این جمعیت را زنان و ۵۰.۳ درصد را مردان تشکیل میدهند و این رقم، سالانه یک درصد نیز افزایش مییابد. عمده استفاده از پرسه زنی ها، در شبکه های اجتماعی و فضاهای تعاملی صورت می گیرد که طبق بررسی ها عمدتا به دلایل زیر است(مظفزی نیا و قاسمی، ۱۳۹۵):
• استفاده از هویت غیرواقعی: به منظور گشت وگذار، هزینه کمتر نسبت به دنیای واقعی، امنیت فیزیکی، جذابیت و تنوع
• ارضای نیاز جنسی: دسترسی راحت، جایگزین نیاز جهان واقعی، ناشناس بودن، پیداکردن شریک جنسی و ارتباط در جهان واقعی
• تخلیه هیجان: بازیهای آنلاین، تسکین دهنده، جبران شکست و سرخوردگیها، شادکردن روحیه
• رسمی: مشارکت در تولید و نشر اطلاعات و خبر، عکس، فیلم، داستان، نوشتن کامنت در سایتها و منابع داخلی و بین المللی، نوشتن و انتشار مقاله و کتابهای دانشگاهی به صورت رسمی در سایتها.
• اقتصادی: خرید و فروش کالاهای اینترنتی، انجام امور اقتصادی، آگاهی از قیمتها، جلوگیری از اتلاف وقت، کاهش هزینه حمل و نقل، دسترسی سریع و آسان و بدون محدویت زمان و مکان
نیاز به برقراری و حفظ پیوند و روابط نزدیک با دیگران به عنوان انگیزه اساسی و بنیادی بشر قلمداد میشود. اما، این احساس مثبت در بسیاری از موارد دستخوش تغییرات مختلفی میشود که نتایج عمده ای برجای میگذارد. یکی از مهمترین این نتایج تعارض زناشویی است. تعارض زناشویی ناشی از عدم هماهنگی زن و شوهر در نوع نیازها و روشهای آن، خودمحوری، اختلاف در خواسته ها، طرحهای رفتاری و رفتارهای غیر مسئولانه نسبت به ارتباط زناشویی و ازدواج است. طلاق عاطفی نیز ازجمله عواملی است که دراثر استفاده از فضای مجازی به عنوان تفریح و سرگرمی و یا رفع نیازهای جنسی به وجود میآید. در طلاق عاطفی اگرچه ممکن است زن و شوهر با هم مانند یک گروه اجتماعی ادامه زندگی دهند، اما جاذبه و اعتماد آنها نسبت به یکدیگر ازبین میرود و زن و شوهر به دلیل احساس غمگینی و ناامیدی، دیگری را آزاد میدهند. طلاق عاطفی به علت نبود تعاملات مثبت با همسر، عدم تأمین نیازهای عاطفی، نارضایتی جنسی، عدم جذابیت ظاهری، خیانت، مسائل مالی، بیماریهای مزمن، بدرفتاری فیزیکی و غیره به وجود میآید و منجربه بروز علائم اضطراب، افسردگی، احساس گناه، ناامیدی، کناره گیری از فعالیتهای اجتماعی، نگرش بدبینانه و پایدار درباره خود، همسر و آینده میشود.
اگرچه استفاده علمی از فضای مجازی، مهارتهای خانوادگی و کسب وکار در فضای مجازی سبب میشود سطح علم و فرهنگ افراد افزایش یافته و با بالارفتن سطح علمی و درک موقعیت، همکاری افراد در خانواده، رابطه جنسی و روابط خانوادگی با خویشاوندان افزایش یابد، یعنی تعارضات زناشویی کاهش یابد، اما، استفاده از فضای مجازی برای تفریح، سرگرمی، گفت وگو، خودنمایی و دسترسی آسان به اینترنت باعث شده است که زنان اوقات فراغت خود را با سرگرمی در فضای مجازی ازدست داده و روابط خانوادگی، همکاری در خانواده و رضایت زناشویی کاهش پیدا کند. بنابراین، با کاهش رضایت زناشویی، تعارضات زناشویی نیز روزبه روز افزایش خواهد یافت.
همچنین، میتوان به این نکته اشاره کرد که ابراز مهر و محبت و اظهار عشق و علاقه به طرف مقابل، یکی از پیش شرطهای برقراری و تداوم روابط گرم و صمیمانه بین زوجین است. با ورود بیش از حد افراد به فضای مجازی، از میزان وقت و زمانی که ممکن است به ابراز محبت و عشق و علاقه بین طرفین اختصاص داده شود، کاسته خواهد شد و این به نوبه خود باعث شکاف عشقی و عاطفی دربین زوجین میشود که تبعات ناگوار زیادی را به همراه دارد. ازسوی دیگر، براساس یافته های پژوهشهای مختلف، بیشتر افراد در فضای مجازی وقت خود را در شبکهای اجتماعی ای می گذرانند که امکان برقراری ارتباط با افراد مختلف و ازجمله جنس مخالف وجود دارد و ممکن است این روابط به جهان واقعی نیز کشیده شود. بنابراین، به این نوع وقتگذرانی و برقراری ارتباط، ازسوی هر یک از زوجین با بدگمانی و نگاهی همراه با تردید نگریسته می شود که میتواند به تضعیف مهر و محبت طرفین منجر شود و زمینه های بروز طلاق عاطفی و ناسازگاری زناشویی را فراهم آورد. درواقع، طلاق عاطفی زمانی شکل میگیرد که توقعات و نیازهای افراد با استفاده از شبکه های مجازی افزایش پیدا کند و به جای اینکه فرد عواطف و محبت را از همسر خود بگیرد، ازطریق فضای مجازی دریافت میکند که زمینه را برای طلاق عاطفی فراهم میکند و یکدیگر را برای مدتی تحمل میکنند و پس از زمانی نهایتا باعث جدایی و طلاق رسمی توافقی میشود.
روابطی که ازطریق شبکه های مجازی شکل میگیرد و اهداف و محتوایی که دنبال میشود نه تنها بستری برای حل مشکلات زوجین فراهم نمی آورد، بلکه میتواند به تشدید آن کمک کند. به عبارت دیگر، میتوان چرخه تقویت دوجانبه بین تعارضات زناشویی و گرایش به طلاق، از یک سو و اعتیاد و استفاده از شبکه های اجتماعی، ازسوی دیگر را متصور شد، به این معنا که در خوشبینانه ترین حالت، اگر معتقد باشیم که بذر اختلاف و اختلال در کیفیت روابط زوجین را معمولا شبکه های اجتماعی ایجاد نمی کند که در موارد متعدد کرده است، با اطمینان میتوان گفت که فضای مجازی در رشد این بذر نقش به سزایی دارد.»
منابع: مظفری نیا، سهراب و قاسمی پور، مریم (۱۳۹۶) بررسی رابطه بین سبک زندگی متأثر از فضای مجازی و طلاق عاطفی در شهر ایلام. فصلنامه علمی- ترویجی فرهنگ ایلام