تجربه ایران در مقابله با «توفان‌های ماسه و گرد و غبار» در ۶۰ سال اخیر، از تولید و تحقیق درباره مالچ نفتی، مواد زیست تخریب‌پذیر، مواد پلیمری تا مالچ زیستی، بادشکن‌های زیستی و غیر زیستی... به اندازه‌ای شده که می‌توان از آن برای  مقابله با این پدیده‌ها در کشورهای همسایه استفاده کند.

همشهری- زهرا رفیعی: از تجربه ایران در مقابله با «توفان‌های ماسه و گرد و غبار» تا کنون برای مهار غبارهایی با منشاء محلی استفاده شده است. اما منشاء گردوغباری که تا تهران نیز می‌آید، بیابان‌های غرب عراق، شرق اردن، سوریه و تا حدودی عربستان و شمال آفریقا است. به قول پرفسور پرویز کردوانی، استاد و کویر شناس فقید ایرانی «تا عراق کاری نکند فقط باید دعا کنیم که گرد و خاک بوجود نیاید». در سال‌های اخیر ایران ابتکار عمل در دیپلماسی گردوغبار را در دست گرفته، پروژه‌های تحقیقاتی و عملیات‌های پایلوت در کشور عراق را شروع کرده است. تثبیت شن‌های روان و گرد و غبار در ایران قدمت زیادی دارد؛ با گذر زمان دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که موفق‌ترین‌ آنها، مواد غیرزنده مزاع کشاورزی و ریگ‌ است. به زودی پروژه پایلوت مقابله با گرد و غبار در ۴ استان عراق و ۲  استان ایران آغاز خواهد شد. از آنجایی که «توفان‌های ماسه و گرد و غبار» به دلیل تاثیر تغییرات اقلیمی و مدیریت نامناسب منابع آب در دنیا رو به افزایش است به اشتراک گذاری روش های مقابله با این پدیده‌ها اهمیت زیادی دارد.

مالچ نفتی:

  • حاوی ترکیبات گوگردی و آروماتیک که با دمای ۶۰ درجه در محیط پاشیده می‌شود
  • گیاهان، حشرات و خزنده‌ها زیر لایه‌ قیری شکل مدفون می‌شوند
  • در مناطق حساس شهری، روستایی و صنعتی، مسیر خطوط راه‌آهن، انتقال برق، محورهای مواصلاتی تنها راه چاره است.
  • ۶۳ هزار هکتار از مساحت کشور واجد شرایط استفاده از مالچ نفتی

مالچ ریگی:

  • استفاده از قلوه سنگ‌های مازاد معادن شن و ماسه با روش «پاشش پرتابی»
  • ابتکار پرفسور پرویز کردوانی است که در محدوده عوارضی اتوبان گرمسار- قم در وسعت ۵۰ هکتار کار شد
  • موفقیت بالا، هزینه پایین
  • مناسب برای تثبیت مناطق حساس و هموار در طبیعت مثل بستر خشک تالابهایی‌ست که مستعد بروز گرد و غبار هستند.
  • نیازمند همفکری شرکت‌های دانش‌بنیان برای رسیدن

بادشکن غیر زنده از نوع زیستی ( مالچ پوشالی )

  • استفاده از مواد دورریز کشاورزی مانند ساقه پنبه، پوشال برنج و ساقه نی‌
  • ۵۰۰ میلیون تا ۱ میلیارد ریال اعتبار پروژه پایلوت در شهرستان گرمسار در ۴۰ کیلومتر به طور خطی
  • باعث مشارکت جوامع محلی و شرکت‌های تعاونی و در نتیجه بهبود معیشت آنها می‌شود
  • خرید دور ریز بخش کشاورزی از استان همجوار (مازندران) به معاش کشاورزان رونق می‌دهد
  • ۱۰۰ درصد تثبیت ماسه‌های روان
  • ۷۰ درصد احیای پوشش گیاهی
  • یک‌چهارم تا یک‌پنچم ارزان‌تر از مالچ‌های پلیمری است

مالچ شیمیایی - پلیمری

  • فوق‌العاده گران قیمت

  • مصرف مواد اولیه‌ آن در سایر صنایع بسیار سود آورتر است
  • هنوز همه تاییدیه‌های  زیست محیطی و علمی را نگرفته است

وسعت گرد و غبار در کشور

  • ۱۴ میلیون هکتار : کانون‌های فرسایش بادی کشور
  • ۲۲ استان: درگیر فرسایش بادی
  • ۶۰۰ میلیون دلارخسارت سالانه به زیرساخت‌های کشور
  • ۷۰ درصد گرد و غبار در ایران منشاء خارجی دارد
  • ۳۵ میلیون هکتار : وسعت کانون‌های گردوغبار داخلی
  • ۲۷۰ میلیون هکتار وسعت کانون‌های گردوغبار خارجی با غبار خیزی ۱۴۷  میلیون تن

شدت فعالیت کانون‌های بحرانی داخلی

شدت فعالیت

مساحت (میلیون هکتار)

مساحت (درصد)

زیاد

۲.۱

۲۷

متوسط

۳.۸

۵۰

کم

۱.۷

۲۳

مجموع

۷.۶۳

۱۰۰

بیشتر بخوانید:

کدام کشورها برای مقابله با گرد و غبار به تهران می آیند ؟

پیروزی دیپلماسی برتحریم محیط زیستی

ایران نقش راهبردی در مقابله با توفان های گرد و غبار دارد